Phong cách lãnh đạo (Leadership style)

I- TẦM QUAN TRỌNG CỦA PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO:

Phong cách lãnh đạo là những hành vi và cách tiếp cận mà nhà lãnh đạo áp dụng trong việc hướng dẫn, chỉ đạo, gây ảnh hưởng đến một nhóm người để hướng tới mục tiêu chung. 

Phong cách lãnh đạo thường là sự áp dụng giữa tính cách, kinh nghiệm sống, trí tuệ cảm xúc và suy nghĩ của nhà lãnh đạo. Việc biết được phong cách lãnh đạo đó có hiệu quả, phù hợp với tổ chức hoặc tình huống hay không là rất quan trọng. 

Phong cách lãnh đạo phù hợp sẽ thúc đẩy tổ chức phát triển, là điều kiện tốt để các thành viên ngày càng hoàn thiện hơn về tư duy, kỹ năng, trình độ, phẩm chất, năng lực.

Mỗi nhà lãnh đạo có phong cách lãnh đạo khác nhau và phong cách mà họ áp dụng có thể phản ánh các giá trị, thái độ, kỹ năng và kiến thức của họ.

Định hình phong cách lãnh đạo rất quan trọng đối với sự phát triển nghề nghiệp và cá nhân của nhà lãnh đạo, qua đó có thể giúp họ cải thiện điểm mạnh, điểm yếu của bản thân.

Phong cách lãnh đạo xác định cách tiếp cận của các nhà lãnh đạo trong việc thực hiện kế hoạch và chiến lược để hoàn thành mục tiêu, nhằm đáp ứng kỳ vọng kinh doanh cũng như sự thịnh vượng và phát triển của một tổ chức. Một nhà lãnh đạo thường áp dụng nhiều phong cách lãnh đạo để giải quyết các tình huống kinh doanh khác nhau. 

Phong cách lãnh đạo là cách tiếp cận được áp dụng trong việc hướng dẫn, chỉ đạo, gây ảnh hưởng đến một nhóm người 

Phong cách lãnh đạo thường là sự áp dụng giữa tính cách, kinh nghiệm sống, trí tuệ cảm xúc và suy nghĩ của nhà lãnh đạo. Việc biết được phong cách lãnh đạo đó có hiệu quả, phù hợp với tổ chức hoặc tình huống hay không là rất quan trọng.

Hiểu được phong cách lãnh đạo giúp các nhà lãnh đạo có thể nắm quyền sở hữu, kiểm soát và chịu trách nhiệm về quy mô, phạm vi của các nhiệm vụ phía trước.

Phong cách lãnh đạo phù hợp sẽ thúc đẩy tổ chức phát triển, là điều kiện tốt để các thành viên ngày càng hoàn thiện hơn về tư duy, kỹ năng, trình độ, phẩm chất, năng lực.

Ngược lại, nếu nhà lãnh đạo hoạt động với một phong cách lãnh đạo không phù hợp thì sẽ kìm hãm sự phát triển của tổ chức, các thành viên trong tổ chức sẽ thiếu gắn kết và thiếu tôn trọng lẫn nhau, giảm tinh thần hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau trong công việc, dẫn đến hiệu quả công việc ngày càng đi xuống.

II- MỘT SỐ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO PHỔ BIẾN:

1- Phong cách Lãnh đạo phục vụ: 

Phong cách lãnh đạo phục vụ (Servant leadership): là kiểu ưu tiên phục vụ tổ chức rồi mới tới các nguyên tắc của nhà lãnh đạo. Các nhà lãnh đạo phục vụ sẽ cố gắng tìm mọi cách để phát triển, truyền cảm hứng cho những thành viên trong nhóm đạt được kết quả tốt nhất. Phong cách này yêu cầu các nhà lãnh đạo có sự đồng cảm, thấu hiểu, tính chính trực và hào phóng cao.

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo phục vụ:

- Hỗ trợ các thành viên phát triển và khám phá ra nhiều điểm mạnh tiềm ẩn của bản thân.
- Xây dựng và củng cố niềm tin của các thành viên trong nhóm bằng sự trung thực và thẳng thắn trong suy nghĩ, lời nói.
- Phong cách này không áp đặt suy nghĩ của nhà lãnh đạo lên người khác mà thường sẽ lắng nghe, thấu hiểu những vấn đề mà cấp dưới đang gặp phải và đưa ra giải pháp hữu ích.

Nhược điểm của phong cách lãnh đạo phục vụ:

- Nhà lãnh đạo phục vụ có thể dễ bị tụt lại phía sau so với những nhà lãnh đạo tham vọng hơn.
- Phong cách này cũng bị coi là không đủ linh hoạt để đáp ứng thời hạn hoặc tình huống yêu cầu áp lực cao.
- Phong cách lãnh đạo phục vụ ưu tiên phục vụ tổ chức rồi mới tới các nguyên tắc của nhà lãnh đạo

2- Phong cách lãnh đạo theo tình huống: 

Lãnh đạo theo tình huống (Situational leadership) là phương pháp thay đổi linh hoạt dựa trên những tình huống cụ thể, trong đó bao gồm tầm quan trọng của nhiệm vụ, năng lực và tinh thần của những người đảm nhận nhiệm vụ đó.

Nhà lãnh đạo tình huống là người có kỹ năng giao tiếp tốt, họ cũng có khả năng phân tích những thay đổi của thị trường, có thể nhanh chóng đánh giá, cập nhật quy trình để đảm bảo cơ cấu vận hành. Phong cách này phù hợp với các công ty mới thành lập hoặc doanh nghiệp yêu cầu thay đổi thường xuyên và sự hỗ trợ linh hoạt. 

Ưu điểm của phong  cách lãnh đạo theo tình huống:

- Phương pháp lãnh đạo này có thể thúc đẩy sự sáng tạo của nhân viên. 
- Đảm bảo cho các thành viên không bị mắc kẹt khi phải làm việc theo cách không phù hợp với tình huống. 

Nhược điểm của phong  cách lãnh đạo theo tình huống:

- Các nhà lãnh đạo cần có trình độ chuyên môn cao trong tất cả các quy trình và chức năng kinh doanh để đưa ra quyết định, đồng thời họ cũng phải có khả năng xoay chuyển nhanh chóng. 
- Có thể khiến nhóm căng thẳng và gặp rắc rối nếu cách tiếp cận của nhà lãnh đạo thay đổi quá thường xuyên.

3- Phong cách lãnh đạo dân chủ:

Phong cách lãnh đạo dân chủ (Democratic leadership): các nhà lãnh đạo dân chủ rất minh bạch, họ cung cấp mọi thông tin cần thiết cho các thành viên để đưa ra quyết định. Phong cách này khuyến khích tất cả mọi người nêu lên quan điểm, ý tưởng của mình, cùng nhau tìm ra giải pháp.

Người có phong cách lãnh đạo dân chủ là người luôn coi trọng các cuộc thảo luận nhóm, ưu tiên sự sáng tạo và đổi mới cũng như tập trung vào sự phát triển. Các nhà lãnh đạo dân chủ thường là những người giỏi hòa giải, linh hoạt và dành nhiều thời gian để xem xét ý kiến đóng góp của người khác trong các quyết định cuối cùng của họ. 

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo dân chủ:

- Khiến mỗi cá nhân cảm thấy mình là một thành viên có giá trị trong tổ chức, nhờ đó khuyến khích sự sáng tạo, tin tưởng, được học hỏi lẫn nhau và tinh thần tích cực của nhóm. 
- Khi mọi người cùng tham gia tìm kiếm giải pháp sẽ mang lại sự linh hoạt để thực hiện công việc theo nhiều cách khác nhau, giúp họ luôn có động lực, năng suất và gắn kết.

Nhược điểm của phong cách lãnh đạo dân chủ:

- Vì phong cách lãnh đạo này cần các cuộc thảo luận để đi đến quyết định cuối cùng nên thường có thể tốn nhiều thời gian.
- Lãnh đạo dân chủ không thực sự linh hoạt trong môi trường đòi hỏi phải ra quyết định nhanh chóng.
- Phong cách dân chủ khuyến khích mọi người nêu lên ý tưởng để cùng nhau tìm ra giải pháp.

4- Phong cách lãnh đạo độc đoán: 

Phong cách lãnh đạo độc đoán (Autocratic leadership) là phong cách mà các nhà lãnh đạo đưa ra quyết định một cách độc lập mà không cần lắng nghe ý kiến, đóng góp từ người khác. Phong cách lãnh đạo độc đoán hoàn toàn trái ngược với kiểu lãnh đạo dân chủ. Phong cách này được xem là linh hoạt khi doanh nghiệp đang cần kiểm soát các tình huống khẩn cấp.

Những nhà lãnh đạo có phong cách độc đoán nên cố gắng lắng nghe, phát triển lòng tin và biết cách công nhận thành tích của các thành viên trong nhóm.

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo độc đoán: 

- Các nhà lãnh đạo độc đoán thường có phong thái tự tin, đáng tin cậy, năng động, rõ ràng và nhất quán. 
- Hiệu quả trong tình huống khẩn cấp: Khi đối mặt với những tình huống khẩn cấp hoặc quyết định phải được đưa ra một cách nhanh chóng, phong cách lãnh đạo độc đoán có thể hiệu quả hơn bởi nhà lãnh đạo có khả năng quyết đoán và không cần phải tham khảo ý kiến của những người khác.

Nhược điểm của phong cách lãnh đạo độc đoán:

- Khi được áp dụng trong tình huống không phù hợp, phong cách lãnh đạo này có thể khiến các thành viên trong nhóm cảm thấy bị bỏ lại, không được trọng dụng và không được đánh giá cao. Điều này có thể gây tổn hại đến tinh thần và thành công của tập thể.
- Thiếu động lực và cam kết: Phong cách lãnh đạo độc đoán thường không khuyến khích sự tham gia và đóng góp ý kiến của những người khác, dẫn đến sự thiếu động lực và cam kết từ phía nhân viên, đặc biệt là trong dài hạn.

5- Lãnh đạo ủy quyền: 

Lãnh đạo ủy quyền (Laissez-faire leadership) tức là người lãnh đạo ủy quyền và trách nhiệm cho các nhân viên để họ đưa ra quyết định và giải quyết vấn đề, cho phép họ tự quản lý và tự chịu trách nhiệm trong việc hoàn thành các tác vụ và đạt được mục tiêu mà nhà lãnh đạo giao phó. Tuy nhiên nhà lãnh đạo đó vẫn phải chịu mọi trách nhiệm về nhóm của mình.

Phong cách này thường áp dụng cho những doanh nghiệp có đội ngũ giàu kinh nghiệm. Nhà lãnh đạo có phong cách này thường cảm thấy thoải mái với những sai lầm và ưu tiên quyền tự do lựa chọn tại nơi làm việc.

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo ủy quyền:

- Thúc đẩy sự sáng tạo và trao quyền cho các thành viên trong nhóm tham gia và thực hành nhiều hơn, giúp cải thiện kỹ năng và phát triển chuyên môn của họ. 
- Phong cách này không cần nhiều chỉ đạo, hướng dẫn từ các nhà lãnh đạo. Điều này một phần cũng mang lại cho nhân viên động lực và trách nhiệm để làm việc hiệu quả nhất.

Nhược điểm của phong cách lãnh đạo ủy quyền:

- Việc thiếu đào tạo, giám sát cũng có thể hạn chế trong cách thức giải quyết vấn đề của thành viên trong nhóm và dẫn đến thất bại, đặc biệt là những người mới và cần được hỗ trợ nhiều hơn.
- Nếu người lãnh đạo không kiểm soát tình hình và không can thiệp đúng lúc, tổ chức có thể chịu tổn thất nghiêm trọng.

6- Phong cách lãnh đạo huấn luyện:

Lãnh đạo theo phong cách huấn luyện (Coaching leadership) tập trung vào việc xác định và nuôi dưỡng những điểm mạnh của từng thành viên trong nhóm. Đồng thời phát triển các chiến lược để thúc đẩy sự hợp tác, khuyến khích các thành viên học hỏi và xây dựng mối quan hệ bền chặt.

Nhà lãnh đạo có phong cách huấn luyện thường sẽ có kỹ năng giao tiếp tốt, đóng vai trò như một huấn luyện viên, hỗ trợ và giúp đỡ nhân viên phát triển kỹ năng và năng lực của họ. Người lãnh đạo sử dụng các kỹ thuật huấn luyện để giúp nhân viên hoàn thiện và nâng cao kỹ năng, tăng cường sự tự tin và động lực trong công việc.

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo huấn luyện:

- Phong cách lãnh đạo huấn luyện viên thúc đẩy mối quan hệ giữa nhà lãnh đạo và các thành viên trong nhóm khi họ được hỗ trợ và giúp đỡ để phát triển kỹ năng và năng lực của mình, đồng thời tạo dựng một môi trường làm việc gắn bó chặt chẽ. 
- Khuyến khích các thành viên trong nhóm xây dựng sự tự tin, phát triển các kỹ năng để gia tăng hiệu suất công việc.

Nhược điểm của Phong cách lãnh đạo huấn luyện:

- Đòi hỏi sự đầu tư vào từng thành viên trong nhóm, việc này gây tốn nhiều thời gian hơn. 
- Có thể không phù hợp và mang lại hiệu quả tối ưu trong môi trường làm việc có các mục tiêu và thời hạn linh hoạt.

7- Phong cách lãnh đạo chuyển đổi:

Lãnh đạo chuyển đổi (Transformational leadership) là phong cách mà nhà lãnh đạo sẽ truyền cảm hứng cho các thành viên trong nhóm vượt ra khỏi vùng an toàn, nâng cao tiêu chuẩn và giúp họ đạt được những thứ mà họ nghĩ rằng mình không bao giờ có thể làm được.

Lãnh đạo theo phong cách này sẽ thúc đẩy một cách nhất quán cho đến khi công việc, con người, tổ chức của họ trải qua một sự chuyển đổi hoặc được cải thiện đáng kể. Các nhà lãnh đạo chuyển đổi thường sở hữu mức độ chính trực cao, trí tuệ cảm xúc, tầm nhìn về tương lai, sự đồng cảm và kỹ năng giao tiếp tốt.

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo chuyển đổi: 

- Là phong cách thường gắn liền với các tổ chức định hướng tăng trưởng cao, thúc đẩy sự đổi mới và năng suất.
- Phong cách lãnh đạo này giúp nhân viên vượt ra khỏi vùng an toàn và biết khả năng của mình được đến đâu.
- Lãnh đạo chuyển đổi giúp tăng gắn kết thông qua sự tin tưởng và tầm nhìn được chia sẻ giữa nhà lãnh đạo và nhân viên.

Nhược điểm của phong cách lãnh đạo chuyển đổi:

- Các nhà lãnh đạo chuyển đổi có thể khiến nhân viên bị kiệt sức vì các mục tiêu của tổ chức và những thử thách khó khăn.

8- Phong cách lãnh đạo giao dịch: 

Phong cách lãnh đạo giao dịch (Transactional leadership) là khi nhân viên làm tốt sẽ được thưởng, làm chưa đạt phải bị phạt. Đây là phong cách thiết lập vai trò và trách nhiệm cho từng thành viên trong nhóm, khuyến khích công việc được hoàn thành theo đúng tiến độ.

Ưu điểm của Phong cách lãnh đạo giao dịch: 

- Đảm bảo tính công bằng trong công việc, quy chế thưởng/phạt phân minh, rõ ràng giúp các nhân viên nắm rõ được tình hình.

Nhược điểm của Phong cách lãnh đạo giao dịch:

- Nếu nhân viên bị phạt bởi những sai sót nhất thời, không cố ý trong công việc thì dễ khiến họ mất động lực.
- Phong cách lãnh đạo giao dịch là khi nhân viên làm tốt sẽ được thưởng, làm chưa đạt phải bị phạt

9- Phong cách lãnh đạo quan liêu:

Lãnh đạo quan liêu (Bureaucratic leadership) là kiểu lãnh đạo có quy tắc, tức là mọi quy trình, quy định phải luôn tuân thủ theo chính sách đã đặt ra, không được linh hoạt thay đổi. Nhà lãnh đạo có thể lắng nghe và xem xét ý kiến đóng góp của nhân viên, nhưng họ có thể từ chối nếu ý kiến đóng góp đó không phù hợp với chính sách của công ty hoặc các thông lệ trước đây.

Lãnh đạo quan liêu phù hợp với các công việc liên quan đến rủi ro an toàn hoặc quản lý các mặt hàng có giá trị với số lượng lớn như tiền hoặc vàng. Phong cách này cũng lý tưởng để quản lý nhân viên thực hiện công việc thường ngày.

Ưu điểm của phong cách lãnh đạo quan liêu:

- Phong cách lãnh đạo này giúp nhân viên nắm và tuân thủ các quy tắc một cách rõ ràng, nâng cao tính kỷ luật.

Nhược điểm của Phong cách lãnh đạo quan liêu:

- Nhân viên có thể không cảm thấy bị kiểm soát như phong cách lãnh đạo độc đoán, nhưng họ sẽ thấy thiếu tự do trong việc có thể làm được bao nhiêu với vai trò của mình. 
- Lãnh đạo quan liêu có thể kìm hãm sự đổi mới và không phù hợp với các công ty theo đuổi các mục tiêu lớn và tăng trưởng nhanh.

III- CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO:

1- Tổ chức:

Tổ chức có môi trường làm việc cụ thể với các giá trị riêng, đó là sự kết hợp của người sáng lập, các nhà lãnh đạo trong quá khứ và hiện tại, lịch sử doanh nghiệp. Chính vì vậy, văn hóa doanh nghiệp rất khó thay đổi, bởi các mục tiêu, giá trị hoặc dịch vụ đã tạo nên cá tính riêng biệt của tổ chức.

Do đó, để tổ chức vận hành một cách tốt nhất, nhà lãnh đạo nên dành thời gian tự thích nghi và thay đổi cho phù hợp với văn hóa của môi trường làm việc mới.

2- Tâm lý: 

Tâm lý cũng ảnh hưởng nhiều tới phong cách lãnh đạo của một người. Nếu nhà lãnh đạo đó hướng ngoại và quyết đoán, họ có thể thích giao lưu trực tiếp với cấp dưới thông qua những tương tác trực tiếp.

Nếu nhà lãnh đạo hướng nội và dè dặt hơn, họ có thể dẫn dắt bằng ví dụ hoặc giao tiếp bằng văn bản. Thay vì giải quyết vấn đề với toàn bộ thành viên, họ sẽ thoải mái hơn nếu gặp gỡ trực tiếp cấp dưới để đưa ra định hướng cho từng cá nhân.

3- Tầm nhìn và năng lực: 

Tầm nhìn và năng lực của một nhà lãnh đạo có thể tác động đến phong cách của họ. Người mới đảm nhận vai trò lãnh đạo có xu hướng lãnh đạo theo các quy tắc hơn để tránh những sai lầm. Còn những nhà lãnh đạo đã có kinh nghiệm thì thường áp dụng linh hoạt các phong cách để phù hợp với tình huống cụ thể.

IV- MỘT SỐ CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO:

1- Phong cách lãnh đạo nào là tối ưu nhất:

Không có phong cách lãnh đạo nào tối ưu và phù hợp với tất cả các tổ chức hoặc tình huống. Các nhà lãnh đạo có thể cần phải áp dụng các phong cách khác nhau để linh hoạt với từng tình huống. Do đó, họ cần biết được tất cả các phong cách lãnh đạo cũng như ưu và nhược điểm của chúng. 

Phong cách lãnh đạo phù hợp thường được xem xét dựa trên các yếu tố sau đây:

- Loại hình tổ chức;
- Loại công việc liên quan;
- Mức độ kinh nghiệm và kỹ năng của nhóm;
- Nhân cách của nhà lãnh đạo.

Việc xem xét các yếu tố trên sẽ có khả năng xác định phong cách lãnh đạo phù hợp hoặc sự kết hợp giữa các phong cách lãnh đạo nhất định.

2- Cách xác định phong cách lãnh đạo phù hợp: 

Có nhiều cách để xác định phong cách lãnh đạo phù hợp với bản thân. Nếu đang phân vân phong cách lãnh đạo nào sẽ phù hợp với mình, hãy làm theo cách sau:

- Hiểu về chính mình: Hãy làm mọi cách để hiểu về bản thân, ví dụ như việc chấp nhận rủi ro để thử những điều mới, liệt kê ra những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân; 
- Quan sát những nhà lãnh đạo mà bản thân tôn trọng: Ghi lại những điều mà mình thích khi xem họ giải quyết các tình huống, cuộc trò chuyện với khách hàng… để lấy cảm hứng;
- Thử các phong cách lãnh đạo khác nhau để xem bản thân phù hợp với phong cách nào.
- Tìm một người cố vấn đề giúp bản thân trau dồi phong cách lãnh đạo.
- Yêu cầu đồng nghiệp phản hồi: Việc này giúp nhà lãnh đạo có được thông tin giá trị về điểm mạnh và điểm yếu của mình, giúp bản thân hiểu rõ mình cần cải thiện ở đâu và phong cách nào sẽ giúp mình làm điều đó.

- Hiểu về bản thân để lựa chọn phong cách lãnh đạo phù hợp

Cho dù quản lý một tổ chức hay nhóm nhỏ, phong cách lãnh đạo cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến cách các cấp dưới nhìn nhận nhà lãnh đạo và cách các thành viên làm việc cùng nhau để đạt được các mục tiêu của công ty. 

Không có phong cách lãnh đạo nào hoàn hảo, mỗi phong cách lãnh đạo có ưu điểm và nhược điểm riêng. Do đó, một nhà lãnh đạo có thể sử dụng nhiều phong cách khác nhau tùy thuộc vào tình huống và nhóm người được lãnh đạo.