Pháp nhân thương mại phạm tội - Kỹ năng tham gia các hoạt động điều tra

1- Kỹ năng tham gia các hoạt động điều tra

Để được tham gia các hoạt động điều tra, ngay sau khi được CQĐT thông báo về việc đăng ký tham gia tố tụng, Luật sư cần có văn bàn đề xuất rõ ràng, cụ thế với CQĐT hoặc với Điều tra viên đeể được thông báo về thời gian, địa điểm tiến hành hoạt động điều tra.

Sự tham gia của Luật sư, nhất là Luật sư với tư cách là người bào chữa trong các hoạt động điều tra không chỉ giúp cho Luật sư thu thập thêm thông tin cần thiết về vụ án, mà còn góp phần giúp các hoạt động điều tra diễn ra khách quan, đúng quy định, ngăn ngừa những sai phạm. Đặc biệt, sự có mặt của Luật sư trong hoạt động lấy lời khai của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại trước hết là giúp họ ổn định về tâm lý, tự tin hơn trong khai báo, hạn chế được tình trạng do sợ hãi hoặc thiếu hiểu biết pháp luật mà khai báo không đúng sự thật khách quan, ngăn ngừa tình trạng bức cung, mớm cung, làm sai lệch hồ sơ, gây truy ngại cho việc xác định sự thật khách quan về vụ án.

Khi tham gia vào việc lấy lời khai của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại, ngoài việc yêu cầu Điều tra viên tuân thủ quy định về ghi âm, ghi hình có âm thanh (khoản 2 Điều 442 BLTTHS), Luật sư phải chú ý nghe và ghi chép nội dung các câu hỏi của Điều tra viên và câu trả lời của khách hàng về các tình tiết của vụ án. Việc trực tiếp nghe và ghi chép lời khai của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại trình bày về các tình tiết của vụ án giúp cho Luật sư nhanh chóng nắm được đầy đủ hơn về nội dung vụ án, phát hiện những điểm mâu thuẫn hoặc các tình tiết về vụ án chưa được làm sáng tỏ, để từ đó đề xuất với Điều tra viên cho hỏi để làm rõ về những tình tiết này. Qua đó, Luật sư có thê năm được quá trình diên biên cúa vụ việc, các hành vi mà người của pháp nhân đã thực hiện để có định hướng và hỗ trợ kịp thời, hiệu quả cho khách hàng.

Ngoài ra. Luật sư cần sử dụng có hiệu quả quyền của mình về đọc, ghi chép và sao chụp những tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc bào chữa ngay sau khi kết thúc điều tra (điểm 1 khoản 1 Điều 73 BLTTHS).

2- Kỹ năng đề xuất, kiến nghị với cơ quan tiến hành tố tụng

Giống như khi tham gia các vụ án hình sự khác, tùy theo từng trường hợp cụ thể Luật sư có những đề xuất, kiến nghị với CQĐT hoặc VKS những vấn đề cụ thể để xác định sự thật khách quan của vụ án, có lợi cho khách hàng. Đối với vụ án pháp nhân thương mại phạm tội, Luật sư cân nhắc để có thể đề xuât, kiến nghị những vấn đề sau:

Một là, đề xuất thực hiện các biện pháp để thu thập, bổ sung các chứng cứ, tài liệu cần thiết cho việc giải quyết vụ án, như: trưng cầu giám định, giám định lại hoặc giám định bổ sung; định giá lại tài sản; sao kê tài khoản ngân hàng; yêu cầu cơ quan quàn lý nhà đất, cơ quan thuế, bảo hiểm... cung cấp các chứng cứ, tài liệu cần thiết;

Hai là, đề xuất thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tư pháp, biện pháp cưỡng chế, như: trả lại tiền, tài sản bị tạm giữ; hủy bỏ việc kê biên tài sản; phong tỏa tài khoản ngân hàng... nếu thấy có căn cứ theo quy định của pháp luật;

Ba là, đề xuất ra quyết định tạm đinh chỉ hoặc đình chỉ điều tra; miễn trách nhiệm hình sự, nếu thấy có các căn cứ theo quy định cùa pháp luật.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý hình sự

3- Nghiên cứu hồ sơ vụ án                  

Việc nghiên cứu kỹ các chứng cứ, tài liệu trong hồ sơ vụ án giúp cho Luật sư nắm được bản chất của vụ việc, các tình tiết liên quan đến hành vi phạm tội cùa bị can, bị cáo, trên cơ sở đó xác định sự thật khách quan về vụ án. Hồ sơ vụ án do pháp nhân thương mại phạm tội thường có rất nhiều bút lục, ngoài các văn bản, tài liệu về các hoạt động tố tụng còn có những chứng cứ, tài liệu về cơ cấu tổ chức của pháp nhân thương mại, hoạt động của Hội đồng quản trị hoặc của Tổng Giám đốc hay Giám đốc, hoạt động sản xuất, kinh doanh, các loại hợp đông, hóa đơn, chứng từ... Vì vậy, Luật sư cần phải có phương pháp khoa học đế nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện nhất hồ sơ vụ án, trên cơ sở đó có sự đánh giá tổng hợp, đầy đủ các chứng cứ, tài liệu buộc tội và gỡ tội, không bỏ sót các chứng cứ, tài liệu, các tình tiêt quan trọng vê vụ án. Quá trinh nghiên cứu hồ sơ, Luật sư phải lập tiểu hồ sơ (trong đó ghi tóm tắt nội dung các tài liệu đã nghiên cứu; những điểm vi phạm tố tụng, các tình tiết mâu thuẫn hoặc chưa được làm rõ, sao chụp tài liệu cần thiết liên quan đến việc bào chữa) để tiện lợi sử dụng cho việc xây dựng kế hoạch tham gia xét hỏi tại phiên tòa, dự thảo luận cứ bào chữa; đê xuât, trao đổi với VKS, Tòa án các vấn đề về thủ tục tố tụng, về thu thập bổ sung chứng cứ.

Luật sư cần chú ý một số vấn đề sau đây:

Thứ nhất, Luật sư phải đặc biệt chú ý đến các chứng cứ, tài liệu để xác định các dấu hiệu khách quan của tội phạm là căn cứ để khởi tố vụ án, khởi tố bị can vì đây cũng chính là các căn cứ để Luật sư kiến nghị với các cơ quan tiến hành tố tụng hủy bỏ, thay đổi quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can hoặc chuyển sang tội khác nhẹ hơn.

Thứ hai, Luật sư phải kiểm tra kỹ tính hợp pháp, tính khách quan và tính liên quan của các chứng cứ, tài liệu để xác định giá trị chứng minh của từng chứng cứ. Đặc biệt cần chú trọng kiểm tra về thủ tục tố tụng (hình thức, thẩm quyền và nội dung) của các quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, các biên bản phạm pháp quả tang, khám xét. thu giư. niêm phong vật chứng, tài liệu, tài sản... Chú ý: Các tài liệu photocopy phải có dấu xác nhận hợp pháp “sao lại” hoặc “sao y bản chính" của cơ quan có thẩm quyền (cơ quan ban hành hoặc cơ quan tiến hành tố tụng)...

Thứ ba, cần nghiên cứu kỳ các tài liệu, hồ sơ cùa pháp nhân thương mại (như: quyết định thành lập, giấy phép đăng ký kinh doanh, điều lệ doanh nghiệp, quy chế hoạt động,...) và các yếu tố khách quan và chủ quan tác động đến quá trình hoạt động của doanh nghiệp (như: tình hình sản xuất, kinh doanh, việc chấp hành pháp luật của doanh nghiệp trước khi xảy ra vụ việc; việc cấp vốn, huy động vốn; tình hình nhân sự, năng lực và trình độ quản lý của lãnh đạo doanh nghiệp...)

Thứ tư, Luật sư cần nghiên cứu kỹ các văn bản pháp luật về quản lý kinh tế, bảo vệ môi trường có liên quan đến lĩnh vực hoạt động sán xuất, kinh doanh của pháp nhân thương mại bị truy cứu trách nhiệm hình sự (như: các văn bản pháp luật quy định về xuất nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất... nếu là các vụ án buôn lậu hay vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; hoặc các văn bản pháp luật quy định về bảo vệ môi trường hay xuất nhập khâu phế liệu, hàng hóa..., nếu là các vụ án về tội phạm môi trường...) để đối chiếu hành vi vi phạm có cấu thành tội phạm hay chi là vi phạm pháp luật hành chính, dân sự, kinh tế...

Thứ năm, Luật sư cần nghiên cứu kỹ các tài liệu, kết quà giám định, định giá tài sản... đối với các vụ án mà định lượng, giá trị hàng hóa, tài sản hay thiệt hại vật chất do hành vi phạm tội gây ra là dấu hiệu định tội hoặc định khung tăng nặng (như: các vụ án buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm...).

Sau khi đã kiểm tra, đánh giá từng chứng cứ, Luật sư phải đánh giá tổng hợp toàn diện, đầy đủ về giá trị chứng minh cua tất cá các chứng cứ, tài liệu có trong hồ sơ để nắm vững nội dung vụ án, các chứng cứ có lợi, bất lợi cho pháp nhân thương mại; những điểm mâu thuẫn giữa các chứng cứ, tài liệu cần được làm sáng tỏ theo hướng có lợi cho khách hàng..., trên cơ sở đó Luật sư cần xác định rõ các vấn đề cụ thể sau đây: Vụ án đã đủ chứng cứ để giải quyết hay chưa; Có căn cứ để đình chỉ vụ án hay không; Quá trinh thu thập chứng cứ. tài liệu, đồ vật có vi phạm tố tụng hoặc mâu thuẫn với các chứng cứ, tài liệu khác có trong hồ sơ; Có chứng cứ chứng minh về sự vô tội của pháp nhân thương mại (như: hành vi của pháp nhân thương mại không đủ điều kiện phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 75 BLHS năm 2015; hoặc hành vi của pháp nhân thương mại không thuộc phạm vi các tội phạm được quy định tại Điều 76 cùa BLHS năm 2015); Hành vi của pháp nhân thương mại cấu thành tội phạm nào và theo quy định tại điều khoản nào của BLHS; Các tình tiết giảm nhẹ hoặc tãng nặng trách nhiệm hình sự có thể áp dụng; Loại hình phạt, mức hình phạt (cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung) cụ thể và các biện pháp tư pháp nào có thể áp dụng đối với pháp nhân thương mại theo quy định; Trách nhiệm dân sự và mức độ thiệt hại mà pháp nhân thương mại có thể phải bồi thường theo quy định của pháp luật.