Pháp trị: Làm ngược với quan điểm của kẻ tầm thường, tuân theo đạo trị quốc

Nghịch vu thế nhi thuận vu đạo đức

Hàn Phi Tử cho rằng, nhà thống trị (người lãnh đạo) thông minh, theo đuổi quy luật trị quốc (pháp trị) cần phải có tầm nhìn bao quát dân chúng phổ thông, tập trung vào lợi ích của đất nước và lợi ích lâu dài của quần chúng để chế định ra phương pháp trị nước phù hợp.

Hàn Phi Tử lập luận, nhà vua không thể sử dụng trí tuệ của dân chúng (thiên kiến của thế tục) - nhận định không đầy đủ của những kẻ tầm thường, vì nó giống như tâm lý của trẻ nhỏ. Nếu không cạo đầu, trẻ sẽ đau bụng. Khi trẻ bị ghẻ lở, nếu không khêu vỡ mụn ghẻ, bệnh sẽ càng nặng  thêm. Lúc cạo đầu hay khêu mụn, nhất định phải có người ôm chặt đứa trẻ, việc này thường do mẹ đứa trẻ làm. Đứa trẻ sẽ khóc lóc, gào thét không ngừng, bởi đứa trẻ thì chưa thể hiểu được đạo lý, chỉ cần chịu đau một chút sẽ tránh được sự đau đớn lớn hơn.

Người lãnh đạo cũng đồng thời phải đủ sức chịu đựng áp lực của việc làm ngược lại quan điểm của kẻ tầm thường, kiên quyết thi hành phương pháp pháp trị. Đây là một quy luật quan trọng trong lĩnh vực chính trị: Đôi khi quan niệm thế tục và đạo trị nước không đồng nhất, thậm chí còn đối lập rõ ràng. Vì thế, những người làm chính trị cần phải thuận theo lòng dân, nhưng thuận theo lòng dân không có nghĩa là thuận theo thế tục.

Cách quản trị của Tử Sản

Tử Sản (thời Xuân Thu, Trung Quốc), khi lên làm Tể tướng nước Trịnh, về chính trị ông chế định pháp lệnh, yêu cầu toàn dân phải tuân theo kỷ cương phép nước. Về kinh tế, Tử Sản khuyến khích khai hoang, đồng thời ban hành chế độ thu thuế mới. Lúc mới ban hành điều lệ mới, nhân dân trong cả nước không ngớt lời oán hận, họ đứng ven sông mà hát, mà trách Tử Sản rằng: Tử Sản đáng chết, bao giờ mới đi gặp Diêm Vương!

Mấy năm sau, nước Trịnh dưới sự điều hành của Tể tướng Tử Sản, quốc thái dân an, văn hoá phong tục phồn thịnh, người dân ra ngoài không cần đóng cửa, người đi trên đường không lượm của rơi. Dân chúng không còn trách mắng Tử Sản, ngược lại còn ca ngợi ông. Tới khi Tể tướng Tử Sản mất, nông dân nước Trịnh ngừng cày cấy, phụ nữ không đeo ngọc bội, thanh niên dập đầu quỳ lạy, khóc lóc thảm thiết, người già đau lòng than khóc: Tử Sản rời bỏ chúng ta rồi, sau này chúng ta biết dựa vào ai đây?

Nếu lúc đầu Tử Sản vì bị dân chúng mắng chửi mà thay đổi chủ trương của mình, thuận theo “dân tâm”, thì hậu quả không biết sẽ như thế nào [?]. Tử Sản là người thông minh, ông hiểu sâu sắc rằng, nhiều khi ý kiến của dân chúng là sai lầm. Người làm lãnh đạo phải có tầm nhìn xa trông rộng, phải vì lợi ích của dân, chứ không được thuận theo ý dân một cách mù quáng.

Hàn Phi Tử - Gian động thí thần

Ngu giả cố dục trị nhu ố kỳ sở dī trị, giai ố nguy nhi hỷ kỳ sở dĩ nguy giả. Hà dī tri chi. Kỳ sở dĩ nghiêm hình trọng phạt giả, dân chi sở ố dā, nhi quốc chi sở dī trị dã, ai liên bách tính, khinh hình phạt giả, dân chi sở hỷ, nhi quốc chi sở nguy dā. Thánh nhân vi pháp quốc giả, tất nghịch vu thế nhi thuận vu đạo đức.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về tổ chức lại doanh nghiệp của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).