Kỹ năng của luật sư hình sự: tư vấn về thi hành phần dân sự, xóa án tích

I- LUẬT SƯ TƯ VẤN SOẠN THẢO VĂN BẢN LIÊN QUAN TỚI THI HÀNH PHẦN DÂN SỰ, ÁN PHÍ HÌNH SỰ

Bên cạnh việc tư vấn, hỗ trợ pháp lý cho khách hàng về các vấn đề liên quan đến phần hình sự trong bản án, luật sư cần tư vấn, hỗ trợ khách hàng trong các vấn đề liên quan đến dân sự trong bản án.

Trong bản án hình sự, bên cạnh các quyết định về trách nhiệm hình sự như tội danh, mức hình phạt còn có các quyết định về trách nhiệm dân sự khác như phạt tiền, bồi thường, khắc phục hậu quả... Trong nhiều trường hợp, người bị kết án không chú ý tới các quyết định khác của bản án. Luật sư cần tư vấn cho họ hiểu việc thực hiện bản án không chỉ là phần hình sự, thực hiện các quyết định khác của bản án cũng là nghĩa vụ của người bị kết án và chúng có giá trị quan trọng khi cơ quan chức năng xem xét vấn đề giảm án, tha tù trước thời hạn, đặc xá... để người bị kết án và gia đình cố gắng thực hiện các nghĩa vụ này.

Thực tế, có trường hợp người bị kết án bị phạt tiền hoặc gây ra thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế và họ không thể thực hiện được nghĩa vụ bồi thường, khắc phục hậu quả. Trong trường hợp này, luật sư có thể tư vấn cho họ xin xác nhận của chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức liên quan về khả năng kinh tế của gia đình người bị kết án, đồng thời giúp họ làm đơn xin được miễn, giảm việc chấp hành. Theo quy định pháp luật, người bị kết án phạt tiến độ tích cực chấp hành được một phần hình phạt nhưng lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn kéo dài do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn hoặc ốm đau gây ra mà không thể tiếp tục chấp hành được phấn hình phạt còn lại hoặc lập công lớn, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thế quyết định miễn chấp hành phần tiền phạt còn lại.

Đối với vụ án hình sự, pháp luật quy định người bị kết án có nghĩa vụ nộp tiền án phí. Trong nhiều trường hợp, chỉ vì không nộp tiền án phí hình sự, người bị kết án, mặc dù đã chấp hành xong hình phạt tù, nhưng vẫn không được xóa án tích, ảnh hưởng đến quyền lợi của họ sau này. Do đó, luật sư cần tư vấn để người bị kết án và gia đình biết quy định của pháp luật và sớm hoàn thành nghĩa vụ nộp tiền án phí theo đúng quy định của bản án.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

II- LUẬT SƯ TƯ VẤN, SOẠN THẢO VĂN BẢN LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC XÓA ÁN TÍCH

Trong xã hội, việc đã bị kết án và mang án tích ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống, sinh hoạt của một con người. Thậm chí trong trường hợp phạm tội mới, nếu chưa được xóa án tích, người phạm tội còn bị áp dụng tình tiết tăng nặng là tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm. Do đó, đối với một người bị kết án, sau khi thi hành xong bản án, luật sư cần tư vấn cho họ về các quy định pháp luật liên quan đến xóa án tích.

Theo quy định pháp luật, người được xóa án tích coi như chưa bị kết án. Người bị kết án do lỗi vô ý về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và người được miễn hình phạt không bị coi là có án tích.

Điều 70 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về các trường hợp đương nhiên được xóa án tích, cụ thể là:

- Đương nhiên được xóa án tích được áp dụng đối với người bị kết án không phải về các tội quy định tại Chương XIII (Các tội xâm phạm an ninh quốc gia), Chương XXVI (Các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh) của Bộ luật hình sự năm 2015 khi họ chấp hành xong hình phạt chính, thời gian thử thách án treo hoặc hết thời hiệu thi hành bản án và đáp ứng các điều kiện quy định tại Khoản 2 và Khoản 3 Điều 70 Bộ luật hình sự.

- Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích, nếu từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách án treo, người đó đã chấp hành xong hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án và không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn sau đây:

(i) 01 năm trong trường hợp bị cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, phạt tù nhưng được hưởng án treo;

(ii) 02 năm trong trường hợp bị phạt tù đến 05 năm;

(iii) 03 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm;

(iv) 05 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình nhưng đã được giảm án.

(v) Trường hợp người bị kết án đang chấp hành hình phạt bổ sung là quản chế, cấm cư trú, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, tước một số quyền công dân mà thời hạn chấp hành dài hơn thời hạn quy định tại các điểm a, b và c khoản 2 Điều 70 Bộ luật hình sự thì thời hạn đương nhiên được xóa án tích sẽ hết vào thời điểm người đó chấp hành xong hình phạt bổ sung.

(vi) Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích nếu từ khi hết thời hiệu thi hành bản án, người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều 70 Bộ luật hình sự.

Không phải mọi trường hợp sau khi thi hành án, người phạm tội đều đương nhiên được xóa án tích, đối với một số trường hợp, pháp luật quy định việc xóa án tích phải được cơ quan có thẩm quyền quyết định. Điều 71 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định việc xóa án tích theo quyết định của Tòa án.

- Xóa án tích theo quyết định của Tòa án được áp dụng đối với người bị kết án về các tội quy định tại Chương XIII (Các tội xâm phạm an ninh quốc gia), Chương XXVI (Các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh) của Bộ luật hình sự năm 2015. Tòa án quyết định việc xóa án tích đối với những người bị kết án căn cứ vào tính chất của tội phạm đã thực hiện, thái độ lao động của người bị kết án và các điều kiện quy định tại khoản 2 Điều 71 Bộ luật hình sự.

- Người bị Tòa án bác đơn xin xóa án tích lần dầu, thì sau 01 năm kể lừ ngày bị Tòa án bác đơn mới được xin xóa án tích; nếu bị bác đơn lần thứ hai trở đi, thì sau 02 năm kể từ ngày bị Tòa án bác đơn mới được xin xóa án tích.

Cùng với việc quy định về các trường hợp đương nhiên được xóa án tích, xóa án tích theo quyết định của Tòa án, Điều 72 Bộ luật hình sự năm 2015 còn quy định về việc xóa án tích trong trường hợp đặc biệt. Trong trường hợp người bị kết án có những biểu hiện tiến bộ rõ rệt và đã lập công, được cơ quan, tổ chức nơi người đó công tác hoặc chính quyền địa phương nơi người đó cư trú đề nghị, thi Tòa án quyết định việc xóa án tích nếu người đó bảo đảm được ít nhất 1/3 thời hạn quy định tại khoản 2 Điều 70 và khoản 2 Điều 71 Bộ luật hình sự.

Lý lịch tư pháp là văn bản chứng minh một người bị kết án đã được xóa án tích. Để được cấp phiếu lý lịch tư pháp, trong trường hợp đương nhiên được xóa án tích, luật sư cần tư vấn, giúp khách hàng soạn thảo đơn yêu cầu gửi đến Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp. Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp có trách nhiệm cập nhật thông tin về tình hình án tích của người bị kết án.

Trong trường hợp xét thấy có đủ điều kiện quy định tại Điều 70 Bộ luật hình sự thì trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu, Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp có trách nhiệm cấp phiếu lý lịch tư pháp là người bị kết án không có án tích.

Trong trường hợp xin xóa án tích theo quyết định của Tòa án hoặc xóa án tích trong trường hợp đặc biệt, luật sư cần tư vấn, hướng dẫn cho người bị kết án gửi đơn đến Tòa án đã xét xử sơ thẩm vụ án, có nhận xét của chính quyền xã, phường, thị trấn nơi họ cư trú hoặc cơ quan, tổ chức nơi họ làm việc, học tập. Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày nhận được đơn của người bị kết án, Tòa án đã xét xử sơ thẩm chuyển tài liệu về việc xin xóa án tích cho Viện kiểm sát cùng cấp. Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận được tài liệu do Tòa án chuyển đến, Viện kiểm sát cùng cấp có ý kiến bằng văn bản và chuyển lại tài liệu cho Tòa án.

Nếu xét thấy đủ điều kiện thì trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận tài liệu do Viện kiểm sát chuyển đến, Chánh án Tòa án nơi đã xét xử sơ thẩm phải ra quyết định xóa án tích; trường hợp chưa đủ điều kiện thì bác đơn xin xóa án tích. Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày ra quyết định xóa án tích hoặc quyết định bác đơn xin xóa án tích, Tòa án đã ra quyết định phải gửi quyết định này cho người bị kết án, Viện kiểm sát cùng cấp, chính quyền xã, phường, thị trấn nơi người bị kết án cư trú hoặc cơ quan, tổ chức nơi họ làm việc, học tập.

Xem thêm: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (nguồn tham khảo: Giáo trình Kỹ năng của Luật sư khi tham gia giải quyết vụ án hình sự - Học viện Tư pháp và một số nguồn khác).