Khái niệm và đặc điểm về chủ thể của hợp đồng thương mại điện tử

1- Khái niệm hợp đồng thương mại điện tử

Có thể hiểu một cách khái quát, hợp đồng thương mại điện tử là hình thức thể hiện của các hoạt động thương mại điện tử. Hợp đồng thương mại điện tử trước tiên là hợp đồng được xác lập nhằm thực hiện các hoạt động thương mại điện tử. Đây là hình thức có giá trị pháp lý của các hoạt động thương mại điện tử.

Luật mẫu của UNCITRAL về thương mại điện tử cũng như pháp luật của nhiều nước trên thế giới không đưa ra định nghĩa thế nào là hợp đồng thương mại điện tử và thường chỉ đưa ra quy định thừa nhận giá trị pháp lý của hợp đồng được xác lập thông qua các phương tiện điện tử. Hợp đồng được xác lập thông qua phương tiện điện tử được hiểu tương đối thống nhất trong quy định của pháp luật các nước. Đây là hợp đồng được ký kết thông qua việc sử dụng những phương tiện truyền các thông điệp dữ liệu. Các hợp đồng này được gọi chung là hợp đồng điện tử.

Pháp luật Việt Nam có xác định khái niệm hợp đồng điện tử, theo đó: "Hợp đồng điện tử là hợp đồng được thiết lập dưới dạng thông điệp dữ liệu theo quy định của Luật này (Điều 33 Luật Giao dịch điện tử năm 2005). Như vậy, có thế hiểu hợp đồng thương mại điện tử là hợp đồng thương mại được thiết lập dưới dạng thông điệp dữ liệu theo quy định của Luật Giao dịch điện tử. Thông qua các thông điệp dữ liệu được gửi và nhận giữa các chủ thể, hợp đồng điện tử được thiết lập. Phương tiện điện tử là một trong những cơ sở để phân biệt hợp đồng điện tử với hợp đồng thông thường. Nếu như phương tiện thực hiện trong giao dịch truyền thống chủ yếu được thực hiện thông qua lời nói, hành vi hay văn bản giấy tờ thì phương tiện thực hiện trong giao dịch điện tử là những phương tiện hoạt động dựa trên công nghệ điện, điện tử, kỹ thuật số, từ tính, truyền dẫn không dây, quang học, điện từ hoặc công nghệ tương tự.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về nhượng quyền thương mại của Công ty Luật TNHH Everest

2- Đặc điểm về chủ thể của hợp đồng thương mại điện tử

Hợp đồng thương mại điện tử trước hết có những đặc điểm cơ bản của hợp đồng thương mại. Xét về bản chất, hợp đồng thương mại điện tử có những thuộc tính của hợp đồng thương mại truyền thống. Tuy nhiên, do được xác lập thông qua các phương tiện điện tử, nên hợp đồng thương mại điện tử có đặc điểm về chủ thể của hợp đồng thương mại điện tử như sau:

Căn cứ vào quy định tại Luật Thương mại, chủ thể của hợp đồng thương mại phải có ít nhất một bên là thương nhân. Do vậy, chủ thể của hợp đồng thương mại điện tử cũng phải đáp ứng yêu cầu này. Là một bên của hợp đồng thương mại điện tử, thương nhân có thể trực tiếp giao kết hợp đồng với khách hàng thông qua website thương mại điện tử do mình tự thiết lập hoặc cũng đó thể thông qua sàn giao dịch thương mại điện tử hoặc website thương mại điện tử hoặc website đấu giá trực tuyến do các thương nhân, tố chức, cá nhân khác thiết lập để giao kết hợp đồng. Khách hàng có thể là thương nhân, cũng có thể là các tổ chức, cá nhân chấp nhận giao kết hợp đồng với thương nhân trên cơ sở các thông tin đã được công khai trên các trang thông tin điện tử.

Khi đối tượng của hợp đồng là hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện, các chủ thể của hợp đồng cũng phải đáp ứng các điều kiện kinh doanh này. Trường hợp pháp luật yêu cầu phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh đối với hàng hóá, dịch vụ đó, thương nhân bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ phải cung cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh đó cho thương nhân chủ website thương mại điện tử. Trường hợp thương nhân bán hàng cũng là chủ website thương mại điện tử, thì phải công bố trên website của mình số, ngày cấp, nơi cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

Khác với các hợp đồng thương mại truyền thống, việc xác định các chủ thể của hợp đồng hay còn gọi là các bên của hợp đồng thương mại điện tử gặp không ít khó khăn trong một số trường hợp. Các bên của hợp đồng thường hay bị nhầm lẫn với các chủ thế khác tham gia hoạt động thương mại điện tử, đặc biệt khi các chủ thể này là các thương nhân, tổ chức thiết lập website thương mại điện tử để cung cấp môi trường điện tử cho thương nhân, tổ chức, cá nhân khác tiến hành hoạt động xúc tiến thương mại, bán hàng hoá hoặc cung ứng dịch vụ. Ví dụ, trên các website thương mại điện tử nhommua, cucre,... thường có sự nhầm lẫn giữa thương nhân là chủ sở hữu của website với thương nhân có hàng hóa, dịch vụ bán, cung ứng được đưa lên website.

Do vậy, trong hợp đồng thương mại điện tử, cần phân biệt chủ thể của hợp đồng với chủ thể cung cấp dịch vụ thương mại điện tử, dù trong một số trường hợp các chủ thể này có thể là một (trường hợp hoạt động thương mại trên website thương mại điện tử). Việc xác định chủ thể của hợp đồng được giao kết trên các phương tiện điện tử hết sức quan trọng, bởi khi xác định được đúng các chủ thể của hợp đồng mới xác định được rõ trách nhiệm của các chủ thể.

Trong trường hợp, chủ website thương mại điện tử không phân định rõ trách nhiệm của mình với chủ thể của hợp đồng, chủ website thương mại điện tử sẽ phải liên đới chịu trách nhiệm với chủ thể của hợp đồng. Chủ website thương mại điện tử phải chịu trách nhiệm về các thông tin của thương nhân, tổ chức, cá nhân là người bán trên website thương mại điện tử của mình. Đây là nghĩa vụ của chủ thể cung cấp dịch vụ thương mại điện tử. Do vậy, các chủ thể này có quyền yêu cầu các chủ thể tham gia giao kết hợp đồng trên các website thương mại điện tử của mình phải cung cấp đầy đủ chính xác thông tin và có cơ chế giám sát, kiểm tra về tính chính xác, đầy đủ của các thông tin do các chủ thể đó cung cấp.

Với quy định nêu trên, trong một số trường hợp, các chủ thể cung cấp dịch vụ thương mại điện tử có thể chịu trách nhiệm khi có tranh chấp phát sinh. Cụ thể, các chủ thể cung Đấp dịch vụ thương mại điện tử phải trực tiếp chịu trách nhiệm tiếp nhận, xử lý khiếu nại của khách hàng và giải quyết các tranh chấp liên quan đến hợp đồng được giao kết trên website của mình, nếu không công bố rõ thông tin về giới hạn trách nhiệm của mình, cũng như quy trình tiếp nhận và trách nhiệm xử lý khiếu nại của khách hàng và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng được giao kết trên website thương mại điện tử do mình thiết lập. Quy định này tạo nên đặc thù về chủ thể hợp đồng thương mại điện tử.

Pháp luật về hoạt động thương mại điện tử yêu cầu trách nhiệm cụ thể về thông tin đối với từng loại chủ thể (chủ thể cung cấp dịch vụ thương mại điện tử và chủ thể của hợp đồng), khi tham gia vào từng loại hoạt động thương mại điện tử. Tuy nhiên, dù tham gia vào loại hoạt động thương mại điện tử nào thì các chủ thể cung cấp dịch vụ thương mại điện tử và các chủ thể của hợp đồng phải cung cấp đầy đủ thông tin về chủ sở hữu website, về hàng hóa, dịch vụ và các điều khoản của hợp đồng mua bán hàng hóa, dịch vụ được giới thiệu trên website. Các thông tin này phải đáp ứng các yêu cầu như: (i) Rõ ràng, chính xác, dễ hiểu; (ii) Được sắp xếp tại các mục tương ứng trên website và có thể truy cập bằng phương pháp trực tuyến; (iii) Có khả năng lưu trữ và hiến thị được về sau; (iv) Được hiển thị rõ đối với khách hàng trước thời điểm khách hàng gửi đề nghị giao kết hợp đồng.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về tổ chức lại doanh nghiệp của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Khái niệm và đặc điểm về chủ thể của hợp đồng thương mại điện tử được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Khái niệm và đặc điểm về chủ thể của hợp đồng thương mại điện tử có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê Luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với Luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.