Các loại tranh chấp phổ biến và cách giải quyết hiệu quả

1- Thừa kế là gì và tại sao lại xảy ra tranh chấp?

Thừa kế là việc dịch chuyển tài sản của người đã chết cho những người còn sống, theo quy định của pháp luật hoặc theo di chúc. Khi một người qua đời, tài sản của họ (bao gồm nhà đất, tiền tiết kiệm, xe cộ, cổ phần, v.v.) sẽ được chuyển giao cho những người thừa kế.

Tuy nhiên, quá trình này không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ. Tranh chấp thừa kế xảy ra khi có sự bất đồng, mâu thuẫn giữa những người thừa kế về việc xác định quyền thừa kế, phân chia tài sản, hoặc thực hiện các nghĩa vụ liên quan đến di sản.

Các nguyên nhân chính dẫn đến tranh chấp bao gồm:

• Không có di chúc hoặc di chúc không rõ ràng: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Khi không có di chúc, việc phân chia tài sản sẽ dựa vào quy định của pháp luật về thừa kế theo pháp luật, và thường dễ nảy sinh mâu thuẫn do cách hiểu khác nhau hoặc sự thiếu minh bạch.

• Di chúc không hợp pháp: Di chúc có thể bị vô hiệu nếu không tuân thủ các quy định về hình thức, nội dung, hoặc người lập di chúc không đủ năng lực hành vi dân sự.

• Giá trị tài sản lớn hoặc tài sản phức tạp: Khi di sản có giá trị lớn hoặc là các loại tài sản khó định giá, khó chia tách (như doanh nghiệp, quyền sử dụng đất), tranh chấp càng dễ xảy ra.

• Thiếu thông tin về di sản: Một số trường hợp, người thừa kế không nắm rõ toàn bộ di sản của người đã mất, dẫn đến nghi ngờ, tranh chấp.

• Mối quan hệ gia đình phức tạp: Con riêng, con nuôi, cha dượng, mẹ kế, hoặc các mối quan hệ ngoài hôn nhân có thể làm cho việc xác định hàng thừa kế và phân chia tài sản trở nên rắc rối.

• Tham lam, ích kỷ: Yếu tố con người luôn đóng vai trò quan trọng. Sự tham lam, mong muốn chiếm đoạt nhiều hơn phần của mình có thể đẩy tranh chấp lên đỉnh điểm.

• Thiếu hiểu biết pháp luật: Nhiều người không nắm rõ các quy định về thừa kế, dẫn đến hành xử sai lầm hoặc đưa ra những yêu cầu không có căn cứ pháp luật.

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

2- Các loại tranh chấp thừa kế phổ biến

Trong thực tế, tranh chấp thừa kế có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau. Dưới đây là những loại tranh chấp phổ biến nhất mà các gia đình thường gặp phải:

[a] Tranh chấp về quyền thừa kế

Đây là loại tranh chấp cơ bản nhất, xoay quanh việc xác định ai là người có quyền được hưởng thừa kế.

• Tranh chấp về hàng thừa kế: Xảy ra khi các bên không thống nhất được ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai, thứ ba theo quy định của pháp luật. Ví dụ: tranh chấp giữa con riêng và vợ/chồng sau của người chết, hoặc tranh chấp về việc có hay không thừa nhận con nuôi là người thừa kế hợp pháp.

• Tranh chấp về tư cách người thừa kế: Liên quan đến việc một người có bị truất quyền thừa kế (ví dụ: đối xử tệ bạc, ngược đãi người để lại di sản) hay không.

• Tranh chấp về thời hiệu thừa kế: Xảy ra khi một người yêu cầu chia di sản đã quá thời hạn quy định của pháp luật (thông thường là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản kể từ thời điểm mở thừa kế).

• Tranh chấp về việc từ chối nhận di sản: Một người thừa kế có thể từ chối nhận di sản, nhưng việc từ chối này phải hợp pháp và không nhằm trốn tránh nghĩa vụ. Tranh chấp có thể phát sinh nếu có sự nghi ngờ về tính hợp pháp của việc từ chối này.

[b] Tranh chấp về di chúc

Di chúc là văn bản thể hiện ý chí của người để lại di sản về việc phân chia tài sản của mình sau khi chết. Tuy nhiên, di chúc lại là một trong những nguyên nhân chính gây ra tranh chấp.

• Tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc: Đây là loại tranh chấp phổ biến nhất. Các bên có thể yêu cầu Tòa án tuyên bố di chúc vô hiệu một phần hoặc toàn bộ vì các lý do như:

  • Người lập di chúc không minh mẫn, không đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc.

  • Di chúc không tuân thủ các quy định về hình thức: không có người làm chứng, không có chữ ký, điểm chỉ, không được công chứng, chứng thực (đối với các trường hợp bắt buộc).

  • Di chúc bị giả mạo, lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.

  • Nội dung di chúc vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội.

  • Di chúc không rõ ràng, khó hiểu.

• Tranh chấp về phần di sản không phụ thuộc vào di chúc: Một số đối tượng dù không được nhắc đến trong di chúc hoặc bị truất quyền thừa kế trong di chúc, vẫn có quyền hưởng một phần di sản theo quy định của pháp luật (ví dụ: cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên của người chết, hoặc con đã thành niên nhưng mất khả năng lao động). Tranh chấp xảy ra khi các bên không thống nhất được về phần di sản này.

[c] Tranh chấp về phân chia di sản

Sau khi xác định được người thừa kế và tính hợp pháp của di chúc, việc phân chia di sản là giai đoạn thường xuyên xảy ra mâu thuẫn nhất.

• Tranh chấp về giá trị di sản: Các bên không thống nhất được về giá trị của tài sản (đặc biệt là nhà đất, cổ phần, doanh nghiệp), dẫn đến việc khó khăn trong việc định giá và phân chia.

• Tranh chấp về cách thức phân chia: Ai được hưởng tài sản nào, chia theo hiện vật hay bán đấu giá để chia tiền, cách thức chia như thế nào để đảm bảo công bằng.

• Tranh chấp về việc chia thừa kế đồng thời với chia tài sản chung của vợ chồng: Trong trường hợp di sản có tài sản chung của người chết với vợ/chồng còn sống, cần phải xác định phần tài sản của người chết trước khi phân chia cho các thừa kế.

• Tranh chấp về công sức đóng góp, chi phí bảo quản di sản: Một số người thừa kế có thể yêu cầu được ưu tiên hoặc bồi hoàn chi phí đã bỏ ra để quản lý, bảo quản, hoặc làm tăng giá trị di sản.

• Tranh chấp về việc thanh toán nghĩa vụ của người chết: Trước khi phân chia di sản, các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính của người chết cần được thanh toán từ di sản. Tranh chấp có thể phát sinh về việc xác định các nghĩa vụ này.

[d] Tranh chấp về quản lý di sản

Trong quá trình chờ phân chia, di sản cần được quản lý để tránh thất thoát hoặc hư hỏng. Tranh chấp có thể xảy ra về việc ai là người quản lý di sản, trách nhiệm và quyền hạn của người quản lý, hoặc về việc quản lý không minh bạch.

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

3- Cách giải quyết tranh chấp thừa kế hiệu quả

Khi đối mặt với tranh chấp thừa kế, việc lựa chọn phương pháp giải quyết phù hợp là rất quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất và giảm thiểu những căng thẳng không đáng có.

[a] Hòa giải (Thương lượng)

Ưu điểm:

• Tiết kiệm thời gian và chi phí: Đây là phương pháp nhanh chóng và ít tốn kém nhất.

• Duy trì hòa khí gia đình: Giúp các bên giữ được mối quan hệ tốt đẹp, tránh đẩy mâu thuẫn lên cao.

• Kết quả linh hoạt: Các bên có thể đạt được thỏa thuận phù hợp nhất với hoàn cảnh và mong muốn của mình, không bị ràng buộc bởi các quy định cứng nhắc của pháp luật.

Cách thực hiện:

• Các bên liên quan cùng ngồi lại, thảo luận thẳng thắn về vấn đề đang tranh chấp.

• Có thể mời người trung gian (như trưởng họ, người lớn tuổi trong gia đình, hoặc luật sư có kinh nghiệm hòa giải) để hỗ trợ quá trình đàm phán.

• Nếu đạt được thỏa thuận, nên lập thành văn bản Hợp đồng phân chia di sản có công chứng, chứng thực để đảm bảo tính pháp lý.

Lưu ý: Phương pháp này chỉ hiệu quả khi các bên có thiện chí, tôn trọng lẫn nhau và sẵn sàng nhượng bộ.

[b] Yêu cầu Tòa án giải quyết

Khi việc hòa giải không thành công hoặc các bên không thể tự giải quyết, việc yêu cầu Tòa án giải quyết là lựa chọn cuối cùng và bắt buộc.

Quy trình cơ bản:

• Nộp đơn khởi kiện: Người có quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm sẽ nộp đơn khởi kiện kèm theo các tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền của mình đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền (thường là Tòa án cấp huyện nơi có di sản hoặc nơi cư trú của bị đơn).

• Tòa án thụ lý và giải quyết: Tòa án sẽ tiến hành các bước như hòa giải, thu thập chứng cứ, định giá tài sản, và xét xử.

• Ra phán quyết: Tòa án sẽ đưa ra bản án hoặc quyết định giải quyết tranh chấp, phân chia di sản theo đúng quy định của pháp luật. Bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật và các bên phải thi hành.

Lưu ý khi yêu cầu Tòa án:

• Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và chính xác: Đây là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của vụ kiện. Hồ sơ bao gồm: giấy chứng tử của người để lại di sản, giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân (giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn, sổ hộ khẩu...), giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản (sổ đỏ, sổ hồng, sổ tiết kiệm...), di chúc (nếu có), các văn bản, chứng cứ khác liên quan.

• Thu thập chứng cứ chặt chẽ: Bằng chứng phải rõ ràng, có căn cứ và liên quan trực tiếp đến nội dung tranh chấp.

• Thời hiệu khởi kiện: Cần lưu ý thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế. Nếu quá thời hiệu, Tòa án có thể từ chối giải quyết.

• Án phí và chi phí khác: Khi kiện ra Tòa, các bên sẽ phải chịu án phí và các chi phí khác liên quan đến quá trình tố tụng (ví dụ: chi phí định giá tài sản, chi phí ủy quyền luật sư...).

[c] Vai trò của luật sư

Trong các tranh chấp thừa kế, đặc biệt là những vụ việc phức tạp, sự hỗ trợ của luật sư chuyên về thừa kế là vô cùng quan trọng và cần thiết.

Luật sư có thể giúp bạn:

• Tư vấn pháp luật chuyên sâu: Giải thích rõ ràng các quy định của pháp luật về thừa kế, quyền và nghĩa vụ của bạn, phân tích ưu nhược điểm của từng phương án giải quyết.

• Đánh giá vụ việc: Giúp bạn nhận định chính xác tình hình, xác định các loại tranh chấp và đưa ra chiến lược phù hợp.

• Hỗ trợ hòa giải: Với kinh nghiệm và kiến thức pháp luật, luật sư có thể đóng vai trò trung gian hòa giải, giúp các bên đạt được thỏa thuận công bằng và hợp pháp.

• Soạn thảo hồ sơ, giấy tờ: Chuẩn bị đầy đủ và chính xác các tài liệu cần thiết để nộp cho Tòa án hoặc các cơ quan có thẩm quyền.

• Đại diện tham gia tố tụng: Thay mặt bạn làm việc với Tòa án, các bên liên quan, bảo vệ quyền lợi của bạn trong suốt quá trình giải quyết tranh chấp.

• Thu thập chứng cứ: Hỗ trợ bạn trong việc tìm kiếm, thu thập và củng cố các bằng chứng cần thiết để chứng minh yêu cầu của mình.

• Giảm thiểu rủi ro pháp lý: Đảm bảo rằng mọi hành động của bạn đều tuân thủ pháp luật, tránh những sai sót có thể dẫn đến thiệt hại.

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

4- Phòng ngừa tranh chấp thừa kế: Nên làm gì ngay từ bây giờ?

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Để tránh những rắc rối và mâu thuẫn không đáng có về sau, người dân nên chủ động thực hiện các biện pháp sau:

• Lập di chúc hợp pháp và rõ ràng: Đây là cách hiệu quả nhất để đảm bảo tài sản được phân chia theo đúng ý nguyện của người để lại di sản. Di chúc cần được lập thành văn bản, có chữ ký, điểm chỉ, có người làm chứng (nếu cần), và tốt nhất là nên được công chứng hoặc chứng thực.

• Công khai thông tin tài sản: Nếu có thể, người để lại di sản nên thông báo hoặc để lại thông tin rõ ràng về các tài sản mà mình sở hữu, tránh việc thiếu minh bạch gây nghi ngờ.

• Thỏa thuận phân chia di sản từ sớm (nếu có thể): Đối với một số tài sản lớn hoặc phức tạp, nếu các thành viên trong gia đình có thể thống nhất được ngay từ đầu, nên lập văn bản thỏa thuận có công chứng để tránh tranh chấp về sau.

• Nâng cao hiểu biết pháp luật về thừa kế: Mỗi cá nhân nên trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về quyền và nghĩa vụ liên quan đến thừa kế, từ đó có thể chủ động bảo vệ quyền lợi của mình.

• Tìm kiếm sự tư vấn pháp lý chuyên nghiệp: Ngay cả khi chưa có tranh chấp, việc tham khảo ý kiến luật sư về việc lập di chúc, quản lý tài sản là rất hữu ích để đảm bảo mọi việc diễn ra đúng quy định pháp luật.

 Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

5- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Các loại tranh chấp phổ biến và cách giải quyết hiệu quả được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Các loại tranh chấp phổ biến và cách giải quyết hiệu quả có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc hoặc thuê luật sư hợp đồng cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.