Gia đình và chức năng xã hội của gia đình

1- Khái niệm gia đình

Theo Khoản 2 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình hiện nay định nghĩa thì Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau.

Theo khái niệm này, gia đình được xác định là một “tập hợp những người". Về thuật ngữ “tập họp” ở đây vô hình đã tạo nên liên tưởng đến sự tập trung một cách thiếu chủ động của những cá nhân lại với nhau, và bị gò bó bởi các quy định của pháp luật. Nhưng thực tế trong xã hội, gia đình là một thiết chế xã hội có kết cấu hết sức chặt chẽ, bị chi phối không chỉ bởi pháp luật mà còn bởi các quy tắc xã hội khác. Do đó sử dụng thuật ngữ "tập hợp" là phù hợp với tình hình thực tế xã hội.

Cũng theo khái niệm này, thì gia đình được hình thành nên bởi 04 sự liên kết sau:

[i] Hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng.

[ii] Cùng quan tâm giúp đỡ lẫn nhau về vật chất và tinh thần.

[iii] Sinh đẻ và giáo dục con cái.

[iv] Có các quyền và nghĩa vụ về nhân thân và về tài sản.

Theo đó, ta có thể hiểu Gia đình theo Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam là sự liên kết của nhiều người dựa trên cơ sở hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng, có quyền và nghĩa vụ tương ứng với nhau, cùng quan tâm giúp đỡ lẫn nhau về vật chất và tình thần, xây dựng gia đình, nuôi dạy thế hệ trẻ dưới sự giúp đỡ của Nhà nước và xã hội.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư ly hôn của Công ty Luật TNHH Everest

2- Chức năng xã hội của gia đình

Từ khái niệm trên thì gia đình là một tế bào của xã hội, thực hiện các chức năng xã hội của mình. Mỗi chế độ xã hội khác nhau có một mô hình gia đình với chức năng xã hội khác nhau. Tuy nhiên, ở chế độ xã hội nào thì gia đình cũng thực hiện 03 chức năng chủ yếu sau: chức năng sinh đẻ, chức năng giáo dục và chức năng kinh tế.

[a] Chức năng sinh đẻ (tái sản xuất ra con người)

Theo hệ tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen đã từng đề cập đến chức năng sinh đẻ của gia đình như sau: "Con ngườỉ ta thay đổi hàng ngày cuộc sống của chính mình, bắt đầu sản xuất ra những con người khác, tức tự tái sản xuất, đó ỉà quan hệ giữa đàn ông và đàn bà, giữa cha mẹ và con cái, đó là gia đình". Nếu không có sản xuất và tái sản xuất, kể cả tái sản xuất ra con người thì xã hội không phát triển, thậm chí không tồn tại được. Do đó, chức năng tái sản xuất của gia đình rất thiết yếu trong sự phát triển của xã hội ở bất kì chế độ xã hội nào. 

Tuy nhiên, nếu nhìn nhận gia đình từ chức năng này thì chúng ta thấy rằng việc gia đình thực hiện chức năng tự tái sản xuất phụ thuộc vào các điều kiện của chế độ xã hội mà trước hết là các điều kiện về kinh tế. Vào thời kì trước lịch sử, khi con người chưa thoát khỏi giới động vật hoang dã, quan hệ giới tính, quan hệ đối với con cái được xác định bởi các điều kiện chung của cuộc sống, các điều kiện mà chưa có một quan hệ nào đối với công cụ lao động cả. Công cụ lao động ngày càng đóng vai trò quan trọng trong đời sống con người, sức sản xuất ngày càng phát triển và  ảnh hưởng lớn đến quan hệ xã hội, quan hệ gia đình, trong đó có quan hệ tái sản xuất. 

Mặt khác, theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, con người là sản phẩm của xã hội, trong tính hiện thực của nó, bản chất của con người là tống hòa của tất cả các quan hệ xã hội hay có thể nói con người vừa là thực thể tự nhiên, vừa là thực thể xã hội. Tóm lại, con người là thành viên trong gia đình, đồng thời là thành viên của xã hội, đại diện cho một tầng lớp, một giai cấp, một xã hội nhất định. Do đó, trong chế độ xã hội chủ nghĩa, chức năng tự tái sản xuất ra con người là nhằm phục vụ cho lợi ích xây dựng chủ nghĩa xã hội, kết hợp hài hòa giữa lợi ích cá nhân, gia đình và lợi ích xã hội.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về hợp đồng hôn nhân của Công ty Luật TNHH Everest

Chức năng giáo dục là một chức năng chủ yếu của gia đình. Việc giáo dục của gia đình bắt đầu từ lúc con người được sinh ra cho đến khi kết thúc cuộc đời. Trong gia đình, vai trò của cha mẹ rất quan trọng đối với việc giáo dục con cái. Mặt khác, vai trò của mỗi thành viên trong gia đình (như anh, chị, em, ông bà, chú, bác...) cũng ảnh hưởng lớn đến việc hình thành nhân cách, đến sự trưởng thành của các thành viên khác. Việc xác lập hệ thống kinh tế xã hội đảm bảo lợi ích chung về vật chất và tinh thần - là cơ sở quan trọng giúp cho việc giáo dục ý thức thống nhất lợi ích xã hội và gia đình, làm cho gia đình phát triến không cách biệt, mà gắn liền với tập thể, với xã hội. Trong điều kiện của chủ nghĩa xã hội, vai trò của gia đình càng được đề cao hơn trong việc giáo dục con cái và tạo nên sự gắn bó mật thiết giữa gia đình với nhà trường, xã hội trong sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ.

[c] Chức năng kinh tế

Chức năng kinh tế của gia đình ở mỗi chế độ khác nhau có nội dung khác nhau. Trong xã hội có giai cấp bóc lột, quan hệ gia đình bị điều kiện kinh tế của chế độ tư hữu chi phối, chức năng chủ yếu của gia đình là chức năng kinh tế. Trong xã hội chiếm hữu nô lệ và xã hội phong kiến, mỗi gia đình phong kiến và chủ nô là một đơn vị kinh tế. Trong xã hội tư bản, sản xuất đã mang tính xã hội hơn nhưng chức năng kinh tế của gia đình vẫn là chức năng chủ yếu. Trong xã hội hiện nay, khi mà chế độ công hữu về tư liệu sản xuất đã được xác lập, gia đình không còn là đơn vị kinh tể nữa, chức năng kinh tế của gia đình chủ yếu là tổ chức đời sống của mọi thành viên trong gia đình, thoả mãn những nhu cầu vật chất và tinh thần của các thành viên đó.

Xem thêm:  Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Gia đình và chức năng của gia đình được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Gia đình và chức năng của gia đình có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.