Pháp trị: Xét kỹ việc bề tôi bày ra hình thế có lợi nhằm hãm hại nhà vua

Minh sát thần hạ dĩ lợi thế hoại chủ

Nhà vua vốn không mở  đường cho dân nói, rất ít khi nghe lời bàn luận của người khác, nên dễ tin vào du thuyết rồi thay đổi chủ ý. Bề tôi chiêu nạp những thuyết khách giỏi biện luận ở các nước chư hầu, đồng thời nuôi những người khéo ăn khéo nói trong nước, sai họ nói những lời có lợi cho mình trước mặt nhà vua, họ bày ra những lời nói khéo léo mượt mà và lưu loát trôi chảy, biểu thị hình thế có lợi cho nhà vua, dùng tai hoạ tổn thất đe dọa nhà vua, bày đặt những lời giả dối làm tổn hại nhà vua, đó gọi là "lưu hành”. 

Thông thường, để cướp đoạt quyền lực của nhà vua, trước hết gian thần sẽ làm cho nhà vua phải nghe theo bọn chúng. Chúng chiêu nạp thuyết khách, đưa đến chỗ nhà vua, nói những lời giả dối, nhằm lừa gạt, uy hiếp nhà vua, thậm chí chúng không cần chiêu nạp thuyết khách mà trực tiếp nói những lời dối trá trước mặt nhà vua, biến những điều gây bất lợi cho nhà vua thành những điều vô cùng có lợi cho nhà vua, làm nhà vua mắc lừa, cuối cùng dẫn đến mất quyền lực. 

Trên thực tế có rất nhiều trường hợp, bề tôi dùng những lời nói dối dễ nghe làm tổn hại lợi ích của nhà vua. Vì vậy cho nên, Hàn Phi Tử đặc biệt nhấn mạnh, nhà vua cần xét kỹ tình huống bề tôi “bày ra hình thế có lợi nhằm hām hại nhà vua”, đó chính là mưu trí "minh sát thần hạ dī thế lợi họai chủ".

Hán Vũ đế là một vị hoàng đế có tài thao lược trong lịch sử Trung Quốc, lập nên rất nhiều chiến công hiển hách, nhưng cuối đời ông lại là một vị hôn quân vô đạo, trọng dụng gian thần xu nịnh. 

Giang Sung là một thuộc hạ vô sỉ được ông tín nhiệm nhất. Hắn thực thi rất nhiều âm mưu đen tối hãm hại người vô tội, làm cho đất nước rối ren hỗn loạn.

Giang Sung vốn là người Hàm Ðan nước Triệu, từng làm môn khách của Triệu vương. Vì hắn hãm hại thái tử nước Triệu nên đổi tên, trốn đến Trường An. Hắn có một cái đầu tinh ranh lại có cái mồm giảo hoạt, nên nhanh chóng được đưa vào cung, nịnh bợ Hán Vũ đế.

Lúc đó, Hán Vũ đế đã lập Lưu Cứ do Vệ hoàng hậu sinh hạ làm thái tử. Về sau, Hán Vũ đế sủng ái phu nhân Câu Qua và rất yêu quý Phật Lăng, người con trai do bà ta sinh ra. Giang Sung cho rằng, người sau này lên làm hoàng đế chắc chắn là Phật Lăng bèn nói xấu thái tử Lưu Cứ ở trước mặt Hán Vũ đế, ly gián tình cha con giữa hai người. 

Có một hôm, Hán Vũ đế nằm mơ thấy rất nhiều người cầm gậy đánh ông, làm ông kinh hãi hét lên rồi tỉnh giấc. Từ đó về sau, ông đổ bệnh, nằm trên giường. 

Giang Sung nghĩ đây là một cơ hội tốt dựng chuyện: Bệnh của bệ hạ đều là do có người rắp tâm dùng thuật vu cổ mà ra. Thần xin đi bắt những kẻ làm hại bệ hạ, băm chúng ra làm trăm mảnh để bệ hạ sớm hồi phục sức khỏe.

Thuật vu cổ là một trò mê tín thịnh hành thời đó, nghe nói là chôn người gỗ xuống đất rồi tế lễ thì có thể làm hại người khác. Hán Vũ đế vốn rất mê tín, cuối đời lại hay nghi ngờ lung tung nên tin chắc lời Giang Sung nói. Vì thế ông trao quyền lực cho Giang Sung, đi điều tra người phỉ báng mình. 

Giang Sung nhận thánh chỉ của Hán Vũ đế dẫn binh sĩ đi lùng sục nhà văn võ bá quan và lê dân trăm họ, hễ đào thấy người gỗ dưới đất nhà ai thì cả nhà người đó đều bị xử tội chết. Trong một thời gian ngắn, việc này đã làm hại mấy chục nghìn người. Từ trên xuống dưới, lòng người hoang mang, cả nước nhuốm mùi khủng bố.

Giang Sung có một kẻ tâm phúc tên là Ðan Hà, nói khoác rằng mình có thể dùng mắt thường nhận biết thuật vu cổ. 

Giang Sung tâu với Hán Vũ đế: Theo thần quan sát, tà khí trong cung rất nặng, có người đang dùng thuật vu cổ hãm hại bệ hạ. Nếu không diệt trừ tà khí trong cung, bệnh của bệ hạ vĩnh viễn không thể khỏi.

Trong lúc hồ đồ, Hán Vũ đế trao cho Giang Sung một đạo chiếu thư, cho hắn vào cung điều tra. Thật ra, đây cũng là quỷ kế của Giang Sung, hòng đạt được mục đích hãm hại thái tử.

Giang Sung chỉ huy đoàn tùy tùng xông vào cung, quả thật đào được không ít người gỗ, nhất là ở hai cung của Vệ hoàng hậu. Chúng còn đào được trong cung thái tử một mảnh vải, bên trên viết những lời chửi rủa hoàng đế. Nhìn thấy những “tội chứng” này, trên mặt Giang Sung lộ vẻ cười gian. Hắn nghĩ, ta đã nắm được thóp của thái tử trong lòng bàn tay rồi, nay đem thái tử giao cho hoàng đế, thì thật là quá dễ dàng cho hắn, nên sai người đi mời thái tử tới hạ nhục.

Kỳ thực, thái tử không liên quan gì đến chuyện người gỗ, mảnh vải kia cũng là do người khác gài bẫy. Thái tử nghĩ bụng, bây giờ Giang Sung một tay che kín bầu trời, dù ta giải thích thế nào trước mặt phụ vương, e là cũng không được tin tưởng. Thái tử bị ép đến bước đường cùng, không thể không ra tay trước.

Trước khi Giang Sung báo cáo chuyện này lên Hán Vũ đế, Thái tử liền sai võ sĩ đi bắt hắn ta, chửi rằng: Tên tiểu nhân vô lại như ngươi, hại Triệu thái tử còn chưa đủ, nay lại hại cha con ta.

Nói xong, thái tử hạ lệnh cho võ sĩ giết chết Giang Sung, còn Đản Hà thì bị hỏa thiêu. Tuy nhiên, hành động của thái tử gây chấn động lớn. Mấy kẻ thân tín của Giang Sung lén đến cung Cam Tuyền, phao tin thái tử tạo phản, giết Giang khâm sai. Hán Vũ đế tin là thật, phái thừa tướng dẫn quân đi bắt thái tử. 

Hai bên giàn trận thế, thành Trường An hỗn chiến mấy ngày làm mấy vạn người chết và bị thương. Cuối cùng, quân của thái tử thua trận, thái tử tự sát khi bị bao vây. Đồng thời ba người con trai cùng một người con gái của thái tử cũng bị hại. Vệ hoàng hậu cũng vì thế mà bi ép tự sát.

Bi kịch này vẫn chưa kết thúc. Năm sau thừa tướng và tướng quân Lý Quảng Lợi, người canh giữ biên ải chống quân Hung Nô cũng bị vu khống là dùng thuật vu cổ nguyền rủa hoàng đế. 

Thừa tướng bị giết, còn gia quyến của Lý tướng quân cũng bị bắt thẩm xét. Lý tướng quân nổi giận, đầu hàng Hung Nô, thống lĩnh bảy vạn quân đánh bại nhà Hán.

Cả đời Hán Vũ đế nhiều lần đánh thắng Hung Nô, không ngờ lại thua trận thảm hại như vậy chỉ vì họa “vu cổ”. Sau này, ông tỉnh ngộ, thì ra chuyện “vu cổ” đều do bạn Giang Sung dựng nên. Vì vậy, ông hạ lệnh giết cả nhà Giang Sung, rửa sạch tội cho những người bị hại. Sau khi biết được chân tướng sự việc, Hán Vũ đế vô cùng thương xót cái chết của thái tử, tiếc rằng người chết đâu thể sống lại. Để gửi gắm nỗi niềm thương nhớ, ông cho người sửa sang “cung nhớ con”, đài “hướng về mong nhớ”, nhưng làm sao có thể bù đắp tội ác Giang Sung đã gây ra đây?

Giang Sung quá là tên lắm mưu nhiều mẹo, hắn “bày ra hình thế có lợi nhằm hãm hại nhà vua”, nhưng cuối cùng bản thân hắn cũng rơi vào âm mưu do chính mình giăng ra, đầu lìa khỏi cổ, để lại tiếng xấu ngàn năm. Cái đó gọi là “mưu kế quá thông minh, lại hại đến thân mình”. 

Loại người vô sỉ như Giang Sung sẽ đều bị người đời khinh bỉ,nhưng suy cho cùng đây cũng là một bài học lịch sử đắt giá,nhắc nhở người làm vua một nước hay làm cấp lãnh đạo đều phải nhớ kỹ mưu trí “xét kỹ việc bề tôi bày ra hình thế có lợi nhằm hãm hại nhà vua”, vì loại người này chuyên âm mưu hại nước hại dân.

Hàn Phi Tử - Bát gian 

Nhân chủ giả, cố ủng kỳ ngôn đàm, hy vu thính luận nghị, dị di dĩ biện thuyết. Vi nhân thần giả cầu chư hầu chi biện sĩ, dưỡng quốc trung chi năng thuyết giả, sử chi dĩ ngữ kỳ tư, vi xảo văn chi ngôn, lưu hành chi từ, kỳ chi dĩ lợi thế, cụ chi dĩ hoạn hại, thi chúc hư từ dĩ hoại kỳ chủ, thử chi vị "lưu hành".

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hành chính của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).