Khái niệm và ý nghĩa khái niệm tội phạm

1- Định nghĩa khái niệm tội phạm

Khái niệm tội phạm không chỉ được định nghĩa trong các tài liệu giảng dạy, nghiên cứu mà còn được định nghĩa trong BLHS của nhiều quốc gia. Mỗi tài liệu cũng như mỗi BLHS có thể có cách định nghĩa riêng nhưng về cơ bản, các định nghĩa là thống nhất và có những điểm chung. Các định nghĩa đều xác định tội phạm là hành vi được quy định trong luật hình sự. Trên cơ sở xác định tội phạm là hành vi được luật hình sự quy định, có định nghĩa bổ sung đặc điểm giải thích tại sao hành vi lại được luật hình sự quy định. Đó là đặc điểm nguy hiểm cho xã hội và đặc điểm có lỗi (cố ý hoặc vô ý). Ngoài ra, có định nghĩa còn xác định đặc điểm của chủ thể thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Đó là đặc điểm “có năng lực TNHS". Về đặc điểm của chủ thể thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội, có định nghĩa còn xác định thêm đặc điểm “đủ tuổi chịu TNHS" bên cạnh đặc điểm “có năng lực TNHS". Tất cả các đặc điểm trên đây đều là đặc điểm “bên trong” của tội phạm. Từ các đặc điểm “bên trong” đó, tội phạm có đặc điểm “bên ngoài" là tính “chịu hình phạt”. Do vậy, có định nghĩa còn xác định tội phạm có tính chịu hình phạt. 

Như vậy, các đặc điểm của hành vi bị coi là tội phạm được xác định trong các định nghĩa khác nhau về tội phạm có thể là:

- Đặc điểm nguy hiểm cho xã hội;
- Đặc điểm có lỗi (cố ý hoặc vô ý);
- Đặc điểm được quy định trong luật hình sự (trái pháp luật hình sự);
- Đặc điểm do người có năng lực TNHS, đủ tuổi chịu TNHS thực hiện; 
- Đặc điểm phải chịu hình phạt.

Từ nhận xét chung trên đây có thể đưa ra định nghĩa khái niệm tội phạm như sau: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, có lỗi, được quy định trong luật hình sự, do người có năng lực TNHS thực hiện và phải chịu hình phạt.

Định nghĩa tội phạm trên đây có điểm khác cơ bản so với định nghĩa tội phạm tại Điều 8 BLHS năm 2015. Định nghĩa tội phạm trong BLHS xác định hai chủ thể thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội là người có năng lực TNHS và pháp nhân thương mại còn định nghĩa của giáo trình chỉ xác định người có năng lực TNHS là chủ thể thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Điểm khác nhau này được giải thích trong mục tiếp theo.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

2- Ý nghĩa của khái niệm tội phạm

Khái niệm tội phạm được coi là khái niệm cơ bản nhất trong luật hình sự Việt Nam. Khái niệm này một mặt là cơ sở thống nhất cho việc xác định những tội phạm cụ thể trong Phần các tội phạm của BLHS, mặt khác cũng trực tiếp thể hiện nhiều nguyên tắc cơ bản của luật hình sự Việt Nam. Nội dung của khái niệm tội phạm là điều kiện cần thiết có tính nguyên tắc để giới hạn giữa tội phạm và không phải là tội phạm, giữa TNHS và những trách nhiệm pháp lý khác. Khái niệm tội phạm là cơ sở để xây dựng phần quy định của những điều luật thuộc Phần các tội phạm và đồng thời qua đó cũng là cơ sở để quy định các khung hình phạt tương ứng cho từng tội phạm. Trong áp dụng luật hình sự, các cơ quan có thẩm quyền tuy dựa vào các điều luật thuộc Phần các tội phạm để xác định tội phạm cụ thể nhưng việc nhận thức các điều luật này cũng đòi hỏi phải dựa trên sự nhận thức đúng và đầy đủ về bản chất cũng như những đặc điểm của tội phạm nói chung. Có quan niệm đúng về tội phạm mới xây dựng và áp dụng đúng pháp luật hình sự.

Khái niệm tội phạm được coi là khái niệm cơ bản nhất còn bởi lý do những khái niệm khác tuy là những khái niệm độc lập nhưng cũng chỉ là những khái niệm có tính chất cụ thể hoá khái niệm tội phạm và hoàn toàn phụ thuộc vào nội dung của khái niệm tội phạm.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest
[a] Bài viết Khái niệm và ý nghĩa khái niệm tội phạm được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại. 

[b] Bài viết Khái niệm và ý nghĩa khái niệm tội phạm có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.