Các đặc điểm tâm lý riêng của bị can trong vụ án hình sự

1- Bị can có trạng thái bị quan, chán chường, thất vọng

Đây là biểu hiện tâm lý đặc trưng của bị can. Họ cho rằng việc mình bị khởi tố bị can là cuộc đời coi như đã hết, không còn tương lại, mọi hi vọng sụp đổ, chịu sự trừng phạt của pháp luật là điều không thể tránh khỏi... Do đó, ở những bị can này luôn có thái độ phó mặc cho số phận, không quan tâm đến hoạt động điều tra, thậm chí có thể thúc đẩy họ có phản ứng tiêu cực đó là tự sát.

Trạng thái tâm lý này là biểu hiện dạng tâm lý tiêu cực điển hình làm cho cá nhân không còn hưng phấn với tác động xung quanh. Đối với hoạt động bào chữa của Luật sư thì trạng thái tâm lý này của bị can là rất bất lợi, họ thường từ chối giao tiếp, từ chối tiếp xúc, do đó khó tiến hành hoạt động trợ giúp pháp lý, bào chữa cho khách hàng khó có được hiệu quả khi mà khách hàng bất hợp tác. Nắm bắt được trạng thái tâm lý này, giúp Luật sư thực hiện các kỹ năng mềm của mình trong hoạt động bào chữa, bảo vệ cho khách hàng đang rơi vào trạng thái tâm lý bất ổn đó.

2- Bị can có trạng thái tâm lý sốt ruột, nóng vội

Sự lo sợ sẽ phải chịu hình phạt thúc đẩy bị can tìm hiểu xem Cơ quan điều tra đã biết những gì, tiến trình điều tra như thế nào... để căn cứ vào đó đưa ra những lời khai có lợi cho họ. Từ chỗ muốn tìm hiểu sự hiểu biết của Cơ quan điều tra để quyết định lời khai, ở bị can nảy sinh một loạt nhu cầu: Muốn gặp gia đình, người thân, muốn liên lạc với bên ngoài, muốn “có bạn”, dò hỏi tình hình thông qua việc gặp gỡ Luật sư... Do đó, Luật sư cần nắm rõ các nhu cầu này để có những phản ứng, cách thức làm việc phù hợp trong quá trình tiếp xúc với bị can.

3- Bị can có mong muốn được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Trong thực tế, cũng có những bị can không trốn tránh TNHS, không xin giảm hình phạt dù là mức án cao nhất. Những bị can này trong quá trình tiếp xúc với Luật sư thường có thái độ buông xuôi, bất cần, không mong muốn có người bào chữa cho mình. Nhưng trong đa số các trường hợp, các bị can đều có mong muốn được giảm nhẹ hình phạt. Mong muốn này đã chi phối các đặc điểm tâm lý khác và làm nảy sinh ở những bị can khác nhau những thái độ khai báo khác nhau:

Đối với những bị can phạm tội lần đầu, lỗi vô ý, hoặc bị can bị lôi kéo, cưỡng ép hoặc do kém hiểu biết pháp luật mà phạm tội thì mong muốn này thường thúc đẩy bị can khai báo thành khẩn để hưởng lượng khoan hồng. Nhưng đối với các bị can thuộc dạng phạm tội chuyên nghiệp, lưu manh, côn đồ, những bị can phạm tội cố ý và không bị bắt quả tang, thì mong muốn này lại thúc đẩy các đối tượng khai báo quanh co, chống đối lại Cơ quan điều tra ngay cả khi Cơ quan điều tra đã có đủ tài liệu làm rõ hành vi phạm tội của họ, với bản tính đó thì họ cũng sẽ không hợp tác với Luật sư trong quá trình tiến hành bào chữa.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

4- Bị can xuất hiện mâu thuẫn nội tâm

Trong hoàn cảnh tố tụng, bị can thường có mâu thuẫn nội tâm do hai khuynh hướng đối lập nhau, đó là vừa muốn tiếp xúc, gặp gỡ Luật sư để được bảo đảm quyền bào chữa, có bị can muốn thông qua gặp gỡ Luật sư để thăm dò tin tức, tìm hiểu sự hiểu biết của Cơ quan điều tra và tiến trình điều tra, gửi lời đến gia đình, bạn bè, người thân; đồng thời, vừa muốn né tránh, không gặp gỡ Luật sư vì sợ bộc lộ “sơ hở”, ngại chia sẻ thông tin, tâm lý phòng vệ đặc biệt trong trường hợp đối với Luật sư do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định.

Biểu hiện tâm lý này sẽ gây ra những khó khăn, thách thức trong việc thực thi nhiệm vụ bào chữa của Luật sư. Nhưng về mặt khách quan, điều này phản ánh thái độ của bị can có hưng phấn, có tính tích cực trong phản ứng với hoàn cảnh hiện tại của bản thân mà không phải buông xuôi, phó mặc cho hoàn cảnh. Đây là một điều kiện tâm lý cần thiết để Luật sư có thể tiến hành những tác động tâm lý tới bị can nhằm bảo đảm được các nguyên tắc tố tụng trong quá trình bào chữa cho bị can.

5- Bị can có trạng thái tâm lý đau khổ, ân hận

Sau khi bị khởi tố, phần nhiều bị can xuất hiện trạng thái đau khổ, ân hận về hành vi phạm tội của mình. Trạng thái tâm lý này thường xuất hiện ở những bị can nhất thời phạm tội phạm tội do lỗi vô ý hoặc phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh...

Đối với những bị can này, sau khi phạm tội thường tự nhận thức được sai lầm của mình, do đó họ rất ân hận và có mong muốn được sửa chữa, khắc phục phần nào hậu quả, lỗi lầm mà mình đã gây ra. Khi ở vào trạng thái tâm lý này, bị can thường có thái độ khai báo thành khẩn, nhưng do ân hận, đau khổ về hành vi của mình, tư duy và trí nhớ của họ bị giảm sút nên thường cung cấp thông tin thiếu logic, thiếu đầy đủ, không được chính xác. Luật sư cần thực hiện những tác động tâm lý để đưa họ về trạng thái tâm lý ổn định.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest 

6- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Các đặc điểm tâm lý riêng của bị can được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Các đặc điểm tâm lý riêng của bị can có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 024 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.