Hợp đồng hôn nhân là gì? Có nên lập hợp đồng hôn nhân không?

I- Hợp đồng hôn nhân là gì?

Hợp đồng hôn nhân là một tài liệu pháp lý ký kết giữa hai bên trong một mối quan hệ hôn nhân. Nó thường chứa đựng các điều khoản và điều kiện mà hai bên đồng ý tuân thủ trong quá trình sống chung và xây dựng gia đình. Hợp đồng này có thể bao gồm nhiều mục đích, bao gồm quy định về tài sản, trách nhiệm gia đình, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, quyền nuôi dưỡng con cái, và quyền sở hữu chung.

II- Giá trị pháp lý của hợp đồng hôn nhân

Pháp luật Việt Nam không công nhận giá trị pháp lý của hợp đồng hôn nhân mà chỉ thừa nhận thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ và chồng được thành lập trước khi kết hôn. Theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, hôn nhân được định nghĩa là quan hệ được pháp luật công nhận và bảo vệ giữa một nam và một nữ lập thành một gia đình trên cơ sở tự nguyện, trung thành, chung thủy và trợ giúp lẫn nhau. Do đó, quyền và nghĩa vụ của vợ chồng được xác định theo luật hôn nhân chứ không phải theo hợp đồng hôn nhân. 

Tuy nhiên, hợp đồng hôn nhân vẫn có thể là cơ sở để xác định quyền và nghĩa vụ của mỗi bên nếu tuân theo các nguyên tắc cơ bản của pháp luật là không trái luật và không trái đạo đức xã hội. Những hợp đồng hôn nhân vi phạm nguyên tắc này sẽ bị coi là trái pháp luật và không có giá trị pháp lý. Ví dụ, những hợp đồng hôn nhân lập ra để kết hôn giả, kết hôn không nhằm mục đích xây dựng gia đình mà chỉ để xuất cảnh, nhập cảnh, cư trú, nhập quốc tịch v.v sẽ bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về Hợp đồng hôn nhân 

III- Quyền và nghĩa vụ của các bên trong Hợp đồng hôn nhân

Hợp đồng hôn nhân không được quy định trong Luật Hôn nhân và gia đình vì vậy nó được coi là một loại hợp đồng dân sự. Quyền và nghĩa vụ do các bên tự thỏa thuận với nhau và không được trái luật, trái đạo đức xã hội. Quyền và nghĩa vụ của các bên được chia thành hai nhóm chính bao gồm:

(i) Quyền và nghĩa vụ về nhân thân: Đây là những quyền và nghĩa vụ liên quan mối quan hệ, tình cảm của hai bên như sự tôn trọng, chung thủy, giúp đỡ, v.v. Vợ chồng có quyền tự do thỏa thuận các điều khoản nhưng vẫn phải đảm bảo các quyền và nghĩa vụ được quy định tại Điều 56 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 như: 

• Tôn trọng lẫn nhau, không xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhau.
• Yêu thương, chung thủy, giúp đỡ nhau trong mọi hoàn cảnh.
• Chăm sóc sức khỏe của nhau, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhau.
• Cùng nhau thực hiện nghĩa vụ nuôi dạy con cái, giáo dục con cái thành người có ích cho gia đình và xã hội.
• Cùng nhau tham gia vào các hoạt động xã hội, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, quốc phòng và an ninh của đất nước.

(ii) Quyền và nghĩa vụ về tài sản: Đây là những quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc sở hữu, quản lý, sử dụng các tài sản chung hoặc riêng của vợ chồng. Liên quan đến các quyền và nghĩa vụ này, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định về chế độ tài sản của vợ chồng. Theo đó, chế độ tài sản của vợ chồng gồm chế độ tài sản theo luật định và chế độ tài sản theo thỏa thuân. Vợ chồng có quyền tự quyết định chọn lựa chế độ tài sản sao cho phù hợp với nhu cầu, điều kiện, hoàn cảnh của các bên. Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng chính là một loại Hợp đồng hôn nhân quy định về quyền và nghĩa vụ về tài sản của vợ chồng được pháp luật về hôn nhân gia đình công nhận. 

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về Hợp đồng hôn nhân 

IV- Có nên lập Hợp đồng hôn nhân không?

Dù hợp đồng hôn nhân không phải là một yếu tố pháp lý chính thức trong pháp luật Việt Nam, việc lập hợp đồng hôn nhân vẫn có thể có ý nghĩa tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của mỗi cặp vợ chồng như:

• Xác định rõ các quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, tài sản của gia đình, và các điều kiện sống chung.
• Tạo ra một cơ sở pháp lý cho việc giải quyết tranh chấp trong trường hợp hôn nhân tan vỡ.
• Giúp các bên bảo vệ được quyền lợi của mình và của con cái.
• Thể hiện sự tôn trọng, tin tưởng và chia sẻ với nhau về những vấn đề quan trọng trong cuộc sống.

Mặc dù hợp đồng hôn nhân có thể mang lại cho các bên những lợi ích không nhỏ, song cũng gây ra một số khó khăn sau:

• Gây mất đi sự lãng mạn và ngẫu hứng của tình yêu khi phải xem xét những vấn đề pháp lý trước khi kết hôn.
• Gây cảm giác không an toàn, không tin cậy và không chung thủy khi phải chuẩn bị cho khả năng ly hôn hoặc chia tay.
• Gây xích mích, bất đồng và căng thẳng khi phải thương lượng, thỏa thuận và ký kết những điều khoản trong hợp đồng hôn nhân.

V- Kết luận

Hợp đồng hôn nhân là một tài liệu pháp lý tự nguyện giữa hai bên trong một mối quan hệ hôn nhân. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật Việt Nam, hợp đồng hôn nhân không được công nhận là một hợp đồng có giá trị pháp lý. Mặc dù vậy, lập hợp đồng hôn nhân có thể có ý nghĩa để định rõ quyền và nghĩa vụ của vợ chồng, tài sản gia đình và giảm thiểu tranh chấp trong tương lai. Tuy nhiên, việc lập hợp đồng hôn nhân cần được thực hiện cẩn thận và có sự tư vấn pháp lý đầy đủ từ luật sư chuyên nghiệp để tránh những hậu quả không mong muốn.  Việc lập hợp đồng hôn nhân là một quyết định quan trọng và yêu cầu sự cân nhắc kỹ lưỡng từ các bên liên quan. Đối với bất kỳ vấn đề pháp lý nào liên quan đến hôn nhân và gia đình, luôn nên tìm sự tư vấn từ chuyên gia pháp luật để đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật và bảo vệ lợi ích của mỗi bên.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về Hợp đồng hôn nhân