Những vấn đề chung về Kỹ năng giao tiếp trong Nghề Luật

Vị trí và công việc của họ góp phần xây dựng nên một hệ thông tư pháp độc lập, hiệu quả để bảo vệ Hiến pháp, bảo vệ pháp quyền, nhân quyền, duy trì và củng cố các giá trị cơ bản và mang tính nên tảng của xã hội. Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... dù có các đặc thù nghề nghiệp khác nhau nhưng đều hướng tới mục tiêu chung là bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải và công bằng xã hội.

Trong văn hoá pháp luật và đời sống xã hội tại đa số các quốc gia trên thế giới, Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... còn là đại diện cho thành phần “tinh hoa” của xã hội với trình độ học vấn cao, với sự am hiểu về pháp luật và các lĩnh vực của đời sông xã hội, với khả năng sử dụng ngôn từ sắc sảo, lôi cuôn khi hùng biện và chặt chẽ, logic khi soạn thảo văn bản. Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... được quan niệm là những người thành đạt, có địa vị cao, có thu nhập tốt và có tầm ảnh hưởng xã hội.

- Giao tiếp là quá trình trao đổi thông tin, tình cảm, suy nghĩ; là quá trình nhận biết và tác động lần nhau trong quan hệ giữa người với người nhằm đạt được mục đích nhất định.

- Kỹ năng giao tiếp trong Nghề Luật là tập họp các quy tắc về cách ứng xử, đối đáp được rút ra từ những kinh nghiệm thực tiễn của người hành nghề luật như Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư, Chấp hành viên, Công chứng viên... nhằm đạt được hiệu quả cao trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc. 

Giao tiếp được hiểu là “sự trao đổi, tiếp xúc với nhau” và giao tiếp của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... là phương thức thể hiện mối quan hệ của cá nhân này với một cá nhân khác. Giao tiếp của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... thể hiện các quy phạm xã hội điều chỉnh những mối quan hệ tương ứng mà họ có nghĩa vụ tuân thủ, thể hiện các giá trị đạo đức, trình độ văn hoá, cá tính, đặc điểm tâm lý - khí chất và cảm xúc, tâm trạng của họ trong những tình huống cụ thể. Qua ứng xử, giao tiếp của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... có thể đánh giá được cá nhân họ và cũng phần nào đánh giá được tính độc lập, vô tư, công bằng và liêm chính của nền tư pháp một quốc gia.

Chính những đặc thù về vị trí, vai trò nghề nghiệp, sự tôn trọng, kỳ vọng của công chúng và tầm ảnh hưởng nêu trên, giao tiếp và ứng xử của Thẩm phán, Kiếm sát viên, Luật sư được kỳ vọng tiệm cận các chuẩn mực của xã hội: sự tuân thủ và thượng tôn pháp luật, nhân văn trong đối xử giữa con người với con người, kiên quyết, bản lĩnh trong đấu tranh cho sự thật và công lý, văn minh, lịch lãm trong giao tiếp.. Đây là vinh dự nhưng cũng là áp lực đối với Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... khi họ cũng là con người bình thường, có nhiều ưu điểm nhưng cũng không ít khiếm khuyết, và đặc biệt, không phải Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư nào cũng được giáo dục đây đủ về ứng xử và giao tiếp trước khi ở các vị trí, chức danh nghề nghiệp hiện tại, trong khi để ứng xử và giao tiếp như kỳ vọng, phải trải qua quá trình giáo dục, rèn luyện lâu dài. 

Xem thêm: Dịch vụ luật sư thu hồi đất của Công ty Luật TNHH Everest 

Trên thế giới, quan hệ giao tiếp của các chức danh tư pháp được điều chỉnh bằng: 

Thứ nhất, các quy phạm pháp luật như Luật tổ chức các cơ quan Toà án, Kiếm sát/Công tố, Luật Luật sư (quy định về nguyên tắc tổ chức hoạt động, về điều kiện bổ nhiệm, điều kiện hành nghề...) và các đạo luật tố tụng;

Thứ hai, các quy tắc đạo đức nghề nghiệp nói chung, quy tắc ứng xử, giao tiếp nói riêng do các cơ quan/Hiệp hội nghề nghiệp của Thẩm phán, Kiềm sát viên, Luật sư đặt ra. 

Hệ thống các quy phạm nêu trên đảm bảo cho vị thế xã hội của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư, hiện thực hoá mối quan hệ giữa các chủ thể tố tụng/các chức năng tố tụng và cao hơn nữa là mối quan hệ giữa các nhánh của quyền lực nhà nước theo đúng các nguyên tắc pháp quyền, thượng tôn pháp luật. Các quy tắc ứng xử, đạo đức nghề nghiệp không chỉ làm đẹp hơn hình ảnh Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư trong mắt công chúng mà còn là những khuôn mẫu xử sự để bảo vệ cho chính họ giữ được lòng tự trọng nghề nghiệp, tính chuyên nghiệp trong công việc và trong các mối quan hệ đa chiều của cuộc sống hằng ngày. Giao tiếp của Kiểm sát viên, Luật sư đều phải tôn trọng độc lập tư pháp, tham gia vào việc thực hiện quyền tư pháp, duy trì các chuẩn mực đạo đức tư pháp. 

Kỹ năng giao tiếp nói chung và Kỹ năng giao tiếp trong Nghề Luật nói riêng có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển mối quan hệ giữa những người làm nghề luật. Trong thực tế, có thể dễ dàng nhận thấy: nếu có được Kỹ năng giao tiếp tốt thì mọi quan hệ với đồng nghiệp, quan hệ trong công việc sẽ trở nên hiệu quả hơn, trôi chảy hơn. Ngược lại, nếu không thành công trong giao tiếp, những suy nghĩ, ý tưởng, cố gắng, thành quả của bản thân sẽ không phản ánh được với người đối diện, sự thiếu hiệu quả trong giao tiếp sẽ ảnh hưỏng không tốt tới mối quan hệ giữa con người với con người trong công việc.

Do đó, việc giao tiếp thành công của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư đối với bị can, bị cáo, đương sự, đồng nghiệp... sẽ giúp họ xử lý và giải quyết công việc tốt hơn, mang lại lợi ích thiết thực trong quá trình làm nghề. Giao tiếp trong Nghề Luật có thể giúp Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư... thu nhận, đánh giá, phân tích thông tin vụ việc để hiểu được bản chất pháp lý của vụ việc đó, hiểu mong muốn và yêu cầu của khách hàng; đánh giá tính chính xác, tính đầy đủ của thông tin, xác định thông tin nào là quan trọng, thông tin nào là thông tin hỗ trợ để từ đó có phương hướng giải quyêt vấn đề một cách có hiệu quả nhất.

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (từ Giáo trình Kỹ năng mềm trong Nghề Luật - Học viện Tư pháp và một số nguồn khác).