Tham gia trao đổi với khách hàng và tham gia hoạt động điều tra

Luật sư tham gia bào chữa hay bảo vệ trong vụ án hình sự nói chung và vụ án về các tội xâm phạm an toàn công cộng,trật tự công cộng nói riêng được pháp luật tố tụng hình sự xác định là người tham gia tố tụng.

Công ty Luật TNHH Everest – Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6198

Khi tham gia tố tụng bào chữa cho bị can, bị cáo thì quyền và nghĩa vụ của người bào chữa gắn liền với quyền của bị can,bị cáo.Hoạt động của Luật sư góp phần làm sáng tỏ sự thật kháchquan của vụ án, đưa ra những chứng cứ, lý lẽ để gỡ tội cho khách hàng và cùng khách hàng hợp thành một bên tranh tụng. Với vai trò đó, bằng nhiệm và kỹ năng nghề nghiệp, Luật sư góp phần làm cho quán giải quyết vụ án hình sự được khách quan, toàn diện, đầy đủ, đúng pháp luật.

 Kỹ năng tiếp xúc ,trao đổi với khách hàng và chưa tham gia một số hoạt đồng điều tra.

Kỹ năng tiếp xúc, trao đổi với khách hàng

- Xác định tư cách là khách hàng. Để có cơ sở nắm bắt đầy đủ, chính xác các tình tiết liên quan đến vụ án, trước hết, Luật sư phải xác định rõ tư cách pháp lý của khách hàng đến yêu cầu Luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý.

Trong vụ án thuộc các tội xâm phạm an toàn công cộng,trật tự công cộng, khách hàng có thể là người bị tình nghi thực hiện tội phạm,bị can, bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến vụ án hoặc là người đại diện hợp pháp hay người thân thcihs của những người này.Để xác định rõ khách hàng đến gặp mình là ai , sau những giao tiếp ban đầu (chào hỏi, giới thiệu Luật sư) Luật sư có thể hỏi tên khách hàng (nếu chưa biết tên) hoặc hỏi để xác nhận tên khách hàng (nếu đã biết tên khách hàng do khách hàng liên hệ trước, ví dụ: Anh (chị) là A phải không?), hỏi khách hàng là người có liên quan trong vụ án (người tham gia tố tụng) hay là người nhà của người có liên quan trong vụ án. Sự thân thiện của Luật sư ngay từ đầu sẽ tạo ấn tượng tốt và sự tin cậy của khách hàng với Luật sư.

Trường hợp người tìm đến Luật sư là người tham gia tố tụng,Luật sự cần hỏi  rõ về diễn biến sự việc, các hoạt động tố tụng mà Cơ quan tiến hành tố tụng đã thực hiện để xác định đó là bị can, bị cáo, bị hại hay những người tham gia tố tụng khác. Trường hợp vụ án liên quan tới các lĩnh vực chuyên môn sâu như công nghệ thông tin, mạng viễn thông, quy trình khám chữa bệnh... Luật sư cần hỏi và lắng nghe khách hàng giải thích kỹ để hiểu và có được đánh giá sơ bộ về vụ việc.

Nếu người tìm đến Luật sư là người thân thích của người tham gia tố tụng, Luật sư cần hết sức thận trọng trong việc xác định người mà khách hàng định nhờ bào chữa, bảo vệ là ai, tham gia tố tụng với tư cách gì, có mối quan hệ như thế nào với khách hàng. Đây là cơ sở quan trọng để Luật sư tiếp tục thực hiện các công việc tiếp theo như tư vấn, ký hợp đồng dịch vụ pháp lý... với khách hàng.

-Giao tiếp, trao đổi với khách hàng

: Trước khi trao đổi công việc, Luật sư cần có những giao tiếp ban đầu, tạo sự tin cậy,sẻ chia từ phía khách hàng, dù đó là người tham gia tố tụng hay người thân của họ. Cụ thể, Luật sư có thể hỏi thăm về tình hình sức khỏe, gia đình ,bày tỏ sự quan tâm, chia sẻ với những khó khăn do sự việc phạm tội gây ra. Trong nhiều trường hợp, bị hại/bị can, bị cáo quá xúc động mà không thể trình bày hoặc trình bày quá dài do bị cảm xúc chi phối ,Luật sư nên động viên, an ủi, bày tỏ sự chia sẻ và dành cho họ thời gian nhất định để bình tĩnh mà không nên ngay lập tức “cắt mạch cảm xúc” của thân chủ để tập trung vào công việc.

“Về ứng xử với khách hàng, ở đây không có bí quyết nào cả ,bởi chỉ có sự chân thành mới là yếu tố quyết định thành bại trong quan hệ với khách hàng. Để có thể duy trì sợi dây liên kết với khách hàng, tôi nghĩ quan trọng nhất chính là sự cảm thông và chia sẻ, biết lắng nghe  những điều tâm sự và hoàn cảnh của họ để có thể nói lên được nguyên nhân. bối cảnh xảy ra vụ án, các tình tiết chứng minh sự vô tội hay giảm nhẹ Trách nhiệm hình sự cho họ. Ở thời điểm hiện nay, tôi nghĩ khách hàng dù là một quan chức, đại gia, tri thức hay một người nông dân chân tay bùn, ít học, họ đều có cách đánh giá về một Luật sư thông qua các thúc ứng xử và sự tận tâm bảo vệ quyền lợi cho họ như thế nào , (TS. LS. Phan Trung Hoài).

Ví dụ :Xe container do Nguyễn Mạnh Q điều khiển đi ngược chiều nên đã đâm vào xe đạp của em Nguyễn Hồng H khiến em ngã xuống đường bị bánh xe container đè qua người, tử vong tại chỗ. Nguyễn Mạnh Q bị khởi tố về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Khi đến gặp Luật sư nhờ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho gia đình, bà Hoàng Thu M (mẹ em H) tỏ ra xúc động mạnh, khóc nhiều, không trình bày về nội dung vụ việc mà chỉ kết tội Q đã “giết con tôi”.

Trường hợp này, Luật sư cần dành thời gian nhất định để bà M bình tĩnh, bày tỏ sự động viên, chia sẻ với bà và gia đình,sau đó hỏi về vấn đề cụ thể liên quan đến vụ án,Luật sư không nên tìm mọi cách ngay lập tức giải thích cho bà M răng Q không “giết người” mà chỉ gây tai tai nạn dẫn đến cái chết của cháu H.

Về thông tin cần trao đổi với khách hàng, trong buổi tiếp xúc đầu tiên,Luật sư cần hỏi thông tin về khách hàng, thông tin về vụ án gồm nội dung vụ việc và tiến trình giải quyết vụ án của Cơ quan tiến hành tố tụng,các giấy tờ,tài liệu mà khách hàng đã có, yêu cầu nguyện vọng của khách hàng.

Luật sư cần lắng nghe lời trình bày để nắm bắt những thông tin từ khách hàng , ghi chép đầy đủ các thông tin liên quan đến các tình tiết của vụ việc, xem xét kỹ tài liệu, chứng cứ do họ cung cấp, trao đổi về những  vấn đề khách hàng trình bày chưa rõ ràng, đặt những câu hỏi gợi ý để  khai thác, thu thập thêm các thông tin liên quan đến vụ việc từ phía khách hàng hoặc gia đình của họ.

-Nhận diện về tính chất vụ án: Đây là khâu quan trọng khi Luật sư nhận trách nhiệm bảo vệ cho khách hàng trong vụ án hình sự. Từ những thông tin được khai thác và do khách hàng cung cấp, Luật sư cần phân tích, đánh giá tổng hợp các tình tiết và diễn biến khách quan của sự việc nhằm hiểu rõ nội dung, bản chất của sự việc để có những nhận định bước đầu về vụ án như: Có dấu hiệu cấu thành tội phạm hay không, ai là người phạm tội và phạm tội gì trong Bộ luật hình sự.

Ví dụ:Lê Văn P đăng ký hoạt động cho trang Web “trangchuzalo.vn”, thiết kế và sao chép các tin nhắn giả thông báo trúng thưởng, kèm theo số điện thoại mà P đang sử dụng gửi qua các trang mạng xã hội như: Zalo, Facebook, Beetalk, Viber để chuyển đến các thuê bao, tài khoản có sử dụng những ứng dụng này... nhằm chiếm đoạt tiền của nhiều người.

Để nhận tiền chiếm đoạt, P huy động các đồng phạm khác cung cấp tài khoản ATM của người lạ để nhận và rút tiền. Bản thân P và các đối tượng, bị hại không biết mặt nhau, không tiếp xúc trực tiếp mà thông qua mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet để giao dịch, lừa trúng thưởng và nộp phí nhận thưởng bằng thẻ cào hoặc tiền mặt.

Trường hợp này, khi trao đổi với khách hàng, Luật sư cần hỏi kỹ về phương thức chiếm đoạt tài sản của P và đồng phạm (thông qua mạng máy tính, mạng viễn thông); hành vi cụ thể mà các bị can đã thực hiện (có sử dụng thông tin hoặc truy cập bất hợp pháp vào tài khoản ngân hàng của bị hại để chiếm đoạt tài sản của họ hay không….) từ đó xác định hành vi này cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt  tài sản theo Điều 174 Bộ luật hình sự hay tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông ,phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản theo Điều 290 Bộ luật hình sự.

Sau khi nhận diện ban đầu về tính chất vụ án, Luật sư cần giải thích cho khách hàng biết về pháp luật hình sự cũng như pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến quá trình giải quyết vụ án như hành vi khách quan, nhận thức của khách hàng về hành vi mình thực hiện các chiếu với dấu hiệu đặc trưng cơ bản của tội danh tương ứng trong Bộ luật hình sự, dự kiến khả năng Cơ quan tiến hành tố tụng sẽ khởi tố về tội gì và trách nhiệm hình sự đối với tội danh đó cũng như trách nhiệm và bồi thường dân sự trong vụ án hình sự để khách hàng hình dung và có sự chủ động về tâm lý. Trường hợp vụ án về giao thông đã có quyết định khởi tố vụ án và khởi tố bị can, Luật sư cần hỏi khách hàng thông tin về các hoạt động điều tra như khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi... để xác định bước đầu về nội dung vụ việc, lỗi của bị can và bị hại trong việc gây tai nạn.

Luật sư cũng cần phổ biến cho khách hàng về nguyên tắc suy đoán vô tội trong tố tụng hình sự. Cụ thể, Điều 13 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định:  

-Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự,thủ tục do bộ luật này quy định và có bản kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

Khi không đủ và không thẻ làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội,kết tội theo trình tự,thủ

tục do Bộ luật này quy định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận người bị buộc tội không có tội.

Việc hiểu được nguyên tắc này cũng như các quyền và nghĩa vụ khi tham gia tố tụng giúp người tham gia tố tụng có ý thức chủ động bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình giải quyết vụ án

Ví dụ :Khi xác định hành vi mua dâm người dưới 18 tuổi (Điều 329 Bộ luật hình sự)cần chú ý: Việc mua dâm diễn ra không giống như việc mua bán hàng hoà bình thường khác, nhất là đối với trẻ em từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi. Người bán dâm có thể bị cưỡng bức, bị mua chuộc, dụ dỗ nên mới bán dâm. Do đó, nếu trong quá trình giao cấu người được coi là “bán dâm” có biểu hiện của sự không đồng ý như chống cự, van xin hoặc miễn cưỡng để người mua dâm giao cấu thì tuỳ trường hợp

người phạm tội có thể bị truy cứu Trách nhiệm hình sự  về tội hiếp dâm, cưỡng dâm, chứ không phải là mua dâm. Vụ án Lương Quốc D ở thành phố H là một ví dụ. Mặc dù D cho rằng mình chỉ bỏ tiền ra mua dâm nhưng bị hại (14 tuổi) là người bị người khác mua chuộc, dụ dỗ đến khách sạn để D thực hiện hành vi giao cấu; trước khi thực hiện việc giao cấu bị hại đã phản ứng đòi về, doạ mách mẹ và không đồng ý nhưng D đã đe dọa buộc bị hại phải miễn cưỡng giao cấu, trong hoàn cảnh chỉ có một mình trong phòng nên bị hại không thể chống cự phải miễn cưỡng để D giao cấu. Trường hợp này, Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại cần nhận diện đúng về các tình tiết của sự việc để đánh giá việc cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố D về tội mua dâm người dưới 18 tuổi là không phù hợp.

- Xác định thẩm quyền của Cơ quan điều tra : Các tội phạm thuộc nhóm các tội xâm phạm an toàn công cộng ,trật tự công cộng thường có khách thể rộng, liên quan tới mọi mặt của đời sống xã hội.Vì vậy,Luật sư cần phải nắm chắc các quy định tại Điều 161 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 về thẩm quyền điều tra theo vụ việc và theo lãnh thổ của Cơ quan điều tra, các quy định pháp luật về tư cách tiến hành tố tụng của từng vị trí.chức danh trong các Cơ quan điều tra .Luật sư cần phân biệt được các phạm vi ,chức năng của từng Cơ quan điều tra thuộc ngành Công an nhân dân ,Viện kiểm sát nhân dân,Quân đội nhân dân Hải quan,kiểm lâm… Trong thực tế, một số Luật sư mới vào nghề thường lúng túng về việc xác điịnh thẩm quyền thụ lý giải quyết vụ án của Cơ quan điều tra,thẩm quyền của những người tiến hành tố tụng trong các Cơ quan điều tra.Luật sư cần nắm chặt thật chắc để tạo sự tự tin khi tham gia tố tụng,không làm ảnh hưởng đến chất lượng bào chữa, bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong vụ án.

Ví dụ : A là quân nhân đang tại ngũ.Trong một lần được về phép thăm gia đình, A đã tham gia uống rượu cùng bạn bè và gây tai nạn giao thông làm một người chết.Vấn đề đặt ra là Cơ quan điều tra nào có thẩm quyển giải quyết vụ án trên?

Trong thực tế, nhiều vụ án xảy ra có sự phân định không rõ về thẩm quyền điều tra như trong luật định nên tranh chấp về quyền là khó tránh khỏi. Trong trường hợp này, Luật sự cần phân tích kỹ tính chất, nội dung vụ án, địa điểm xảy ra vụ án, nơi phát hiện vụ án để xác định đúng Cơ quan tiến hành tố tụng đang thụ lý giải quyết vụ án giúp cho việc trao đổi với người nhà của bị can khi đến liên hệ nhờ Luật sư (nếu bị can bị tạm giam) và liên hệ làm thủ tục cấp giấy chứng nhận người bào chữa đúng Cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền.

  - Thỏa thuận về thù lao Luật sư và ký hợp đồng dịch vụ pháp lý:

Nhóm khách hàng của loại tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng phần nhiều là những người có điều kiện kinh tế khó khăn nên Luật sư cần xác định mức thù lao hợp lý, thỏa thuận rõ ràng, chi tiết với khách hàng; có thể tính đến phương án miễn hoặc giảm thù lao Luật sư.

Khi xác định được mức thù lao, Luật sư cần giải thích rõ mức thù lao được xác định trê cơ sở nào, khôi lượng, tính chất công việc Luật sư cần giải quyết ra sao để khách hàng hiểu và thống nhất cách tính phí, mức phí với Luật sư. Trong nhiều vụ án thuộc nhóm tội này khách hàng dân sự ,Luật sư cần giải thích tõ việc bồi thường là trách nhiệm của khách hàng,thù lao Luật sư không bao gồm các khoản bồi thường mà khách hàng phải chịu theo quy định.

Sau khi khách hàng đồng ý với mức thù lao, Luật sư hướng dẫn khách hàng đọc và ký hợp đồng dịch vụ pháp lý,thống nhất về cách thức trao đổi giữa Luật sư và khách hàng trong quá trình giải quyết vụ án đề nghị khách hàng thực hiện các thủ tục cần thiết để mời Luật sư tham gia bào chữa

Tóm lại: Quá trình trao đổi ,tiếp xúc với khách hàng,Luật sư cần nắm kỹ các thông tin và yêu cầu từ phía khách hàng ,nhận diện chính xác tính chất của các vụ án,xác định đúng thẩm quyền của Cơ quan điều tra.Đây là bước khởi đầu quan trọng của quá trình tham gia bào chữa, bảo vệ cho khách hàng.Nếu không nắm chắc thông tin khách hàng, nhận diện và xác định thẩm quyền không chính xác, sẽ dẫn đến uy tín của Luật sư bị giảm sút, tốn kém công sức, tiền bạc và thời gian của cả Luật sư và gia đình người được bào chữa, bảo vệ mà kết quá đem lại không được như mong muốn.

Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

1. Bài viết trong lĩnh vực nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
2. Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
3. Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6198,E-mail: info@everest.org.vn.