Pháp trị: Dùng gián quan để củng cố uy quyền của nhà vua

Dụng gián thần dĩ cố quân quyền

Nước nhỏ mà không có lễ, lại không nghe lời can gián của gián quan thì sẽ có xu hướng tuyệt tự. 

Hàn Phi Tử nhắc nhở bậc quân vương không được nghe theo lời gian thần, nếu không ngài sẽ bị gian thần che mắt. Hàn Phi Tử đưa ra cách nhà vua phòng bị gian thần là cần phải sử dụng gián quan (quan phụ trách việc can ngăn nhà vua), cho dù những lời gián gián nói không lọt lỗ tai, nhưng nó lại giống như thuốc tốt, tuy mùi vị rất đắng nhưng có lợi cho việc điều trị bệnh. Còn không sử dụng gián quan thì sē không giữ được uy quyền.

Nước Tấn có loạn, công tử Trùng Nhĩ ra nước ngoài lưu vong. Tào quân nghe nói Trùng Nhĩ có tật dính liền hai cái xương sườn, nên rất muốn xem thực hư chuyện này ra sao. Đến khi Trùng Nhĩ sang nước Tào, Tào quân đã nhìn trộm Trùng Nhĩ tắm.

Ðó là một hành vi vô lễ. Phụ Ki, đại phu của nước Tào thời bấy giờ cùng Thúc Chiên đứng bên cạnh Tào quân. 

Thúc Chiêm nói với Tào quân rằng: Thần thấy Tấn công tử không phải là người bình thường. Bệ hạ làm vậy với công tử là không có lễ. Nếu ngày sau có cơ hội trở về nước làm vua, dấy binh, thần e là nước Tào sẽ gặp hoạ. Chi bằng bệ hạ hãy giết công tử đi.

Tào quân không nghe lời can gián của Thúc Chiêm.

Phụ Ki thấy Tào quân không nghe lời can gián, nên trở về nhà không được vui, vợ ông hói: Sao phu quân từ bên ngoài trở về, sắc mặt lại không vui?

Phụ Ki đáp: Ta từng nghe người ta nói: “Quân vuơng có phúc thì không đến thân ta; còn tai hoạ của quân vương nhất định sẽ làm liên luy đến ta”. Nay Tào quân triệu kiến Tấn công tử, đối xử vô lễ với ông ấy, lại còn không nghe lời can gián cua Thúc Chiêm . Bây giờ ta đang bị mắc kẹt trong chuyện này, nên phiền muộn không vui. 

Vợ ông nói: Thiếp thấy Tấn công tử sẽ là một quân vương của một nước lớn có vạn cỗ xe ngựa; những người đi theo ông ta cũng sẽ là tướng của nước lớn. Bây giờ ông ấy lâm vào bước đường cùng nên mới phải ra nước ngoài lưu vong, qua nước Tào, Tào quân đối đãi vô lễ với ông ấy. Nếu người này được thế trở về nước Tấn, nhất định sẽ trừng phạt những kẻ vô lễ với ông ta, vậy thì nước Tào sẽ bị tấn công đâu tiên. Sao ngài không rời xa vua Tào trước. 

Phụ Ki dáp: Đuợc. 

Nghe lời vợ, Phụ Ki đựng vàng vào trong hũ, sau đó chèn đầy thức ăn lên bên trên, và còn bó thêm miếng ngọc bích, nửa đêm sai người tặng cho Tấn công tử. Tấn công tử tiếp kiến sứ giả, hành lễ bái lạy, nhận thức ǎn còn trả lại ngọc bích. Tấn công tử từ nước Tào đến nước Sở, từ nước Sở đến nước Tần.

Tấn công tử ở lại nước Tần 03 năm. Tần Mục công triệu tập các đại thần, bàn bạc: Ngày trước Tấn Hiến công kết giao với ta,các nước chư hầu không ai không biết chuyện này.Từ khi Tấn Hiến công chẳng may qua đời đến nay đã được trên dưới mười năm. Tấn Huệ công, con trai của Tấn Hiến công kế tục ngôi vua chẳng ra đồ đốn gì, ta sợ hắn sẽ làm cho tông miếu của nước Tấn không được quét dọn, thần linh không được tế tự. Trong tình thế ấy, chúng ta cũng không đi dẹp yên thì không thể hiện thái độ kết giao bằng hữu.Ta muốn giúp Trùng Nhĩ quay trở vê nước Tấn, các ngươi thấy sao? 

Các vị đại thần nhất loạt đồng ý.  

Tấn Mục công dấy binh, dùng 500 cỗ xe bọc da, 1.000 con ngựa tốt cùng 05 vạn bộ binh phò trợ Trùng Nhĩ trở về nước Tấn, đăng vị làm vua nước Tấn. Trùng Nhĩ mới đăng cơ được mấy năm đã khởi binh đi đánh nước Tào.

Tấn Mục công phái người đi nói với Tào quân rằng: Bảo Thúc Chiêm ra ngoài thành nghênh chiến, ta chuẩn bị giết hắn thị chúng. 

Đồng thời Trùng Nhĩ phái người đi báo với Phụ Ki: Quân ta đã áp sát kinh thành, ta biết ngài sẽ không chống đối ta, xin ngài hãy ở nguyên trong dinh phủ, ta sẽ lấy dinh phủ của ngài làm tiêu điểm, lệnh cho quân lính không được phép xâm phạm. 

Sau khi nghe được thông tin này, có đến hơn 700 hộ dân nước Tào lũ lượt dắt díu nguời thân của mình đến chỗ Phụ Ki cầu bảo hộ. Đó là nhờ trước đây Phụ Ki đối xứ có lễ với Tấn công tử. Nước Tào là một nước nhỏ yếu, lại kẹp giữa nước Tấn và nước Sở. Tào quân chẳng khác nào đứng trên vỏ trứng, lại còn đối đãi vô lễ với Tấn công tử, sau đó không nghe lời can gián của gián quan nên mới dẫn đến hậu quả mất nước.

Trong lịch sử cũng có rất nhiều bậc quân vương nghe lời can gián của bề tôi, sửa đổi hành vi sai lầm của mình, giúp cho đất nước ngày càng giàu mạnh.

Hàn Phi Tử - Thập quá

Quốc tiểu vô lễ, bất dụng gián thần, tắc tuyệt thế chi thế dã.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực thương mại của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).