Vụ tai nạn giao thông tại Nguyên Bình (Cao Bằng): Lỗ hổng trách nhiệm pháp lý

Trong yêu cầu khởi kiện, nguyên đơn yêu cầu bị đơn bồi thường: chi phí cứu chữa, điều trị tại các bệnh viện, chi phí bồi dưỡng phục phục hồi sức khỏe, thu nhập thực tế bị mất của người bị thiệt hại, người chăm nom, săn sóc, bồi thường sức khỏe bị giảm sút, bồi thường thiệt hại về tài sản, bồi thường tổn thất tinh thấn, với tổng số tiền: 400.000.000 đồng và đưa ra thiện chí: giảm 30% mức bồi thường thiệt hại, nếu bị đơn đồng ý hòa giải, nhưng bị đơn  từ chối, vắng mặt tại buổi hòa giải không lý do, tham gia hòa giải rồi ‘cù nhầy’ tự giảm mức bồi thường của chính mình đưa ra: từ 100.000.000 đồng xuống còn… 50.000.000 đồng.

Luật sư của Công ty Luật TNHH Everest tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn nhận định: theo quy định của Bộ luật hình sự (Điều 260), người vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ gây thiệt hại cho người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể  55% thì không bị xử lý về hình sự mà chỉ bị xử lý hành chính. Vụ án này cho thấy những ‘lỗ hổng’ pháp lý: Người vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng trở lên thì bị xử lý hình sự, nhưng thiệt hại về sức khỏe (vô giá) thì tỷ lệ tổn thương cơ thể phải từ 61%, trở lên mới xử lý hình sự. Bị đơn khước từ trách nhiệm bồi thường thiệt hại dân sự đối với nguyên đơn: nguyên do có thể chế tài chưa tương xứng với hành vi vi phạm.

1- Bị đơn vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, gây hậu quả nghiêm trọng, nhưng ‘cù nhầy’, không bồi thường thiệt hại.

Hồ sơ vụ án “tranh chấp bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” thể hiện: Khoảng 09 giờ 00 phút ngày 14/05/2019, nguyên đơn – bà Nông Thị Mùi, sinh năm 1965, thường trú lại xóm Nà Vạ, xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng – điều khiển xe máy mang biển kiểm soát: 11N-02509 cùng bà Nông Thị Thơm (em gái) di chuyển từ xã Tam Kim ra trung tâm huyện Nguyên Bình. Đến đoạn đường Dòn Rù, bà Nông Thị Mùi bị xe ô tô ngược chiều biển kiểm soát 30Y-9898 do bị đơn – ông Lữ Đình Tâm – điều khiển lấn đường, đâm trực diện vào xe máy của bà Nông Thị Mùi, gây tai nạn nghiêm trọng.

Bà Nông Thị Mùi bị thương nặng, xe máy bị hư hỏng nặng. Bà Nông Thị Mùi được người dân gọi xe cấp cứu đưa vào Bệnh viện huyện Nguyên Bình. Tại thời điểm xảy ra tai nạn, Công an huyện Nguyên Bình đã có mặt xác minh hiện trường, lập biên bản vụ việc, có người dân làm chứng.

Từ ngày 14/05/2019 đến ngày 03/06/2019, bà Nông Thị Mùi điều trị tại Bệnh viện đa khoa huyện Nguyên Bình. Do chấn thương rất nặng và tái phát, nên sau đó bà Nông Thị Mùi phải liên tục chuyển bệnh viện để điều trị, cụ thể: trong khoảng thời gian từ ngày 23/05/2019 đến ngày 25/05/2019 điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Cao Bằng; các ngày từ ngày 24/07/2019 đến ngày 26/08/2019 và từ ngày 04/09/2019 đến ngày 24/09/2019 điều trị tại Bệnh viện đa khoa Đức Giang (Hà Nội); ngày 13/08/2019 điều trị tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội).

Công an huyện Nguyên Bình, thành phố Cao Bằng thông báo kết quả điều tra xác minh lỗi vụ tai nạn giao thông là do: “ông Lữ Đình Tâm điều khiển phương tiện Ô tô BKS 30Y-9898 đi không đúng phần đường quy định” gây tai nạn giao thông. Đồng thời, Công an huyện Nguyên Bình phân tích, giải thích rõ quyền và nghĩa vụ của các bên, hướng dẫn người vi phạm thỏa thuận khắc phục hậu quả.

Tuy nhiên, cả hai lần làm việc tại Công an huyện Nguyên Bình, do ông Lữ Đình Tâm kiên quyết không bồi thường những thiệt hại cho bà Nông Thị Mùi.

Ngày 22/08/2019, bà Nông Thị Mùi nhận được thông báo kết luận Giám định pháp y về thương tích số 972/CANB của Công an huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng. Theo đó, tỷ lệ tổn thương cơ thể do thương tích gây ra là 47% (bốn mươi bảy phần trăm).

Do sức khỏe ngày càng yếu, ngày 19/09/2019, bà Nông Thị Mùi đến Trung tâm tư vấn giám định dân sự thuộc Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam để giám định lại. Tại Biên bản kết luận giám định pháp y số 32/2019/TTTVGĐ, xác định mức độ tổn hại sức khỏe của bà Nông Thị Mùi là 55 % (năm mươi lăm phần trăm).

2- Vụ án “tranh chấp bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” tại Nguyên Bình (Cao Bằng) đặt ra vấn đề ‘lỗ hổng’ pháp lý cần điều chỉnh đối với hành vi vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ.

Ngày 04/12/2019, bà Nông Thị Mùi gửi đơn khởi kiện ông Lữ Đình Tâm đến Tòa án nhân dân huyện Nguyên Bình yêu cầu bồi thường thiệt hại.

Ngày 11/12/2019, Tòa án nhân dân huyện Nguyên Bình thông báo về việc thụ lý vụ án.

Ngày 06/01/2020, Tòa án nhân dân huyện Nguyên Bình tổ chức hòa giải lần thứ nhất, nguyên đơn  thông báo rõ từng khoản thiệt hại… với tổng số tiền 600.000.000 đồng. Trên tinh thần thiện chí, nguyên đơn đề nghị bị đơn bồi thường 300.000.000 đồng thì bị đơn đề xuất hỗ trợ toàn bộ với tổng số tiền 100.000.000 đồng.

Ngày 03/03/2019, Tòa án nhân dân huyện Nguyên Bình tổ chức hòa giải giữa nguyên đơn và bị đơn. Bị đơn – ông Lữ Đình Tâm – dù nhà cách trụ sở Tòa án chưa đầy 01 km, nhưng vắng mặt. Khi thẩm phán gọi điện thì bị đơn lấy lý do đang ở đi xa, mệt không về kịp, nhưng cũng không thông báo trước, làm mất thời gian của nguyên đơn và người thân, luật sư và thẩm phán giải quyết vụ án.

Ngày 29/04/2020, Tòa án nhân dân huyện Nguyên Bình tiếp tục tổ chức hòa giải lần thứ hai. Lần này, nguyên đơn Nông Thị Mùi chủ động đề nghị bị đơn bồi thường 280.000.000 đồng (giảm xuống so với lần hòa giải thứ nhất). Điều bất ngờ, bị đơn Lữ Đình Tâm ‘cù nhầy’ giảm mức bồi thường với những tổn thất của bà Nông Thị Mùi, xuống chỉ còn… 50.000.000 đồng – đối với toàn bộ thiệt hại của nguyên đơn: 55% thương tích, tổn thất tinh thần, chi phí sửa xe…

Luật sư Nguyễn Duy Hội – Công ty Luật TNHH Everest nhận định:

Quy định về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ tại Điều 260 Bộ luật hình sự năm 2015, thì:  “Người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm: (a) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên; … (d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng…”.

Căn cứ quy định nêu trên, hành vi của bị đơn Lữ Đình Tâm chưa đủ yếu tố cấu thành tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, cho nên Công an huyện Nguyên Bình  không xem xét về việc xử lý hình sự, mà chỉ xử lý hành chính. Đối với những thiệt hại về sức khỏe, tinh thần, tài sản, nếu người vi phạm không tự nguyện bồi thường thì người bị thiệt hại chỉ còn lựa chọn khởi kiện dân sự tại tòa án.

Tuy nhiên, tình huống trong vụ án “tranh chấp bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” này cho thấy ‘lỗ hổng pháp lý’. Hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong khoa học luật hình sự coi là có lỗi cố ý, thế nhưng người vi phạm vô ý đối với hậu quả (thiệt hại, nếu có). Do đó, tư duy nhà làm luật, lấy hậu quả (thiệt hại thực tế) làm thước đo mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi. Cùng một hành vi “đi không đúng phần đường, làn đường quy định” nhưng nếu không gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản thì chỉ bị xử lý hành chính, tuy nhiên nếu gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản đến mức độ nhất định thì bị xử lý hình sự.

Rõ ràng, không có số tiền nào có thể đặt tương xứng với thiệt hại về sức khỏe, tính mạng con người. Thế nhưng Điều 260 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định: hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ “… gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng…” (Điểm d Khoản 1) thì bị xử lý hình sự.  Như vậy, điều luật đã đặt hậu quả thiệt hại thực tế “làm chết người” (Điểm a Khoản 1) hoặc “tỷ lệ tổn thương cơ thể 61%…” (Điểm b Khoản 1) ngang với “gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng…” (Điểm d Khoản 1) – không tương xứng. 

Luật sư Nguyễn Duy Hội phân tích thêm: đối với hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ (vi phạm hành chính) thì pháp luật cũng đã có những điều chỉnh. Cụ thể, theo Điểm a Khoản 7 và Điểm c Khoản 11 Điều 5 Nghị định số 100/2019/NĐ-CP ngày 30/12/2019 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt, hành vi của người điều khiển xe ô tô “đi không đi đúng phần đường… gây tai nạn giao thông” bị “phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 12.000.000 đồng”, “bị tước giấy phép lái xe tước quyền sử dụng Giấy phép lái xe từ 02 tháng đến 04 tháng”. Mức xử phạt này phân biệt hành vi “đi không đúng phần đường… quy định (làn cùng chiều hoặc làn ngược chiều)” nhưng chưa gây tai nạn giao thông, mức xử phạt “từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng”, “bị tước quyền sử dụng Giấy phép lái xe từ 01 tháng đến 03 tháng” theo quy định tại Điểm đ Khoản 5 và Điểm b Khoản 11 Điều 5 Nghị định số 100/2019/NĐ-CP.

Trước ngày 01/01/2010, hành vi “đi không đúng phần đường hoặc làn đường quy định” bị “phạt tiền từ 800.000 đồng đến 1.200.000 đồng”, “bị tước quyền sử dụng Giấy phép lái xe từ 01 tháng đến 03 tháng” theo quy định tại Điểm c Khoản 4, Điểm b Khoản 12 Điều 5 Nghị định số 46/2016/NĐ-CP ngày 26/05/2016 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt. Do hành vi vi phạm hành chính “đi không đúng phần đường hoặc làn đường quy định” xảy ra ngày , bị đơn (ông Lữ Đình Tâm) chỉ bị phạt tiền mức 1.000.000 đồng.

3- Vụ án “tranh chấp bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” tại Nguyên Bình (Cao Bằng): cần một bản án vừa thể hiện ‘tính nhân văn’, vừa đảm bảo ‘sự tôn nghiêm của pháp luật’.

Vụ tai nạn giao thông đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng về sức khỏe (bị tổn thương cơ thể tỷ lệ 55%) và tài sản (xe máy hư hỏng nặng) cho nguyên đơn (bà Nông Thị Mùi). Tuy nhiên, như đã phân tích trên, chế tài (hành chính, hình sự) đối vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ chưa có đủ sức răn đe đối với những kẻ coi thường tính mạng, sức khỏe của người khác như bị đơn (ông Lữ Đình Tâm) trong vụ án này. Trong khi đó, việc khởi kiện (dân sự) gặp rào cản: chứng minh thiệt hại, thời gian giải quyết vụ án, thi hành án (nếu có) kéo dài…  bị đơn có lẽ hiểu lợi thế từ ‘lỗ hổng pháp lý’ cho nên ‘trây ỳ’ thực hiện nghĩa vụ bồi thường, thậm chí những hành động thông thường thể hiện bổn phận, trách nhiệm, đạo làm người như xin lỗi, thăm hỏi người bị thiệt hại cũng không có.

Nguyên đơn (bà Nông Thị Mùi) cho rằng: bị đơn (ông Lữ Đình Tâm) kinh tế khá giả, có ô tô riêng, nhưng không chấp nhận bồi thường, nại ra lý do kinh tế khó khăn. Bị đơn phải hiểu rằng, tài sản của bị đơn quý giá, thì tài sản người khác cũng quý giá, còn sức khỏe, tính mạng của người khác là vô giá. Cho nên, hành động của mình cần cẩn trọng và nghĩ tới người khác, nghĩ tới cộng đồng. Trường hợp lỡ phạm sai lầm thì tích cực khắc phục hậu quả. Bị đơn tại sao dám làm, nhưng sao không dám chịu trách nhiệm?

Về phía Công ty Luật TNHH Everest, trong quá trình hỗ trợ pháp lý cho khách hàng, các luật sư đã kiên trì giải thích, thuyết phục các bên, với mong muốn có phương án đảm bảo hài hòa lợi ích nguyên đơn và bị đơn. Thế nhưng, với thái độ thờ ơ, vô trách nhiệm như thể hiện của bị đơn (ông Lữ Đình Tâm), thiết nghĩ cần có bản án thể hiện sự tôn nghiêm của pháp luật, buộc bị đơn phải bù đắp đúng, đủ những thiệt hại về sức khỏe, tinh thần và tài sản của nguyên đơn theo quy định.