Khái niệm hệ thống hình phạt trong luật hình sự

1- Quy định chung về hệ thống hình phạt qua các thời kỳ

Luật hình sự mỗi nước đều quy định nhiều loại hình phạt khác nhau. Do vậy, trong luật hình sự, các hình phạt luôn luôn được quy định như một hệ thống. Trong quá trình phát triển của Luật hình sự Việt Nam, hệ thống hình phạt cũng luôn có sự thay đổi để phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm, có những hình phạt được bổ sung và cũng có hình phạt bị xoá bỏ.

Ví dụ: trong Bộ luật hình sự năm 1999, hình phạt trục xuất là hình phạt mới được bổ sung. Trong khi đó hình phạt cải tạo ở đơn vị kỷ luật của quân đội được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1985 nhưng không được giữ lại trong Bộ luật hình sự năm 1998. Khi quy định hệ thống hình phạt, Luật hình sự không chỉ là liệt kê các hình phạt mà còn xác định nội dung, mức độ cũng như các điều kiện áp dụng của từng hình phạt. Do vậy, sự thay đổi hệ thống hình phạt không chỉ là sự thay đổi danh mục các hình phạt mà còn là sự thay đổi nội dung, mức độ cũng như điều kiện áp dụng của các hình phạt. Xu hướng thay đổi hệ thống hình phạt là mở rộng phạm vi áp dụng các hình phạt không tước tự do và hạn chế bớt phạm vi áp dụng hình phạt tử hình và hình phạt tước tự do nhất là hình phạt tù chung thân.

Trong Luật hình sự Việt Nam, hệ thống hình phạt được hình thành từ các hình phạt chính và các hình phạt bổ sung. Hình phạt chính bao gồm: cảnh cáo; phạt tiền; cải tạo không giam giữ; trục xuất; tù có thời hạn; tù chung thân; tử hình. Hình phạt bổ sung bao gồm: cấm đảm nhiệm những chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định; cấm cư trú; quản chế; tước một số quyền công dân; tịch thu tài sản; phạt tiền; trục xuất.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư riêng của Công ty Luật TNHH Everest

2- Khái niệm hệ thống hình phạt

Tội phạm có nhiều loại khác nhau, mỗi loại tội phạm khi xảy ra trong thực tế lại có tính chất và mức độ nguy hiểm nhất định cho xã hội. Hơn nữa, yêu cầu đấu tranh chống và phòng ngừa mỗi tội phạm cũng có sự khác nhau. Do vậy, cần phải có hệ thống hình phạt đa dạng nhưng thống nhất, thể hiện đầy đủ chính sách hình sự của Nhà nước.

Hiệu quả của hình phạt phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có tính hệ thống của các hình thức hình phạt và mối quan hệ của các hình phạt với các biện pháp tư pháp.

Hệ thống hình phạt được hình thành từ hình phạt chính và hình phạt bổ sung, trong đó có hình phạt đối với người phạm tội và hình phạt đối với pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự. Hình phạt chính đối với người phạm tội bao gồm: Cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, trục xuất, tù có thời hạn, tù chung thân, tử hình. Các hình phạt chính này có thể được phân thành các hình phạt không tước tự do (cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và trục xuất) và các hình phạt tước tự do (tù có thời hạn, tù chung thân) và hình phạt đặc biệt (tử hình). Hình phạt bổ sung đối với người phạm tội bao gồm:

Cầm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định; cấm cư trú; quản chế; tước một số quyền công dân; tịch thu tài sản; phạt tiền và trục xuất.

Hình phạt chính đối với pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự bao gồm: Phạt tiền; đình chỉ hoạt động có thời hạn; đình chỉ hoạt động vĩnh viễn. Hình phạt bổ sung đối với pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự bao gồm: Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định; cấm huy động vốn; phạt tiền.

Căn cứ chủ yếu để phân biệt hình phạt chính với hình phạt bổ sung là khả năng áp dụng hình phạt đối với mỗi tội phạm.

Hình phạt chính được áp dụng độc lập với hình phạt bổ sung và mỗi tội phạm chỉ có thể bị áp dụng một hình phạt chính cho người phạm tội cũng như một hình phạt chính cho pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự (nếu đủ điều kiện). Hình phạt bổ sung không thể được áp dụng độc lập mà chỉ có thể áp dụng kèm theo hình phạt chính. Đối với mỗi tội phạm, kèm theo hình phạt chính có thể không áp dụng hoặc áp dụng một hay nhiều hình phạt bổ sung cho người phạm tội cũng như cho pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự (nếu đủ điều kiện).

Trong hệ thống hình phạt, trục xuất và phạt tiền là hai hình phạt lưỡng tính, có thể được quy định cũng như có thể được áp dụng là hình phạt chính hoặc là hình phạt bổ sung.

Hệ thống hình phạt được thể hiện qua mối liên kết giữa các hình phạt chính và các hình phạt bổ sung cũng như qua sự sắp xếp các hình phạt theo trật tự tăng dần về mức độ nghiêm khắc.

Hệ thống hình phạt phản ánh chính sách hình sự của Nhà nước. Do vậy, hệ thống hình phạt giữa các nước cũng như giữa các giai đoạn khác nhau của một nước có thể có sự khác nhau.

Sự khác nhau ở đây có thể là khác nhau về số lượng hình phạt chính, hình phạt bổ sung cũng như khác nhau về nội dung, điều kiện áp dụng từng hình phạt trong hệ thống hình phạt v.v..

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest
[a] Bài viết Khái niệm hệ thống hình phạt trong luật hình sự được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
[b] Bài viết Khái niệm hệ thống hình phạt trong luật hình sự có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê Luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với Luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.