Kỹ năng của Luật sư: hiểu về các chức năng của báo chí

I- KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BÁO CHÍ

Hiện nay, báo chí là phương tiện truyền thông không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Báo chí là sản phẩm thông tin về các sự kiện, vấn đề trong đời sống, xã hội thể hiện bằng chữ viết, hình ảnh, âm thanh, được sáng tạo, xuất bản định kỳ và phát hành, truyền dẫn tới đông đảo công chúng thông qua các loại hình báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử.

Trong mối quan hệ báo chí, hoạt động báo chí là hoạt động sáng tạo các sản phẩm, sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất báo chí; cung cấp thông tin và phản hồi thông tin cho báo chí; cải chính thông tin trên báo chí; xuất bản, in, phát hành báo in; truyền dẫn báo  điện tử và truyền dẫn, phát sóng báo nói, báo hình.

Những đặc điểm của Nhà báo và Nghề báo luôn gắn bó chặt chẽ với những chức năng cơ bản của báo chí, trong đó chức năng thông tin kịp thời về những vấn đề mới đóng vai trò quan trọng, vấn đề mới là đối tượng, đồng thời là mục đích phản ánh, thông tin của nhà báo.

Với các chức năng cơ bản, như là phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; là diễn đàn của nhân dân, báo chí có các nhiệm vụ, quyền  hạn:

- Thông tin trung thực về tình hình đất nước và thế giới phù hợp với lợi ích của đất nước và của nhân dân;

- Tuyên truyền, phổ biến, góp phần xây dựng và bảo vệ đường lối, chủ trương của Đảng , chính sách, pháp luật của Nhà nước, thành tựu của đất nước và thế giới theo tôn chỉ , mục đích của cơ quan báo chí; góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu văn hoá lành mạnh của nhân dân, bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, xây dựng và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa;

- Phản ánh và hướng dẫn dư luận xã hội; làm diễn đàn thực hiện quyền tự do ngôn luận của nhân dân;

- Phát hiện, nêu gương người tốt, việc tốt, nhân tố mới, điển hình tiên tiến; đấu tranh phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật và các hiện tượng tiêu cực trong xã hội;

- Góp phần giữ gìn sự trong sáng và phát triển tiếng Việt, tiếng của các dân tộc thiểu số  Việt Nam;

- Mở rộng sự hiểu biết lẫn nhau giữa các nước và dân tộc, tham gia vào sự nghiệp của nhân dân thế giới vì hoà bình, độc lập dân tộc, hữu nghị, hợp tác, phát triển bền vững.

Báo chí bao gồm những loại hình: báo in (báo viết), báo nói (phát thanh), báo hình (truyền hình, thông tấn, báo ảnh) và báo điện tử (báo trên môi trường mạng Internet). Trong điều kiện hiện nay, báo chí vẫn là phương tiện thông tin đại chúng nhanh nhất, hiệu quả nhất và có nhiều công chúng nhất. Báo chí tác động trực tiếp đến mọi mặt của đời sống, trở thành một trong những động lực quan trọng cho sự phát triển của xã hội 

- Đặc trưng của báo nói:

Báo nói là loại hình báo chí sử dụng tiếng nói, âm thanh, được truyền dẫn, phát sóng trên các hạ tầng kỹ thuật ứng dụng công nghệ khác nhau.

Thông tin bằng lời nói (cùng với tiêng động, âm thanh). Thông tin cho báo phát thanh đơn giản, ngắn gọn, dễ đọc, dễ nghe, dễ hiểu, dễ nhớ... trên cơ sở tuân thủ nguyên tắc: viết để đọc cho công chúng nghe.

- Thông tin cho phát thanh nên sử dụng lối viết giàu hình ảnh, viết về những điều vừa mới xảy ra, đang xảy ra hoặc sắp xảy ra.

- Đặc trưng của báo hình (truyền hình, thông tấn, báo ảnh): là loại hình báo chí sử dụng hình ảnh là chủ yếu, kết hợp tiếng nói, âm thanh, chữ viết, được truyền dẫn, phát sóng trên các hạ tầng kỹ thuật ứng dụng công nghệ khác nhau.

- Thông tin về hiện thực thông qua hình ảnh sống động, xác thực. Sau hình ảnh là vai trò của lời nói cùng với tiếng động, âm thanh.

- Sự phối hợp, bổ sung cho nhau giữa hình ảnh và lời nói là một nguyên tắc quan trọng khi thực hiện những tác phẩm báo hình.

- Đặc trưng cúa báo điện tử:

Báo điện tử là loại hình báo chí sử dụng chữ viết, hình ảnh, âm thanh, được truyền dẫn trên môi trường mạng, gồm báo điện tử và tạp chí điện tử.

Báo điện tử là loại hình báo chí mới xuất hiện, sử dụng mạng thông tin toàn cầu (Internet), là phương tiện chuyển tải thông tin, có khả năng kết hợp được những ưu thế của cả chữ viết và hình ảnh (của báo in), âm thanh (của phát thanh) và hình ảnh sống động (của truyền hình).

So với các loại hình báo chí khác, báo điện tử có rất nhiều ưu thế (về tốc độ lan truyền ngay tức thì, phạm vi tác động không giới hạn, sự hấp dẫn do tính tương tác cao..,) nên đã mạnh mẽ thu hút công chúng hiện đại - nhất là giới trẻ. 

Nói về những chức năng của báo chí, người ta thường nhấn mạnh một số chức năng quan trọng như: thông tin, tuyên truyền, giáo dục, dự báo, giải trí, giao tiếp... Trong đó, thông tin la chức năng cơ bản có tầm quan trọng hàng đầu.

II- ĐỐI TƯỢNG PHẢN ÁNH CỦA TÁC PHẨM BÁO CHÍ

Những đặc điểm của nhà báo và nghề báo luôn gắn bó chặt chẽ với những chức năng cơ bản của báo chí, trong đó chức năng thông tin kịp thời về những vấn đề mới đóng vai trò quan trọng, vấn đề mới là đối tượng, đồng thời là mục đích phản ánh, thông tin của nhà báo.

Những sự việc, sự kiện, tình tiết, tình huống, hoàn cảnh mới nảy sinh, mới xuất hiện, tiêu biểu trong quá trình vận động, phát triển không ngừng của cuộc sống luôn là đối tượng mà báo chí hướng tới. Tuy nhiên, không phải vấn đề mới nào cũng có thể trở thành đối tượng của tác phẩm báo chí, vì có rất nhiều sự kiện, tình tiết chỉ mang tính chất ngẫu nhiên, đơn lẻ, đột xuất nên không thể đưa vào tác phẩm báo chí. Báo chí chỉ lựa chọn thông tin về những cái mới tiêu biểu, điển hình nhất, gắn liền với bản chất và phản ánh xu thế vận động đích thực của đời sống, đồng thời không được xâm hại đến quyền con người, quyền và lợi ích của quốc gia.

Trong lĩnh vực tư pháp và pháp luật, những thông tin mới có thể xuất hiện một cách vô cùng đa dạng, phong phú trong mọi hoạt động của quá trình hành nghề.

Ví dụ:

- Những Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng/Nhà nước có liên quan đến tư pháp, hoạt động tư pháp nói chung;

- Những văn bản pháp luật mới hoặc được bổ sung, điều chỉnh liên quan đến hoạt động hành nghề:

- Những sự kiện, tình huống, vấn đề, tình hình... mới xuất hiện, mới nảy sinh trong xã hội (đang cần được thông tin, phản ánh, giải thích, đánh giá, bàn luận để rút kinh nghiệm...). Những vụ án chấn động thu hút dư luận, những tranh chấp hay hành vi nguy hiểm cho xã hội ảnh hưởng đến các mặt đời sống của cộng đồng, gây bức xúc trong dân chúng...

- Những con người mới, tiêu biểu cho cả hai mặt: tích cực, tiêu cực trong nghề nghiệp.

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (từ Giáo trình Kỹ năng mềm Nghề Luật - Học viện Tư pháp và một số nguồn khác).