Trong phần tranh luận và tuyên án luật sư cần những kỹ năng nào?

Đối với Luật sư, giai đoạn tranh luận có một vị trí rất quan trọng vì nó là giai đoạn mà Luật sư được thể hiện trách nhiệm, kiến thức và kinh nghiệm để đưa ra quan điểm bào chữa hay bảo vệ cho khách hàng. Luật sư cần sử dụng quyền tranh luận của mình để phân tích lập luận đưa ra các lý lẽ bảo vệ tốt nhất cho khách hàng. Ở giai này, Luật sư cần nắm vững trình tự, thủ tục tranh luận quy định tại Điều 320 Bộ luật tố tụng hình sự. Khi trình bày quan điểm bào chữa, Luật sư cần quan tâm đến văn phong pháp lý, không dùng câu từ trừu tượng ,không dùng ngôn ngữ đời thường, khoa trương, cách gọi hay Xưng hộ thái quá làm cho người nghe có tâm lý không thoải mái khi ở chốn pháp đình.

Điều 321 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định: “Luận tội của Kiểm sát viên phải căn cứ vào những chứng cứ,tài liệu, đồ vật đã được kiểm tra tại phiên tòa và ý kiến của bị cáo, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa”. Như vậy, căn cứ vào kết quả xét hỏi tại phiên tòa, Kiểm sát viên sẽ trình bày lời luận tội, đề nghị kết tội bị cáo theo toàn bộ hay một phần nội dung cáo trạng hoặc kết luận về tội nhẹ hơn. Nếu thấy không có căn cứ để kết tội thì rút toàn bộ quyết định truy tố và đề nghị Hội đồng xét xử tuyên bố bị cáo vô tội.Chính vì vậy,lập luận của Luật sư bào chữa đối đáp lại quan điểm buộc tội của Viện kiểm sát nhằm gỡ tội cho khách hàng là rất quan trọng.

Để việc tranh luận của Luật sư tại phiên tòa có tính thuyết phục, bảo vệ tối nhất quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng Luật sư cần lưu ý:

- Luận cứ của Luật sư cần bám sát diễn biến tại phiên tòa ,thể hiện rõ quan điểm của Luật sư với các lập luận,chứng cứ rõ ràng, cụ thể để bào chữa hay bảo vệ cho khách hàng. Luận cứ bào chữa của Luật sư trong các vụ án về nhóm tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng , cần thể hiện rõ tính chất, mức độ vi phạm của bị cáo so với các quy định pháp luật về an toàn công cộng, trật tự công cộng,cũng như xác định cụ thể các tình tiết giảm nhẹ Trách nhiệm hình sự, loại trừ việc áp dụng không đúng các tình tiết định khung tăng nặng, tình tiết tăng nặng Trách nhiệm hình sự đối với bị cáo. Bản luận cứ bào chữa cần chặt chẽ về mặt pháp lý và lôgic về hình thức. Ví dụ: Khi khẳng định các hành vi của bị cáo không cấu thành tội phạm có nghĩa là đã loại trừ các nội dung bào chữa khác nên không cần thiết phải đề nghị Hội đồng xét xử giảm nhẹ Trách nhiệm hình sự cho bị cáo.

Ngoài vấn đề hình sự, trong luận cứ bào chữa Luật sư cũng cần quan tâm đề xuất về vấn đề bồi thường thiệt hại, xử lý vật chứng nhằm bảo vệ quyền lợi cho khách hàng. Đối với vấn đề bồi thường thiệt hại, Luật sư cần chú ý tới lỗi của các bên đối với hậu quả xảy ra để xác định trách nhiệm bồi thường, mức bồi thường. Trường hợp có bị đơn dân sự là chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ gây tai nạn, Luật sư cũng cần lưu ý để đề xuất đúng chủ thể có trách nhiệm bồi thường.

Ví dụ: Cao Xuân T là lái xe của Công ty TNHH thương mại MT. Vào khoảng 16 giờ 50 phút ngày 16/5/2018, T điều khiển xe ô tô biển kiểm soát 77K-51xx chở khách từ sân bay P về thành phố Q. Khi đến ngã ba Tây Sơn - Nguyễn Lữ, T giảm tốc độ xe còn khoảng 30km/giờ và bật đèn xi nhan bảo hiệu rẽ trái sang đường Nguyễn Lữ.Lúc này, trời mưa, đường vắng, phần đường ngược chiều (đường Tây Sơn có dải phân cách) có xe mô tô biển kiểm soát 77S2-82yy do anh Phạm Hữu L điều khiển chở vợ là Trần Tôn Nữ N và em ruột là Phạm Hữu H ngồi sau đi theo hướng từ ngã ba Gềnh Ráng đến ngã 5 Tây Sơn - Nguyễn Thái Học với tốc độ khoảng 60 km/giờ và anh quay mặt về sau nói chuyện với chị N. Lúc này xe ô tô biển kiểm 77K - 51xx của T đã vào ngã ba, T dùng đèn, còi báo hiệu và đã đi qua được 2/3 lòng đường nhưng thấy tình huống nguy hiểm nên T cho xe ô tô dừng lại. Khi anh L thổi nói chuyện quay mặt trở thì khoảng cách của 2 xe quá gần không kịp xử lý nên đã lao thẳng vào phần bánh trước bên phải xe ô tô làm chị N chết, anh H và anh L bị thương. Trong vụ tai nạn giao thông này anh L cũng có một phần lỗi như: điều khiển xe không có giấy phép lái xe, xe chở 3 người không đúng quy định, điều khiển xe chạy vận tốc quá quy định. Do vậy anh L cũng phải chịu trách nhiệm phần thiệt hại tương ứng với mức độ lối của mình theo quy định tại Điều 621 Bộ luật Dân sự. Đồng  thời Công ty TNHH thương mại MT (bị đơn dân sự) cũng có trách nhiên bồi thường cho người bị hại.

Ví dụ: Theo hồ sơ vụ án, các bị cáo A, B, C, D, E, G hẹn nhau đi đánh bạc. Khi đến nơi, các bị cáo gửi xe tại bãi giữ xe do anh P quản lý , rồi đi vào sòng bạc để đánh bạc. Bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân thành phố S tuyên tịch thu, sung quỹ nhà nước 06 xe mô tô của 06 bị cáo vì cho rằng đây là phương tiện dùng vào việc phạm tội. Khi bào chữa cho bị cáo trong giai đoạn phúc thẩm, Luật sư khẳng định việc Tòa án cấp sơ thẩm tuyên tịch thu sung quỹ nhà nước 06 chiếc xe của 06 bị cáo là không đúng quy định tại khoản 1 Điều 47 và điểm a khoản 2 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Các bị cáo này không trực tiếp sử dụng xe vào việc đánh bạc do trước đó các bị cáo đã gửi xe tại bãi giữ xe với giá 2.000đ/chiếc, những chiếc xe này không phải là phương tiện dùng vào việc phạm tội,việc các bị can có sử dụng hay không sử dụng những chiếc xe này không ảnh hưởng đến hành vi phạm tội của các bị cáo. Trên cơ sở đó, Luật sư đề nghị Tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm, tuyên trả lại 06 chiếc xe cho chủ sở hữu.

- Để nâng cao tính thuyết phục và hiệu quả của quá trình tranh luận, Luật sư cần trình bài luận cứ theo đề cương đã chuẩn bị,có như vậy mới đi đúng trọng tâm,làm toát lên những vấn đề cần bào chữa hoặc bảo vệ, tránh được sự dài dòng, tràn lan, bỏ sót những vấn đề quan trọng. Đề cương cần sửa đổi ,bổ sung kịp thời và hoàn thành ngay trong quá trình xét hỏi và khi Viện kiểm soát luận tội. Tuy nhiên, Luật sư cũng không nên lệ thuộc quá nhiều vào để cương viết săn vì nó sẽ làm - mất tính chủ động, sáng tạo, làm mất đi sự hùng biện khi kết hợp biểu cảm bằng ánh mắt,nét mặt và cử chỉ khi trình bày luận cứ bào chữa,bảo vệ.

Luật sư có thể nhất trí với lời luận tội của Viện kiểm sát về một số nội dung mà chứng cứ đã được đánh giá rõ ràng, sau đó đưa ra những phân tích, kiến nghị của mình. Điều đó sẽ tạo ra những ấn tượng tốt về Luật sư đối với việc bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế, tôn trọng sự thật khách quan và tuân thủ pháp luật trong hoạt động bào chữa.

Khi đối đáp, tùy thuộc vào quan điểm của đại diện Viện kiểm sát và định hướng bào chữa mà Luật sư có thể đối đáp về tội danh, về tình tiết định khung tăng nặng hay về việc áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ Trách nhiệm hình sự đối với bị cáo. Luật sư cần lập luận để khai thác những tình tiết có lợi cho khách hàng, chẳng hạn bác bỏ quan điểm của Viện kiểm sát về việc bị cáo phạm tội đánh bạc do các chứng cứ trong hồ sơ vụ án và kết quả xét hỏi tại phiên tòa cho thấy bị cáo chỉ đứng xem chứ không tham gia đánh bạc hoặc Luật sư đề nghị Hội đồng xét xử áp dụng các tình tiết giảm nhẹ Trách nhiệm hình sự chưa được Viện kiểm sát xem xét như: Trình độ văn hóa thấp, phạm tội do không hiểu biết pháp luật, nông nổi, nhất thời phạm tội,tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tích cực tự nguyện khắc phục hậu quả, gia đình chính sách có công với cách mạng...

Đặc điểm của đối đáp là, Luật sư phải trả lời ngay những vấn đề mình không đồng ý mà không có nhiều thời gian suy nghĩ, chuẩn bị từ trước. Do vậy,muốn đối đáp sắc bén, kịp thời và chính xác, Luật sư phải lắng nghe ý kiến của bền đối lập, ghi nhanh, đánh dấu những điểm cần phải  đáp lại. Khi đưa ra lập luận, Luật sư cần phân tích sao cho thấu tình, đạt lý.Các tài liệu, chứng cứ đưa ra để bảo vệ cho khách hàng phải chính xác và có tỉnh thuyết phục cao thể hiện bản chất của sự việc nhằm thu Hội đồng xét xử chấp thuận quan điểm của mình.

Khi đối đáp, không khí phiên toà có thể căng thẳng nhưng bất cứ trường hợp nào Luật sư cũng phải tôn trọng sự điều khiển Chủ tọa phiên toà. Nếu qua tranh luận thấy có những vấn đề nêu ra nhưng chưa xét hỏi hoặc cần phải xem xét thêm chứng cứ thì Luật sư đề nghị Hội đồng xét xử trở lại phần xét hỏi để làm rõ các tình liên quan đến vụ án chưa được làm sáng tỏ. Để bảo vệ quan điểm bào chữa cho khách hàng có kết quả, trong quá trình tham gia tranh tụng,Luật sư phải sử dụng tất cả các kỹ năng thể hiện sự hùng biện,bằng  lập luận chặt chẽ, sử dụng các tài liệu chứng cứ chứng minh cho quan điểm của mình để thuyết phục Hội đồng xét xử. Khi trình bày quan điểm bào chữa, bảo vệ, Luật sư cần lưu ý trình bày rõ ràng, mạch lạc,đưa ranhững ví dụ sinh động, dễ hiểu để Hội đồng xét xử dễ nắm bắt. Luật sư cần đưa ra các lý lẽ, lập luận chặt chẽ, viện dẫn các quy định pháp luật cụ thể để bảo vệ quan điểm của mình. Trong phần kết luận, cần chốt lại những vấn đề quan trọng nhất đã được phân tích thành từng điểm cụ thể để đề nghị Hội đồng xét xử xem xét. Trước khi dừng lời, cần biểu thị sự tin tưởng vào phán quyết của Hội đồng xét xử để tranh thủ sự ủng hộ của Hội đồng khi nghị án.

Kỹ năng của Luật sư trong phần tuyên án:

Khi Chủ tọa thay mặt Hội đồng xét xử tuyên bản án, Luật sư cần lắng nghe để nắm bắt nội dung bản án, nhất là phần nhận định về tội phạm,hình phạt và các quyết định của Hội đồng xét xử. Luật sư có thể ghi chép tóm tắt những nhận định của Toà án về vai trò,Trách nhiệm hình sự của khách hàng mà mình bảo vệ, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ Trách nhiệm hình sự, điều khoản Bộ luật hình sự mà Toà án áp dụng, hình phạt đối với từng bị cáo và các quyết định bồi thường thiệt hại(nếu có) để kịp thời tư vấn cho khách hàng những việc cần làm sau khi Tòa tuyên án.

Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:

• Bài viết trong lĩnh vực nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
• Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
• Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 024-66.527.527, E-mail: info@everest.org.vn.