Pháp trị: đem việc đã biết đi hỏi, sẽ hiểu được những việc không biết

Hiệp tri nhi vấn

Nhà vua đem việc mình đã biết đi hỏi bề tôi thì có thể hiểu được những việc mình không biết; hiểu sâu vế một việc thì có thể phân biệt rất nhiều sự việc ẩn khuất trong đó.

Một người không thể biết hết những chuyện rối ren phức tạp, biến đổi khôn lường  trên đời. Tinh thần và sức lực của nhà vua cūng có giới hạn, nhưng bọn gian thần mưu tính che mắt nhà vua nhằm tư lọi thì nhiều vô kể, sự gian xảo dối trá cũng vô cùng. Làm thế nào đây?

Hàn Phi Tử đưa ra một mưu trí có tên gọi là "hiệp tri nhi vấn". "Hiệp” có nghīa là cầm, nắm, dùng, “hiệp tri nhi vấn” là nhà vua đem việc mình đã biết đi hỏi bề tôi, khiến bề tôi phải thành thật khai báo toàn bộ quá trình và tình tiết sự việc mà nhà vua đã biết, từ đó không dám làm việc chểnh mảng hay giở trò bịp bợm. 

Cần phải nói rằng, đây là một mưu trí lợi dụng quy luật tâm lý để trừ gian diệt tà, vừa có tính thao tác vừa có giá trị thực dụng. Có điều, mưu trí này cūng có yếu tố hù doạ, nên khi sử dung mưu trí này, một là chúng ta cần chú ý khu biệt đối tượng; hai là nhất định phải chú ý tính bảo mật, cần thận chữa lợn lành thành lợn què.

Hàn Chiêu Hầu phái kỵ sĩ đến huyện thành thị sát. Khi người kỵ sĩ này trở về báo cáo, Chiêu Hầu hỏi: Nhà nguơi nhìn thấy gì?

Người ky sĩ trả lời tỉnh khô: Thuộc hạ không nhìn thấy gì.

Hàn Chiêu Hâu nói: Dù là như vậy thì ngươi cũng phải nói rốt cuộc ngươi đã nhìn thấy thứ gì chứ?

Người kỵ sĩ ngây ngô đáp: Thuộc hạ nhìn thấy ngoài cửa Nam có con bò màu vàng gặm mạ ở bên trái con đường lớn.

Hàn Chiêu Hầu ngẫm nghĩ một lát rồi nói: Không khéo nhà ngươi đã vô tình làm lộ ý chỉ cúa ta.

Sau đó, Hàn Chiêu Hầu hạ lệnh: Vào thời gian cây mạ sinh trưởng, cấm bò ngựa vào ruộng của người nông dân, vốn dĩ ta đã sớm ban hành lệnh này nhưng vì bọn tiểu lại không điều sự việc đến đầu đến đũa, nên rất nhiều bò ngựa đã vào phá ruộng của nông dân. Các ngươi hãy mau chóng báo cáo số luợng bò ngựa vào phá ruộng của nông dân; nếu không điều tra ra thì ta sẽ phạt tội nặng. 

Và thế là số lượng bò ngựa ở ba nơi là cửa Đông, cửa Tây, cửa Bắc vào phá ruộng của người dân đều được báo cáo lên nhà vua. Hàn Chiêu Hầu nói: Vẫn chưa thông kê hết số lượng bò ngựa vào phá ruộng của nguời dân.

Bọn tiểu lại kiểm tra kỹ một lượt, phát hiện ra thiếu con bò màu vàng ngoài cửa Nam. Bọn tiểu lại cho rằng, Hàn Chiêu Hầu hiểu rõ mọi việc đến từng chân tơ kẽ tóc nên đều lo sợ, làm việc hết chức trách cúa mình, không dám lơ là.

Hàn Phi Tứ - Nôi trữ thuyết thượng - Thất thuật

Hiệp tri nhi vấn, tắc bất trí giả chí; thâm trí nhất vật, chúng ẩn giai biến.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư riêng của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).