Kỹ năng tham gia giải quyết vụ án ma túy

1- KỸ NĂNG TIẾP XÚC, TRAO ĐỔI VỚI KHÁCH HÀNG

Đặc điểm của khách hàng trong vụ án ma túy:

Về độ tuổi: Khách hàng trong vụ án ma túy có độ tuổi khác nhau từ trẻ (chưa thành niên) đến người già (trên 70 tuổi). Tuy nhiên, khách hàng ở độ tuổi thanh niên chiếm số lượng nhiều nhất.

Về nhận thức, tính cách: Người phạm tội về ma túy thường có trình độ học vấn thấp, nhiều người chưa tốt nghiệp phổ thông trung học. Tuy nhiên, trong những năm gần đây đối tượng thanh niên tốt nghiệp đại học có hành vi phạm tội liên quan đến ma túy tăng nhanh đặc biệt tại các thành phố lớn. Khác với nhóm khách hàng trong các tội phạm khác, khách hàng trong các tội phạm ma túy có nhận thức rất rõ về hành vi và hậu quả pháp lý đối với hành vi phạm tội của họ. Quá trình phạm tội họ thường phải có thủ đoạn, phương thức đối phó với cơ quan có thẩm quyền nên họ cũng là đối tượng thường xuyên sử dụng thủ đoạn khi giao tiếp, làm việc với Luật sư. Họ cũng là người có tính cách rất liều lĩnh, lỳ lợm, bất cần hoặc là người rất khó nắm bắt khi giao tiếp. Ngoài ra, trong một số vụ án ma túy còn có sự tham gia của chính những người có trách nhiệm bảo vệ pháp luật, của người nước ngoài, của người dân tộc thiểu số.

Về nhân thân: Khách hàng rất nhiều người là con nghiện, từng có tiền án và tiền sự. Luật sư tìm kiểm các tình tiết giảm nhẹ từ bản thân khách hàng là rất khó vì họ thường bỏ học và “vào đời sớm”, không có công việc ổn định, nhiều người còn là đối tượng “giang hồ cộm cán”.

Những lưu ý của Luật sư khi tiếp xúc, trao đổi với khách hàng

Trong vụ án về ma túy, Luật sư thường được người nhà của bị can (bị cáo) mời hoặc do Đoàn Luật sư yêu cầu khi cơ quan tiến hành tố tụng đề nghị. Đây là một đặc thù của vụ án ma túy vì đa số các bị can (bị cáo) trong vụ án thường bị áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giữ, tạm giam ngay sau khi bị bắt. Do vậy, việc trao đổi, tiếp xúc với khách hàng chủ yếu là tiếp xúc với thân nhân của bị can (bị cáo). Khi tiếp xúc với thân nhân của bị can, bị cáo cần chú ý:

Khi tiếp xúc lần đầu tiên, Luật sư cần phải xác định rõ khách hàng tìm đến mình có mối quan hệ như thế nào với bị can, bị cáo trong vụ án để từ đó xác định các nội dung thông tin có thể khai thác từ họ. Là người thân của bị can, bị cáo nên khách hàng thường không nắm rõ được nội dung vụ án mà chỉ biết bị can, bị cáo bị khởi tố vì tội gì, đang bị tạm giam ở đâu... cho nên khi trao đổi với họ, Luật sư sẽ không thể biết được nhiều thông tin về vụ án. Khi đó, Luật sư cần biết được bị can, bị cáo bị khởi tố về tội danh gì, điều khoản áp dụng là khoản nào, có phải là khoản cao nhất có khả năng bị áp dụng hình phạt tử hình hay không? Từ đó có những đánh giá đầu tiên về khó khăn, áp lực khi nhận vụ án.

Luật sư phải hỏi xem khách hàng có biết cơ quan điều tra đã tiến hành các hoạt động tố tụng nào liên quan đến bị can hay không, đặc biệt là hoạt động khám xét nơi ở. Nếu khách hàng biết thì Luật sư cần khai thác kỹ thông tin về hoạt động này để xác định việc khám xét có thu giữ được gì? Đặc biệt là có thu giữ được ma túy hay không? Nếu thu được ma túy mà thân nhân của bị can lại là người sống cùng nhà, Luật sư phải tư vấn cho họ về những khả năng xấu có thể liên quan đến họ trong tình huống đó.

Luật sư khi hỏi về nguyện vọng và yêu cầu của khách hàng cần lưu ý: Nhiều trường hợp bị can (bị cáo) bị khởi tố theo khoản có thể bị áp dụng hình phạt tử hình, người nhà của bị can (bị cáo) cũng xác định được nguy cơ con em họ thường có khả năng bị xử tử hình nên họ thường có tâm lý là nhờ Luật sư “chạy án” bằng bất cứ giá nào. Khi đối mặt với vấn đề này. Luật sư cần có cách xử lý khéo léo, trước hết phải trấn an được tinh thần của người nhà bị can, cũng như luôn nhắc mình nhớ đến hậu quả pháp lý mà Luật sư cần đối mặt khi hứa hẹn với khách hàng. Luật sư cũng lưu ý về khách hàng trong các vụ án ma túy thường là người liên quan đến những đối tượng được coi là “dân anh chị” trong xã hội nên việc tiếp xúc đặc biệt là việc nhận lời hay đưa ra khả năng giải quyết vụ việc của Luật sư càng phải thận trọng. Nếu Luật sư không làm được như những gì đà nói, có thể Luật sư lại trở thành đối tượng bị trả thủ của họ. Ngoài ra, do tính chất đặc thủ của “nhóm” khách hàng này, các tội phạm về ma túy tự bân thân chứa đựng trong nó các yếu tố liên kết mang tính tổ chức, trong nhiều trường hợp nó gắn liền với các dạng tội phạm có tổ chức và tệ nạn xà hội khác. Các giao dịch với khách hàng cần cẩn trọng về lời nói, văn bản, đặc biệt là các tiếp xúc bên ngoài vụ án. Thực tế đã có nhiều Luật sư mất cảnh giác và đã bị khách hàng lợi dụng phục vụ cho những mục đích riêng tư của họ.

2- KỸ NĂNG THAM GIA MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA

Trong các vụ án ma túy hay các vụ án hình sự nói chung, hoạt động mà Luật sư có thể tham gia nhiều nhất trong giai đoạn điều tra là hoạt động có mặt trong hỏi cung bị can.

Luật sư có mặt trong hoạt động hỏi cung trong các vụ án ma túy ngay từ thời điểm khởi tố bị can là rất ít. Nguyên nhân chủ yếu là do việc đăng ký bào chữa đôi khi bị kéo dài. Tâm lý của cơ quan điều tra là không muốn Luật sư tham gia vào vụ án khi lời khai của bị can chưa đầy đủ, nội dung vụ án chưa được làm sáng tỏ. Vì các bị can trong các vụ án ma túy thường là đối tượng rất ngoan cố, xảo quyệt và họ hiểu được hậu quả của hành vi do mình thực hiện nên thường khai báo không thành khẩn cũng như thay đổi lời khai liên tục khiến Cơ quan điều tra hỏi cung rất khó khăn. Ngoài ra, có trường hợp thông qua hoạt động hỏi cung bị can mà Cơ quan điều tra xác định được tổ chức, đường dây buôn bán ma túy cần phải triệt phá, trường hợp đó, Cơ quan điều tra sẽ không để Luật sư tham gia vào vì phải đảm bảo tính tối mật trong quá trình điều tra, phá án.

Tuy nhiên nếu Luật sư có mặt trong hoạt động hỏi cung bị can thì Luật sư cần chú ý các điểm sau:

Luật sư cần lắng nghe, theo dõi, tìm hiểu để nắm bắt được hành vi của khách hàng minh đã thực hiện là hành vi gì, mua bán, vận chuyển hay tàng trữ... Mục đích thực hiện hành vi nhầm lảm gi, vì cùng một hành vi khách quan nhưng mục đích khác nhau thì sẽ cấu thành tội khác nhau.

Ví dụ:

Để bán ma túy, Nguyễn Văn S đã lên LC mua 04 bánh heroine và chuyển về H để bán. Nguyễn Văn S đã giấu các bánh heroine trong các bao gạo và thuê Nguyễn Thị Xuân chuyển các bao gạo đó từ LC về HN. Hành vi của Nguyễn Văn S gồm các hành vi mua bán và hành vi cất giấu ma túy. Nhưng do mục đích của Nguyễn Văn S là mua sau đó bán lại ma túy cho nên dù S có cả hành vi cất giấu chất ma túy thì hành vi này chỉ cấu thành tội mua bán trái phép chất ma túy.

Luật sư cần tìm hiểu khối lượng ma túy mà khách hàng đã thực hiện là bao nhiêu, gồm các loại ma túy nào, được cất giấu ra sao. Vì đây chính là các yếu tố định khung quan trọng trong các tội phạm về ma túy.

Luật sư cần quan tâm đến việc khách hàng của mình có bị bắt quả tang không? Nếu bị bắt quả tang thì quả tang trong trường hợp nào? Khi bắt quả tang thì bị thu giữ những gì, có ma túy không, số lượng bao nhiêu, thu giữ trên người hay thu giữ ở đâu. Nhiều trường hợp bị can không thừa nhận mình có hành vi phạm tội, nhưng nếu bị bắt quả tang thi bị can khó có thể chối tội. Đặc biệt Luật sư lưu ý xem khách hàng minh có tự khai thêm những gì ngoài việc mô tả lại việc bị bắt quả tang hay không. Trong các vụ án ma túy, rất nhiều trường hợp tự bị can khai ra hành vi phạm tội của mình như việc khai ra mình đã bán ma túy bao nhiêu lần, khối lượng mua bán là bao nhiêu. Đây là những tình tiết rất bất lợi do chính bị can tự khai ra.

Trong quá trình hỏi cung, nếu Điều tra viên cho phép Luật sư được hỏi bị can, Luật sư nên tận dụng thời gian để đề nghị được giải thích quyền của bị can cho khách hàng, hỏi thăm về sức khỏe, điều kiện bị giam giữ cũng như yêu cầu, nhắn nhủ của họ cho gia đình. Luật sư nên hỏi khách hàng về những tình tiết giảm nhẹ về nhân thân như bản thân họ có các thành tích được khen thưởng không; hoàn cảnh gia đình, bố mẹ và ông bà có huân, huy chương hay bằng khen không.

Trong giai đoạn điều tra, Luật sư có thể tìm kiếm, thu thập các tài liệu có lợi cho khách hàng cung cấp cho CQĐT như giấy khai sinh của con dưới 36 tháng tuổi khi khách hàng là phụ nữ. Các tài liệu có lợi về nhân thân của khách hàng, bố mẹ, ông bà; tài liệu về hoàn cảnh gia đình.

Tổng hợp từ Giáo trình Kỹ năng của Luật sư khi tham gia giải quyết vụ án hình sự (phần tự chọn) - Học việc Tư pháp và các nguồn khác.