Pháp trị: Nói lời trái với ý định ban đầu, làm việc trái với tình hình thực tế

Đảo ngôn phản sự

Nói lời trái với ý định ban đầu, làm việc trái với tình hình thực tế để dò xét những việc bản thân còn nghi ngờ thì sē biết được gian tình.

Cố ý nói những lời không đúng, làm những hành động sai lầm hoặc để quan sát người bên cạnh, phân biệt người trung kẻ nịnh; hoặc để ngụy trang, che giấu ngưòi khác; hoặc để tung hoả mù, mê hoặc đối phương đều là thuật “đảo ngôn phản sự” do Hàn Phi Tử đề ra. 

Thuật làm vua của Hàn Phi Tử được thiết kế riêng cho các bậc Đế vuơng, nhưng trên thực tế, phạm vi sử dụng của phương sách này không chỉ giới hạn bậc Đế vương. Trong lịch sử cổ đại, từ Đế vương đến dân thường, tầng lớp nào cũng có người sử dụng phương sách này.

Sơn Dương quân làm tướng quân của nước Ngụy, ông nghe nói Ngụy vương nghi ngờ lòng trung thành của mình, nên giả bộ nói xấu bề tôi được Ngụy vương sủng ái để dò xét xem nhà vua có thật sự nghi ngờ ông hay không. 

Náo Xỉ nghe nói Tề Mân vương chán ghét mình, vì thế sai người làm sứ giả của nước Tần tới nghe ngóng chuyện này.

Nước Tề có một người chuẩn bị làm phản, nhưng hắn sợ Tề vương đã biết được âm muu này, nên hắn giả vờ đuổi hết những người thân cận của mình để bọn họ trốn tới chỗ Tề vương, nhằm tìm hiểu rốt cuộc Tề vương đã biết hắn sắp làm loạn hay chưa. 

Hồi Tử Chi làm tể tướng của nước Yến, ông từng vu vơ nói: Có con gì vừa chạy ra ngoài thế? Là ngựa trắng à?

Kẻ hầu người hạ bên cạnh đều nói không nhìn thấy. Có một người chạy ngay ra ngoài xem xét rồi quay trở vào báo: Dạ, đúng là có con ngựa trắng.

Tử Chi dùng cách này để biết được trong số thuộc hạ của ông, ai là người không thật thà.

Có hai người tranh kiện, Tử Sản cách ly họ, không cho họ nói chuyện với nhau, sau đó ông đem lời nói ngược lai của người này nói với người kia, từ đó tìm ra sự thật.

Vệ Tự công cho người giả làm lái buôn ngoài thành tới muốn vào chợ. Quan quản lý chợ này gây khó dễ với anh ta, anh ta bèn hối lộ bọn họ và cũng lấy vàng biếu tiểu lại giữ cửa, tiểu lại cho anh ta qua.

Vệ Tự công gọi tên tiểu lại giữ cửa đến, nói: Vừa rồi có người lái buôn ngoài thành qua chỗ ngươi, tặng ngươi vàng, người liên cho hắn qua.

Quan quản lý chợ vô cùng hoảng sợ, hắn nghĩ rằng Tự công có thể nhìn thấu mọi việc, nên khai đúng những việc làm trái với kỷ cương phép luật, từ đó về sau rất cẩn thận, không dám dùng quyền thế của mình để trục lợi.

Đó là những ví dụ thời Tiên Tần, về sau rất nhiều người nhà Tần cũng sử dụng thuật “đảo ngôn phản sự".

Mùa thu năm nọ, nữ hoàng đế phong lưu Võ Tắc Thiên cầm một cành hoa lên đưa cho các bậc đại thần tể tướng xem. Theo lẽ thường, cây lê nở hoa vào mùa xuân, đến mùa thu thì kết trái, nay cây lê nở hoa ngay giữa mùa thu. Hầu hết các vị đại thần đều muốn lấy lòng hoàng thượng, nên ra sức tán dương: Đây là điểm tốt ông trời ban xuống vì Võ hậu trị nước anh minh.

Riêng một vị tể tướng tên là Đỗ Cảnh Kiệm nói rằng: Hoa lê nở trái mùa là do lỗi lầm của chúng thần mà ra, chứ không phải điểm tốt gì. 

Nghe vậy, Võ Tắc Thiên khen ngợi: Khanh mới đúng là tể tướng tốt của trẫm!

Tuỳ Văn đế lo thuộc hạ tham ô hối lộ, nên bí mật sai tâm phúc của mình đi “hối lộ” quan lại, nếu người nào nhận hối lộ thì lập tức trừng phạt người đó, quét sạch tham quan.

Chỉ lộc vi mã

Năm thứ ba đời Tân Nhị Thế (tức năm 207 trước Công nguyên), Hạng Vũ tiêu diệt đội quân chủ lực của nước Tần, Chương Hàm, tướng lĩnh quân Tần đầu hàng liên quân của các nước chư hẩu, thừa tướng Lý Tư đã bị loại trừ, Triệu Cao cho rằng thời cơ soán ngôi đã đến, âm mưu giết chết Tần Nhị Thế Hồ Hợi. Nhưng hắn không biết chắc quần thần có hoàn toàn ủng hộ mình hay không.

Vì vậy, để thăm dò khuynh hướng cúa quân thần, hắn làm một con huơu dâng lên Nhị Thế, nói: Thần xin dâng lên bệ hạ một con ngựa tốt. 

Nhị Thế vừa nhìn đã biết là con hươu, lấy đâu ra ngựa, liền cười lớn, nói: Thừa tướng lầm đấy chứ! Sao lai gọi con hươu là con ngựa?

Triệu Cao vẫn khăng khăng nói là ngựa. Nhi Thế không tin, hỏi các quan xung quanh. Các vị đại thần ở đó không biết Triệu Cao có chủ ý gì, có người im lặng, cũng có mấy người nói đúng sự thực là con hươu, nhưng phần lới mọi người đều nịnh bợ Triệu Cao, nói dối là con ngựa. Tân Nhị Thế thấy vậy cả kinh, tự cho là mình loạn óc, không phân biệt được đâu là hươu đâu là ngựa. Ông cho gọi quan thái bốc tới bói cho mình một quẻ. 

Quan thái bốc đã nhận mật ý của Triệu Cao, bèn nói theo ý cúa Triệu Cao: Khi tế tự trời đất, tôn phụng tông miếu quỷ thần vào mùa xuân, mùa thu, bệ hạ chưa trai giới đến nơi đến chốn nên thần linh làm loạn, nay không phân biệt được hươu và ngựa. Bệ hạ cần thi hành ân đức, trai giới nghiêm ngặt để giải trừ tai hoạ.

Nhị Thế tin lời quan thái bốc, bèn vào vuờn Thượng Uyển trai giới. Nhị Thế vừa đi, Triệu Cao liền cho người giết hết những đại thần nói hươu là hươu. Từ đó bá quan văn võ không dám chống đối hắn nữa. Không lâu sau, Triệu Cao ra tay giết Nhị Thế. 

Xem thêm: Pháp lý tái cấu trúc doanh nghiệp của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp