Khái niệm và đặc điểm về hoạt động thương mại điện tử

1- Khái niệm về hoạt động thương mại điện tử

Hoạt động thương mại điện tử là hoạt động thương mại được thực hiện thông qua phương tiện điện tử. Khác với thương mại truyền thống là thương mại được thực hiện dựa trên các tài liệu bằng giấy (hợp đồng bằng văn bản giấy, chứng cứ bằng văn bản giấy), thương mại điện tử sử dụng các phương tiện điện tử để giao dịch và lưu trữ thông tin.

Hoạt động thương mại điện tử trước tiên là hoạt động thương mại. Thuật ngữ "thương mại" hiện nay được hiểu theo nghĩa rộng, là các hoạt động phát sinh lợi nhuận từ khâu sản xuất đến tiêu dùng. Hoạt động thương mại không chỉ dừng lại ở việc mua bán, trao đổi hàng hóa đơn thuần  mà còn bao trùm các hoạt động liên quan như quảng cáo, chào hàng, đặt hàng, giao kết hợp đồng, phân phối, giao nhận sản phẩm, thanh toán v.v.. Đối tượng của thương mại không chỉ bó hẹp ở lĩnh vực hàng hóa mà còn mở rộng sang các lĩnh vực khác như dịch vụ, vốn (đầu tư), tài chính.

Là hoạt động thương mại, thương mại điện tử hội tụ các đặc điểm cấu thành của thương mại truyền thống. Giống như thương mại truyền thống, thương mại điện tử được tạo nên bởi ba dòng chảy: dòng thông tin (người sản xuất và người tiêu dùng trao đổi thông tin cho nhau để biết nhà cung cấp đang bán gì, người tiêu dùng muốn mua cái gì), dòng hàng hóa (sau khi trao đổi thông tin nhà cung cấp sẽ sử dụng nhiều phương thức khác nhau để giao hàng đã được yêu cầu cho khách hàng, từ đó tạo nên dòng hàng hoá) và dòng tiền tệ (sau khi đã nhận được sản phẩm mong thuốn, khách hàng sẽ trả tiền).

Khác với thương mại truyền thống, ba dòng chảy này trong thương mại điện tử có những đặc trưng riêng. Các dòng chảy này được thực hiện thông qua các phương tiện điện tử. Ví dụ, đối với dòng thông tin, thông qua việc sử dụng internet, các doanh nghiệp có thể kết nối với khách hàng ở khắp nơi, vào bất cứ lúc nào mà không cần phải tiến hành gặp gỡ trực tiếp. Với dòng tiên tệ, khách hàng có thể sử dụng séc điện tử, thẻ tài chính điện tử để trả tiền cho người bán, cho nhà sản xuất. Dòng hàng hóa cũng có thể được giao nhận thông qua phương tiện điện tử như việc số hóa các bài hát, các quyền sách.

Thương mại điện tử không đòi hòi cả ba dòng chảy này đều phải được thực hiện thông qua phương tiện điện tử. Mỗi giai đoạn cấu thành giao dịch thương mại điện tử đều có thể thực hiện bằng phương tiện điện tử hoặc không. Ví dụ, việc chào hàng, đặt hàng, ký kết hợp đồng, thanh toán tiền hàng có thể được thực hiện bằng phương tiện điện tử, còn việc giao nhận hàng có thể được thực hiện theo hình thức thương mại truyền thống: giao nhận hàng hữu hình.

Hiện nay, có nhiều cách hiểu khác nhau về thương mại điện tử được đưa ra bởi nhiều thiết chế quốc tế về thương mại như Tổ chức thương mại thế giới WTO, Ủy ban về Luật thương mại của Liên hợp quốc UNCITRAL, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế OECD. Tuy nhiên, các cách hiều đều thống nhất ở một điểm chung, theo đó, thương mại điện tử là việc thực hiện các giao địch thương mại thông qua các phương tiện điện tử.

Phương tiện điện tử là phương tiện hoạt động dựa trên công nghệ điện, điện tử, kỹ thuật số, từ tính, truyền dẫn không dây, quang học, điện tử hoặc công nghệ tương tự. Các phương tiện điện tử được sử dụng trong thương mại điện tử rất đa dạng. Một số loại phương tiện điện tử được sử dụng phố biến là: (i) Các loại phương tiện viễn thông như điện thoại, telex, tax; (ii) Phát thanh, truyền hình; (iii) Thiết bị kĩ thuật thanh toán điện tử; (iv) Hệ thống trao đổi dữ liệu và internet.

Tuy nhiên, với sự phát triển và phổ cập của internet hiện nay, thương mại điện tử dường như được hiểu là việc thực hiện các giao dịch thương mại thông qua internet. Chính vì vậy, mà thuật ngữ "thương mại điện tử" thường được thể hiện theo ngôn ngữ thông dụng của thể giới là “e-commerce” với “e” là biểu tượng của internet. Trên thực tế, chính các hoạt động thương mại thông qua mạng internet đã làm phát sinh thuật ngữ “thương mại điện tử”. Theo một số các chuyên gia, thương mại điện tử được hiểu theo nghĩa hẹp chỉ gồm các hoạt động thương mại được tiến hành trên mạng máy tính mở như internet.

Theo pháp luật Việt Nam, hoạt động thương mại điện tử là việc tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình của hoạt động thương mại bằng phương tiện điện tử có kết nối với mạng internet, mạng viễn thông di động hoặc các mạng mở khác.

Xem thêm: Dịch vụ thư ký pháp lý thuê ngoài của Công ty Luật TNHH Everest

2- Đặc điểm của hoạt động thương mại điện tử

Từ khái niệm trên đây, hoạt động thương mại điện tử có các đặc điểm sau:

- Về hình thức thực hiện: Các hoạt động thương mại điện tử được thực hiện thông qua các phương tiện điện tử có kết nối mạng viễn thông. Trong hoạt động thương mại truyền thống, các giao dịch được tiến hành chủ yếu thông qua việc các bên gặp gỡ nhau trực tiếp để tiến hành đàm phán, giao dịch và đi đến ký kết hợp đồng trên văn bản, giấy tờ v.v..

- Về phạm vi hoạt động: Thông qua các phương tiện điện tử, hoạt động thương mại được thực hiện không phụ thuộc vào vị trí địa lý, thời gian. Các chủ thể có thế tiến hành các hoạt động thương mại điện tử ở bất cứ nơi nào, tại bất kỳ thời điểm nào.

- Về chủ thế tham gia: Nếu như trong thương mại truyền thống, một giao dịch phải có ít nhất hai chủ thể tham gia bao gồm người mua và người bán, người cung cấp dịch vụ và người nhận dịch vụ. Theo quy định của pháp luật hiện hành về hoạt động thương mại điện tử, các chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử bao gồm:

+ Các thương nhân, tổ chức, cá nhân tự thiết lập website thương mại điện tử để phục vụ hoạt động xúc tiền thương mại, bán hàng hoá hoặc cung ứng dịch vụ của mình (người sở hữu website thương mại điện tư bán hàng).

+ Các thương nhân, tổ chức thiết lập website thương mại điện tử để cung cấp môi trường cho thương nhân, tổ chức, cả nhân khác tiến hành hoạt động xúc tiến thương mại, bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ (thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ thương mại điện tử).

+ Các thương nhân, tổ chức, cá nhân sử dụng website của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ thương mại điện tử để phục vụ hoạt động xúc tiến thương mại, bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ của mình (người bán).

+ Các thương nhân, tổ chức, cá nhân mua hàng hóa hoặc dịch vụ trên website thương mại điện tử bán hàng và website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử (khách hàng).

+ Các thương nhân, tổ chức cung cấp hạ tầng kỹ thuật cho người sở hữu website thương mại điện tử bán hàng và cho thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ thương mại điện tử (thương nhân, tổ chức cung cấp hạ tầng).

+ Các thương nhân, tổ chức, cá nhân sử dụng thiết bị điện tử có nổi mạng khác để tiến hành hoạt động thương mại.

Ngoài ra, trong một số trưởng hợp, các giao dịch thương mại điện tử còn cần có thêm cả cơ quan, tổ chức hoặc thương nhân chứng thực. Bởi các giao dịch thương mại điện tử thường phải đối mặt với các vấn đề an ninh, bảo mật. Do vậy, các giao dịch thương mại điện tử cần phải có sự trợ giúp của các chủ thể có khả năng và thẩm quyền xác nhận độ tin cậy của các thông tin trong giao dịch thương mại điện tử.

- Về thời gian thực hiện giao dịch: Nhờ việc sử dụng các phương tiện điện tử với công nghệ hiện đại và công nghệ truyền dẫn không dây, các giao dịch thương mại điện tử được thực hiện không phụ thuộc vào thời gian. Đây là một lợi thế quan trọng của hoạt động thương mại điện tử. Lợi thế này giúp người tham gia giao dịch tiến hành tự động hóa một số bước trong giao dịch thương mại điện tử (như mua hàng trực tuyến qua website) và loại bỏ sự chênh lệch về thời gian giữa các quốc gia. Do đó, dù ở bất cứ nơi đâu, vào bất cứ thời điểm nào các cá nhân, doanh nghiệp cũng có thể tiến hành được các giao dịch thương mại điện tử.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư hợp đồng của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Khái niệm và đặc điểm về hoạt động thương mại điện tử được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Khái niệm và đặc điểm về hoạt động thương mại điện tử có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê Luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với Luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.