Khi ly hôn ai giành được quyền nuôi con?

Con cái là “máu mủ ruột già” đối với các bậc làm cha, làm mẹ. Do đó, khi ly hôn người vợ và người chồng đều mong muốn giành được quyền nuôi con. Khi hai bên vợ, chồng không thỏa thuận được về người trực tiếp nuôi con, mức cấp dưỡng và việc thăm nom, chăm sóc con như thế nào thì hai bên có thể yêu cầu tòa án giải quyết cùng với yêu cầu ly hôn hoặc yêu cầu tòa án giải quyết sau khi ly hôn.

1. Ai giành được quyền nuôi con khi ly hôn?

Khi ly hôn việc hai bên vợ chồng thường xuyên phát sinh tranh chấp về quyền nuôi con chung. Tòa án khi giải quyết giao con cho vợ hoặc chồng khi ly hôn, sẽ căn cứ vào quy định pháp luật và từng trường hợp cụ thể để đảm bảo đầy đủ quyền và lợi ích của con. Theo quy định pháp luật, khi ly hôn xảy ra các trường hợp tranh chấp quyền nuôi con như sau:

1.1  Giành quyền nuôi con dưới 3 tuổi khi ly hôn

Căn cứ theo khoản 3 Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về trường hợp quyền nuôi con dưới 3 tuổi khi ly hôn như sau:

“3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”

Như vậy, về nguyên tắc thì con chung dưới 3 tuổi được giao cho người mẹ trực tiếp nuôi dưỡng. Tuy nhiên, không phải bất kỳ trường hợp nào con dưới 3 tuổi Tòa án cũng mặc nhiên giao cho người mẹ được quyền nuôi dưỡng, Tòa án còn dựa vào nhiều các điều kiện khác để đưa ra quyết định cuối cùng.

Trong trường hợp, hai vợ chồng thỏa thuận được với nhau, người vợ đồng ý giao con dưới 3 tuổi cho người chồng nuôi dưỡng, Tòa án vẫn sẽ công nhận thỏa thuận của hai bên. Đối với trường hợp hai bên không thỏa thuận được người trực tiếp nuôi con dưới 3 tuổi, nhưng người chồng đưa ra các bằng chứng, chứng cứ chứng minh người vợ không đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con, thì Tòa án sẽ xem xét và đưa ra quyết định giao con cho người đủ điều kiện nuôi con.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư ly hôn

1.2  Giành quyền nuôi con trên 3 tuổi đến dưới 7 tuổi khi ly hôn

Khoản 2 Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về quyền nuôi con trên 3 tuổi đến dưới 7 tuổi khi ly hôn như sau:

“2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con;..”

Như vậy, trong trường hợp con trên 3 tuổi đến dưới 7 tuổi nếu hai bên không thoả thuận được với nhau thì tòa án sẽ quyết định người được quyền nuôi con là người đủ điều kiện và đảm bảo quyền lợi tốt nhất về mọi mặt cho con.

Khi giải quyết thủ tục ly hôn đối với con trên 3 tuổi đến dưới 7 tuổi thì cha, mẹ có quyền giành quyền nuôi con nếu chứng minh được con có đủ điều kiện về vật chất và tinh thần để bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích của con. Các yếu tố vật chất như: điều kiện về chỗ ở, tài sản, thu nhập của cha mẹ... Yếu tố tâm lý, tinh thần như: thời gian chăm sóc trẻ, dạy dỗ và giáo dục trẻ, tình cảm đối với trẻ, điều kiện vui chơi, trình độ học vấn, đạo đức của cha mẹ.

1.3  Giành quyền nuôi con trên 7 tuổi khi ly hôn

Căn cứ Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, đối với trường hợp giành quyền nuôi con từ đủ 7 tuổi trở lên thì ngoài xem xét các điều kiện về vật chất và tinh thần của cha hoặc mẹ, tòa án bắt buộc phải xem xét nguyện vọng của con. Nếu người trực tiếp nuôi con theo nguyện vọng của con đáp ứng đủ các nhu cầu cơ bản của con và nguyện vọng của con thì Tòa án có thể quyết định người đó là người trực tiếp nuôi con.

2. Quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng đối với con sau khi ly hôn

Ly hôn không làm chấm dứt quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái. Pháp luật Hôn nhân và gia đình quy định về quyền và nghĩa vụ của cha/mẹ đối với con cái như sau:

2.1  Quyền và nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn

Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:

“1. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.

2. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.

3. Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.”

Theo quy định trên, dù sau khi ly hôn một bên vợ, chồng không giành được quyền nuôi con thì vẫn có quyền và nghĩa vụ thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục, cấp dưỡng cho con đối với con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình; có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

2.2  Quyền và nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn

Tại Điều 83 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:

“1. Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ theo quy định tại Điều 82 của Luật này; yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình.

2. Cha, mẹ trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.”

Cha, mẹ trực tiếp nuôi con và các thành viên gia đình phải tôn trọng quyền của người không trực tiếp nuôi con, không được cản trở việc họ thực hiện quyền của mình. Tuy nhiên, trong trường hợp người không trực tiếp nuôi con lạm dụng quyền và nghĩa vụ của mình để cản trở, hoặc gây ảnh hưởng xấu tới việc nuôi dưỡng, chăm sóc con thì cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của người không trực tiếp nuôi con.

2.3  Quyền yêu cầu thay đổi quyền nuôi con sau khi ly hôn

Sau khi ly hôn, vợ/chồng có thể thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con hoặc nuôi con theo quyết định của Tòa án. Tuy nhiên, hai bên vợ chồng sau khi ly hôn vẫn có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con khi có đủ các căn cứ theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, cụ thể:

“1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.

2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:

a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;

b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.

4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.

5. Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:

a) Người thân thích;

b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

d) Hội liên hiệp phụ nữ.”

Như vậy, sau khi ly hôn, người trực tiếp nuôi con có thể được thay đổi khi:

- Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;

- Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

Tuy nhiên cần lưu ý đối với trường hợp con từ đủ 07 tuổi trở lên, việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét đến nguyện vọng của con.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực về hôn nhân và gia đình

3. Có giành được quyền nuôi cả 2 con chung khi ly hôn không?

Có nhiều trường hợp vợ hoặc chồng muốn giành quyền nuôi cả 02 con chung sau khi ly hôn. Tuy nhiên, về nguyên tắc để được tòa án giao con thì người trực tiếp nuôi con phải có đầy đủ các điều kiện về mặt vật chất và tinh thần. Bên cạnh đó Tòa án cũng phải xem xét dựa vào độ tuổi của con theo quy định tại Điều 81 Luật hôn nhân gia đình.

Để được nuôi cả 02 con chung, người cha hoặc người mẹ phải chứng minh được bản thân có đủ điều kiện về vật chất và tinh thần để nuôi dạy, tạo điều kiện tốt nhất cho cả hai con. Cụ thể:

- Điều kiện về vật chất (kinh tế): Cha/mẹ phải chứng minh mình có đầy đủ các điều kiện về vật chất như: có công việc ổn định, có thu nhập, có chỗ ở hợp pháp để nuôi con và đáp ứng những nhu cầu tối thiểu và thiết yếu của con. Những điều kiện về vật chất nhằm bảo đảm cho con có được cuộc sống tốt nhất tương xứng với điều kiện của người có khả năng nuôi dưỡng, chăm sóc.

- Điều kiện về tinh thần: Người trực tiếp nuôi con không được thực hiện các hành vi bạo lực gia đình đối với con cái, không để con tiếp xúc đến các tệ nạn xã hội,…Tạo môi trường sống, học tập, vui chơi cho người con đảm bảo hình thành và phát triển nhân cách bình thường của người con. Đảm bảo thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm dành cho con từ trước đến nay, điều kiện cho con vui chơi, giải trí,…

4. Quyền nuôi con khi vợ chồng chưa ly hôn

Pháp luật hiện hành chưa có quy định nào về việc giành quyền nuôi con khi vợ chồng chưa ly hôn. Tuy nhiên, hai bên vợ, chồng vẫn có thể thỏa thuận với nhau về việc ai là người trực tiếp nuôi con trong thời gian vợ chồng ly thân, hoặc đang chờ Tòa án giải quyết việc ly hôn.

Theo đó, khi vợ chồng vẫn chưa ly hôn thì vẫn vẫn có quyền, nghĩa vụ ngang nhau, phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên, con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động, không có tài sản để tự nuôi sống mình và mất năng lực hành vi dân sự. Hai bên vợ, chồng dù ly thân môi bên ở một nơi nhưng không được quyền ngăn cản quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng con cái của người còn lại. 

Tóm lại, trong trường hợp vợ chồng tranh chấp, không thỏa thuận được về quyền nuôi con khi ly hôn, thì yêu cầu Tòa án giải quyết. Về nguyên tắc khi giải quyết giao con cho người trực tiếp nuôi con, tòa án sẽ căn cứ vào độ tuổi, nguyện vọng của con và điều kiện vật chất, tinh thần của hai bên cha mẹ. Sau khi ly hôn cha, mẹ không trực tiếp nuôi con vẫn có quyền và nghĩa vụ đối với con.