Pháp trị: Cần giải quyết việc khó ngay từ lúc nó vẫn còn dễ giải quyết

Đồ nan vu dị, vi đại vu tế

Nhà vua có thể phát hiện những gian trá nhỏ ngay từ khi sự việc vẫn đang ở trạng thái manh nha, thì thần dân sẽ không có mưu đổ giết vua đoạt vị; nhà vua có thể tiến hành trừng phạt triệt để những tà ác vẫn đang trong giai đoạn hình thành, thì thần dân sẽ không làm ra việc bạo loạn long trời lở đất. Ðó gọi là “cần bắt tay giải quyết việc khó ngay từ lúc nó vẫn còn dễ giải quyết, cần xử lý chuyện lớn bắt đầu từ khi nó vẫn còn là chuyện nhỏ”.

Hàn Phi Tử chịu ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng Lão Tử. Có thể nói hai thiên Giải Lão và Dụ Lão là “cảm nghĩ” của Hàn Phi Tử sau khi đọc sách Lão Tử. Là một nhà tư tưởng lớn một thời, lại được xếp vào hàng “tử”, nên ông có thể khéo léo hoá yếu đuối thành mạnh mẽ, biến tiêu cực thành tích cực,tư tưởng của Lão Tử chính là một bộ phận hữu cơ cấu thành nên hệ thống pháp, thuật, thế trong Hàn Phi Tử, là tư tuởng Lão Tử của Hàn Phi Tử.

Lấy ví dụ từ mưu lược “đồ nan vu dị, vi đại vu tế" mà nói, đây vốn là một tâm trạng ở ẩn tiêu cực, không ham mê theo đuổi những điều quá cao xa, chỉ nguyện làm những điều nhỏ nhặt, đơn giản. Nhưng Hàn Phi Tử, đây lại là một cuơng lĩnh vô cùng chủ động và tích cực, chủ yếu đề cập đến việc nhà vua khéo léo ngǎn chặn những âm mưu, thủ đoạn của gian thần ngay từ trong trứng nước, cần ngǎn chặn một cách có hiệu quả những mưu đổ phản loạn bắt đầu từ khi nó còn ở trạng thái manh nha.

Nhưng dù nói thế nào đi nữa, thì “đồ nan vu di, vi đại vu tế”-phòng ngừa hậu hoa ngay từ khi chúng mới bắt đầu xuất hiện, bao giờ cūng quan trọng. Nó yêu cầu chúng ta dùng cái nhìn nhạy bén (trong Hàn Phi Tử chủ yếu là tầm nhìn chính trị) nắm bắt mọi sự vật sự việc, không nên chờ tới khi thành họa rồi mới lựa chọn biện pháp chữa chạy, vì làm thế không những phí sức mà còn chịu tổn thất rất lớn.

Thời xưa có một danh y tên là Biển Thuớc vừa có y thuật cao minh lại vùa có y đức, nhưng không phải ai cũng biết đến ông.

Một lần, Biển Thước gặp Thái Hoàn Công, nhìn sắc mặt Thái Hoàn Công một lúc, ông nói: Đại vương có bệnh, song mới biểu hiện ở ngoài da, giờ vẫn dễ chữa, nếu để lâu, e rằng bệnh ngày càng nặng.

Thái Hoàn Công gạt đi: Ta vẫn khoẻ, làm gì có bệnh.

Biển Thước đành lắc đầu rồi rời đi. Thái Hoàn Công nói với người khác rằng: Thầy thuốc thường thích chữa trị cho người không có bệnh để khoe khoang tài năng của mình.

10 ngày sau, Biển Thước gặp lại Thái Hoàn Công, ông nói: Bệnh của đại vương đã lan đến phần cơ thịt dưới da rồi, nếu không chữa trị sẽ càng nặng thêm.

Thái Hoàn Công ngoảnh mặt đi, không thèm đếm xỉa đến ông, cảm thấy bực mình.

Lại qua 10 ngày nữa, Biển Thuớc gǎp lại Thái Hoàn Công và nói: Bệnh của đại vương đã vào đến dạ dày rồi, không mau chóng chữa trị sẽ ngày càng nguy hiểm, sợ rằng không kịp.

Thái Hoàn Công vô cùng tức giận, quay người bỏ đi.

Lại mười ngày nữa trôi qua, Biển Thước trông thấy Thái Hoàn Công từ xa, nhưng lần này người ngoảnh đầu đi trước không phải là Thái Hoàn Công, mà là Biển Thước.

Sài Hoàn công thấy lần này Biển Thước chưa nói gì đã bỏ đi, cảm thấy tò mò, liền đặc biệt phái người đi hỏi ông.

Biển Thước liền nói: Khi bệnh mới ở ngoài da thì chỉ cần dùng thuốc rửa khử trùng là có thể loại bỏ bệnh. Khi bệnh vào trong cơ thịt thì dùng kim châm, thạch châm cũng có thể trị khỏi. Bệnh vào đến dạ dày thì vẫn có thể dùng thuốc sắc chữa trị dần dần. Nhưng nếu như bệnh đã ăn sâu vào trong xương rồi, thì thầy thuốc chẳng thể làm gì được nữa. Giờ bệnh của đại vương đã ăn vào xương tuỷ rồi, nên tôi không cần xin gặp mặt đại vương nữa.

05 ngày sau, Thái Hoàn Công đột nhiên cảm thấy cơ thể đau đớn, tức tốc phái người đi khắp nơi tìm Biển Thước. Nhưng Biển Thước đã sớm rời khỏi nước Sái. Không lâu sau Thái Hoàn Công qua đời.

Lương y khi chữa bệnh thường thích chữa ngay khi bệnh mới có biểu hiện ở ngoài da. Đây cũng là một ví dụ về việc giành đuợc thành công từ việc nhỏ. Bất cứ tai hoạ nào cũng giống như bệnh tật, xuất hiện ở ngoài da chính là lúc bắt đầu manh nha. Phải nhớ rằng, “đồ nan vu dị, vi sự đại tế” rõ ràng rất có lợi trong việc ngǎn chǎn sự cố, tai hoạ trở nên trầm trọng hơn.

Hàn Phi Tử-Nạn tam

Kiến tiểu gian vu vi, cố dân vô đại mưu; hành tiểu chu vô tế, cố dân vô đại loạn. Thử vị "đồ nan vu kỳ dị dã, vi đại giả vu kỳ sở tế dã".

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực doanh nghiệp của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).