Pháp trị: Đánh vào lòng nghi ngờ, trách hỏi việc đã biết

Nghi chiếu quỷ sứ

Nhà vua nhiều lần triệu kiến một số người, giữ họ bên cạnh mình trong một thời gian dài mà không giao cho họ bất kỳ công việc gì. Người khác lại nghĩ, họ nhận mật chỉ của nhà vua, cho nên bọn gian thần sẽ sợ hãi giống như con hươu bị kinh sợ, chạy tán loạn.

Trước khi sai người đi làm việc, nhà vua hãy trách hỏi anh ta về việc ngài đã biết, vậy thì anh ta sẽ không dám giở trò khôn vặt, lừa dối nhà vua.

Có thể chia mưu trí đánh vào lòng nghi ngờ, trách hỏi việc đã biết ra làm hai trường hợp:

Trường hợp thứ nhất là dựa vào “quán tính” tâm lý. Người bình thường đều cho rằng, nhà vua hoặc người lãnh đạo cho gọi thuộc hạ ắt phải đưa ra chỉ thị, yêu cầu hay ban cho người đó quyền lực nào đó.

Hàn Phi Tử lợi dụng thói quen tư duy này, đưa ra kế sách nhà vua triệu tập môt số người, giữ họ ở bên mình trong một thời gian dài nhưng không trao cho họ chỉ thị hay quyền lực gì. Những kẻ xung quanh sẽ đứng ngồi không yên, tự cho rằng bản thân mình đã bị người được nhà vua triệu kiến theo dõi bí mật, nên buộc phải làm việc chăm chỉ, tuyêt đối không dám lười biếng hoặc giở trò dối trá.

Một trường hợp thứ hai, “sai người hỏi người khác không trục lợi", tương tự như mưu trí “hiệp tri nhi vấn", tức là khi sai người nào đó đi làm việc, nhà vua cần dự đoán trước những việc mình đã biết thậm chí là cố ý dựng chuyện hoặc điều tra đặc biệt để trách hỏi người đó. Như vậy, người được giao việc tưởng là nhà vua đã biết hết toàn bộ sự việc, nên sẽ làm việc nghiêm chỉnh, báo cáo tường tận.

Mưu trí này có nhiều biến hoá, chúng ta cần vận dụng linh hoạt theo những tình huống khác nhau.

Ngày xưa có một huyện lệnh tên là Bàng Kính, sai viên quản lý chợ đi tuần tra, nhưng ông lại cho gọi Công đại phu vào hầu một lúc lâu rồi mới cho lui. Viên quản lý chợ cho rằng huyện lệnh đã dặn dò Công đại phu chuyện gì đó nên nhìn Công đại phu bằng một con mắt khác, ngỡ huyện lệnh bố trí ông ta giám sát mình, vì vậy không dám làm bậy.

Ðây là một ví dụ khá điển hình về mưu trí nghi chiếu quỷ sứ. Khi giảng giải muu trí này, Hàn Phi Tử còn đưa ra ví dụ như sau:

Ðới Hoan là Thái tể nước Tống. Một đêm nọ, ông gọi người vào bảo: Ta nghe nói mấy đêm nay có người cưỡi xe ngựa đến cửa nhà Lý Sử, ngươi hãy đi theo dõi hắn thật kỹ cho ta.

Người được sai đi làm việc đương nhiên tin là thật, căng mắt thức trắng một đêm, sáng ra anh ta trở về báo cáo: Bẩm đại nhân, thuộc hạ không nhìn thấy chiếc xe ngựa nào, mà chỉ trông thấy một người bê chiếc ghế tre đến nói chuyện với Lý Sử, một lúc sau, Lý Sử nhận chiếc ghế đó.

Nếu Đới Hoan không dùng biện pháp nghi chiếu quỷ sứ, e là người được sai đi làm việc sẽ đánh một giấc no say tới sáng, sau đó báo cáo: Tất cả đều bình an vô sự, không có chuyện gì xảy ra.

Chu quân bị mất trâm ngọc, kêu sai dịch đi tìm, hắn tìm ba ngày cũng không thấy đâu. Chu quân lại phải sai người khác đi tìm thì tìm thấy chiếc trâm rơi trong phòng.

Chu quân nói: Sai dịch của ta không bỏ sức ra làm việc. Sai bọn chúng tìm mỗi một cây trâm mà chúng tìm ba ngày cũng không thấy. Ta kêu người khác đi tìm chỉ một lúc sau đã thấy.

Bởi vậy, bọn sai dịch đều hoảng sợ, cho rằng Chu quân sáng suốt như thánh.

Hàn Chiêu Hầu đang cầm móng tay, nhưng giả vờ đánh mất, sai người tìm ngay lập tức. Người hầu đứng bên cạnh ông bèn cắt móng tay cúa mình, dâng cho ông. Hàn Chiêu Hầu dùng cách này kiểm tra lòng trung thành của người hầu kẻ hạ xung quanh mình.

Qua hai ví dụ trên, chúng ta có thể thấy, người sử dụng mưu trí nghi chiếu quỷ sứ trách hỏi thuộc hạ việc mình đã biết trước khi giao việc cho anh ta, đó là do họ cố tình tạo ra.

Thái Tể nước Tống sai một gia thần trẻ tuổi đi chợ, khi anh ta trở về, ông hỏi: Anh thấy những gì ngoài chợ?

Gia thần trả lời: Thuộc hạ không trông thấy gì.

Thái Tể nói: Dù sao anh cũng phải nói ra cho ta biết anh đã nhìn thấy cái gì chứ?

Gia thần trả lời: Dạ bẩm, ngoài cổng chợ phía Nam có rất nhiêu xe bò, chắn mất đường đi.

Thái Tể nói: Anh tuyệt đối không được nói cho người khác biết những gì ta hỏi anh.

Và thế là, Thái Tể cho gọi quan quản lý chợ tới trách phạt: Tại sao ngoài cổng chợ có nhiều phân bò đến thế?

Viên quan quản lý chợ cảm thấy kỳ lạ, không biết vì sao Thái Tể biết hết chuyện này, nên thành khẩn nhận lỗi. Từ đó về sau luôn làm việc nghiêm túc.

Ở đây, Thái Tể nước Tống sử dụng biện pháp sai người khác đi điều tra để hỏi rõ sự tình.

Hàn Phi Tử - Nội trữ thuyết thượng - Thất thuật

Sô kiến cửu đãi nhi bất nhâm, gian tắc lộc tán. Sử nhân vấn tha tắc tịnh chúc tư.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực đầu tư của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).