Thu hồi đất tại Cát Hải: Luật sư đã bảo vệ quyền lợi của Khách hàng thế nào?

Triển khai Dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh cơ sở hạ tầng Khu công nghiệp cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng (Dự án Deep C III), Chính quyền huyện Cát Hải (thành phố Hải Phòng) thực hiện thu hồi  hàng trăm hecta đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản của hộ gia đình, cá nhân (Vụ việc thu hồi đất Cát Hải).

Điều đáng nói, do quản lý đất đai lỏng lẻo, không thực hiện quy hoạch sử dụng đất trong nhiều năm (từ năm 1986 đến năm 2016), dẫn đến hệ lụy: quá trình thu hồi đất của chính quyền huyện Cát Hải gặp nhiều khó khăn; người bị thu hồi đất đối mặt với rủi ro: bị mất toàn bộ tư liệu sản xuất mà không được bồi thường, hỗ trợ thỏa đáng.

Trong năm 2017 và 2018, Công ty Luật TNHH Everest tiếp nhận yêu cầu cung cấp dịch vụ pháp lý của khách hàng liên quan tới các vụ, việc thu hồi đất tại thị trấn Cát Hải, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Nghiên cứu hồ sơ, các Luật sư nhận thấy:

Năm 2017, Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải (Thành phố Hải Phòng) thu hồi đất để thực hiện: “Dự án Deep C III”. Tại các quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất cho Dự án Deep C III, hàng trăm hộ gia đình, cá nhân nuôi trồng thủy sản chỉ được bồi thường mức 9.600 đồng/m² đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản bị thu hồi. Nghĩa là, mỗi hecta đầm nuôi trồng thủy sản bị thu hồi – là tư liệu sản xuất giúp một hộ gia đình có việc làm ổn định và cuộc sống sung túc trong hàng chục năm qua - chỉ được ‘bồi thường’ 98 triệu đồng.

Không đồng ý với phương án bồi thường, hỗ trợ, hàng chục hộ gia đình, cá nhân nhờ tới sự trợ giúp pháp lý của Công ty Luật TNHH Everest để khiếu nại, khởi kiện Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng.

Vấn đề thứ nhất:  khi tiếp nhận vụ việc, các Luật sư của Công ty Luật TNHH Everest nhận thấy, hồ sơ tài liệu liên quan do Khách hàng cung cấp rất ít. Lý do: (i) dù đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản bị thu hồi sử dụng liên tục trong suốt 30 năm (từ những năm 1990), nhưng các hộ gia đình, cá nhân không được cấp Giấy chứng nhận, cũng có hồ sơ đất đai, không lưu giữ các chứng cứ sử dụng đất (như biên lai nộp thuế, tiền mua giống, thức ăn…) (ii) những tài liệu còn lại liên quan đến quá trình thu hồi đất không đầy đủ, bị thất lạc, thậm chí bị khách hàng xé bỏ vì… bức xúc.

Vấn đề thứ hai: đó là sự mơ hồ về pháp lý: Các hộ gia đình, cá nhân nuôi trồng thủy sản chỉ biết rằng mức bồi thường thấp quá (mức 9.600 đồng/m² đất nông nghiệp nuôi trồng bị thu hồi), nhưng không biết căn cứ pháp lý nào để yêu cầu bồi thường. Khách hàng hoàn toàn không biết rằng: nhằm bảo đảm cho người làm nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản có đất sản xuất, Nhà nước giao hết đất cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất nông nghiệp, trừ đất giao cho các tổ chức, đất dùng cho nhu cầu công ích của xã (không quá 5% quỹ đất nông nghiệp) - Nghị định số 64/CP.

Nhận thấy tính phức tạp và cấp bách của vụ việc, Công ty Luật TNHH Everest  đã quyết định phân công Nhóm các Luật sư, Chuyên gia và tập trung nguồn lực mức độ cao để hỗ trợ khách hàng.

Xem thêm: Thu hồi đất tại Cát Hải (Dự  án Deep CIII): Hàng tỷ đồng tiền bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất đã đi đâu?

I- TỪ '03 MÉT VUÔNG ĐẤT' ĐỔI '01 BÁT PHỞ' ĐẾN '01 MÉT VUÔNG ĐẤT' ĐỔI '10 BÁT PHỞ':

Sau nhiều buổi làm việc, xác minh thu thập chứng cứ bổ sung, Công ty Luật TNHH Everest đã ‘vẽ’ lại Bức tranh tổng thể về vụ việc:

Một là, Việc Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải trong suốt nhiều năm (1986-2016) không thực hiện giao đất cho các hộ gia đình cá nhân làm nông nghiệp (thực tế các hộ gia đình cá nhân vẫn sử dụng), thậm chí còn cho thuê đất (phát canh thu tô) là trái với quy định của pháp luật đất đai.

Hai là, đơn giá đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản được Nhà nước áp dụng để bồi thường khi thu hồi đất là 48.000 đồng/m². Tuy nhiên, hàng trăm hộ gia đình, cá nhân nuôi trồng thủy sản chỉ được bồi thường mức 9.600 đồng/m² đối với diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi, khi Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải áp dụng mức 20% của đơn giá 48.000 đồng/m² đó. Ngoài ra, tiền hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm chưa được Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải tính trả cho người bị thu hồi đất. Nếu tính đúng đủ, tổng cộng người bị thu hồi đất được Nhà nước bồi thường, hỗ trợ cho đất nuôi trồng thủy sản bị Nhà nước thu hồi: 288.000 đồng/m². Cụ thể:

[1] Đối chiếu với các quy định của Luật Đất đai năm 2013: tuy không được Nhà nước (Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải) giao đất nông nghiệp mà các Luật sư của Công ty Luật TNHH Everest - nuôi trồng thủy sản - vào thời điểm sau năm 1993, nhưng căn cứ nguồn gốc và quá trình sử dụng đất người bị thu hồi đất đã: (i) trực tiếp sản xuất nông nghiệp – nuôi trồng thủy sản, (ii) sử dụng đất trước ngày 01/07/2004. Người khởi kiện được xác định là “người sử dụng đất” và đất bị thu hồi đạt đủ các điều kiện quy định tại Khoản 1 Điều 75 dẫn chiếu tới Khoản 2 Điều 77 Luật đất đai năm 2013 – được bồi thường về đất.

[2] Ngoài bồi thường về đất, người bị thu hồi đất (các hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản) đủ điều kiện để được hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm và hỗ trợ khác theo quy định tại Khoản 1 Điều 83 Luật Đất đai năm 2013, được tính bằng 05 (năm) lần giá đất.

Từ đó: Công ty Luật TNHH Everest hướng dẫn, giúp đỡ các hộ dân thu thập tài liệu chứng cứ, soạn hàng trăm đơn, thư kiến nghị, khiếu nại, đề nghị liên quan.

Trong giai đoạn tố tụng cấp sơ thẩm (Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng), cấp phúc thẩm (Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội), các Luật sư của Công ty Luật TNHH Everest hỗ trợ khách hàng soạn thảo: Đơn khởi kiện, Đơn trình bày, Đơn yêu cầu cung cấp tài liệu, Đơn yêu cầu Tòa án thu thập tài liệu, Đơn đề nghị thụ lý vụ án, Đơn bổ sung đơn khởi kiện, Đơn kêu cứu khẩn cấp, Kiến nghị giám sát xét xử và thực hành công tố.

Hàng chục cơ quan có liên quan được các Luật sư gửi yêu cầu, đề nghị xem xét, giám sát giải quyết vụ việc, điển hình là: Ban dân nguyện - Ủy ban thường vụ Quốc Hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Thanh tra Chính Phủ, Hội đồng nhân dân thành phố Hải Phòng, Đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng, Công an thành phố Hải Phòng, Hội đồng nhân dân huyện Cát Hải, Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải, Công an huyện Cát Hải, Hội đồng nhân dân thị trấn Cát Hải, Ủy ban nhân dân thị trấn Cát Hải.

Tháng 12/2020, liên quan tới bồi thường, hỗ trợ cho người bị thu hồi đất có khiếu kiện, đại diện của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải, Ủy ban nhân dân thị trấn Cát Hải, Ủy ban nhân dân xã Đồng Bài cùng đại diện các hộ gia đình - người bị thu hồi đất - đã buổi làm việc - kết luận:

“Thống nhất báo cáo các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền đề xuất phương án hỗ trợ cho các hộ gia đình, cá nhân: Phương pháp tính hỗ trợ: (1) Mức hỗ trợ được tính tương tự những hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất nông nghiệp đủ điều kiện bồi thường, hỗ trợ theo quy định tại Điều 75 Luật Đất đai năm 2013 và phương pháp tính trên cơ sở các hướng dẫn của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng. (2) Căn cứ để tính phương án hỗ trợ: (a) Số nhân khẩu sản xuất nông nghiệp trong hộ gia đình đủ điều kiện hưởng chính sách hỗ trợ theo quy định; (b) Tổng diện tích đất nông nghiệp hộ gia đình đang sử dụng; (c) Phương pháp tính hỗ trợ như giá tính giá trị hỗ trợ chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm theo Khoản 1 Điều 21 Quyết định số 2680/QĐ-UBND. (3) Giá trị hỗ trợ = (Diện tích đất NTTS tính hỗ trợ) x (Giá đất NTTS tại thời điểm ban hành quyết định thu hồi đất) x 100% x 6 lần - Giá trị phương án bồi thường, hỗ trợ đã được duyệt tại các quyết định”. 

Mặc dù: 'Hỗ trợ khác' theo phương án đề xuất của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải (nêu trên) chỉ đáp ứng một phần yêu cầu, nhưng Người bị thu hồi đất chấp nhận ‘hy sinh’ một phần lợi ích của mình vì lợi ích cộng đồng và sự mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội chung của thành phố Hải Phòng và huyện Cát Hải.

Trong quý I năm 2021, những vướng mắc còn lại: một số hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất có kiến nghị về việc: cơ quan chức năng kiểm đếm thiếu tài sản, số nhân khẩu để tính hưởng mức hỗ trợ, đã nhận được trả lời chính thức của cơ quan chức năng và họ chấp nhận rút đơn khởi kiện. Các Luật sư của Công ty Luật TNHH Everest đã hỗ trợ các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nhận thêm số tiền hơn 20 tỷ đồng.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư thu hồi đất của Công ty Luật TNHH Everest 

II- NHẬT KÝ CỦA CÁC LUẬT SƯ CỦA CÔNG TY LUẬT TNHH EVEREST VỀ QUÁ TRÌNH GIẢI QUYẾT VỤ VIỆC:

Quá trình làm việc với khách hàng, các Luật sư nhận thấy, phương án bồi thường, hỗ trợ ban đầu của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đưa ra (năm 2017) không phù hợp với pháp luật thực định, không hợp Lẽ công bằng. Thế nhưng các Luật sư nhận định rằng, đây là vụ việc khó. Điều mà các Luật sư quyết định đồng hành cùng khách hàng, có lẽ là nhiệt huyết của những nông dân đã gắn bó cả tuổi trẻ với nghề nuôi trồng thủy sản, sự chân thành và đoàn kết, niềm tin vào ‘công lý’.

Luật sư Nguyễn Thị Yến: “Ngay từ ngày đầu tiếp nhận vụ việc, chúng tôi đã xác định vụ việc kéo rất dài, khó khăn và cần sự kiên nhẫn và nguồn lực rất lớn. “Nhóm Cát Hải” với 10 người gồm các Luật sư và Chuyên viên đã cam kết: “kiên định và không bỏ cuộc”. Vụ việc có thể nói là thành công, dù rằng những yêu cầu của chúng tôi đặt ra ban đầu mới chỉ đạt được 6-7 phần. Nhưng thành công lớn nhất của cả nhóm và cá nhân tôi là: trong suốt quá trình đó, các luật sư và khách hàng đã đồng hành cùng nhau, hiểu nhau  và chúng tôi đã có thêm những người chú, người anh, người chị…”.

Luật sư tập sự Nguyễn Thị Mai: “Khi tôi đăng ký thực tập thì  vụ viêc đã được Công ty Luật TNHH Everest tiếp nhận. Khi tôi biết Công ty đang xử lý Vụ án Cát Hải và đề nghị thì Luật sư Phạm Ngọc Minh hỏi: “Em có quyết tâm không”, tôi trả lời: “Em có”. Tôi đã cam kết khó khăn thế nào cũng sẽ không bỏ cuộc, mặc dù lúc đó tôi không chắc chắn mình có được Công ty Luật TNHH Everest tiếp nhận chính thức sau kỳ thưc tập hay không. Luật sư Phạm Ngọc Minh đã nói: đừng tham gia vào nếu chỉ để cho biết, một chút sơ xuất của chúng ta có thể gây thiệt hại rất lớn cho khác hàng, một chút sao nhãng của chúng ta có thể dẫn đến công sức của cả hai bên đổ xuống sông, đồng thời khuyến cáo rằng, những thời khắc khó khăn nhất ở phía trước. Lúc đó tôi không hiểu rõ, nhưng bây giờ thì tôi đã hiểu… Khi vụ việc Cát Hải đã khép lại, tôi đã học được rất nhiều".

Luật sư Phạm Ngọc Minh: “Những buổi đầu tiên làm việc, khách hàng hỏi chúng tôi: “Khiếu nại của chúng tôi (người bị thu hồi đất) có cơ sở nào không?”, Chúng tôi trả lời: “Có“, Khách hàng tiếp tục hỏi: “Theo Luật sư, tỷ lệ thành công là bao nhiêu?”, Chúng tôi trả lời: “Có thể là dưới 50%". Khách hàng im lặng một lúc rồi hỏi tiếp: “Luật sư dự kiến vụ việc này giải quyết khoảng bao lâu thì xong?”, Chúng tôi trả lời: “Theo quy trình khiếu nại thông thường, 02 cấp vào khoảng 03  đến 04 tháng, khởi kiện 02 cấp vào khoảng 06 đến 09 tháng, tổng cộng khoảng 12 tháng”. Thế nhưng chúng tôi đã khuyến nghị với khách hàng: Nếu vụ việc kết thúc sau 02 năm thì có thể nói là thành công, chúng tôi đề nghị khách hàng cân nhắc kỹ. Thực tế các Luật sư đã đồng hành cùng với Khách hàng 05 năm, đến khi kết thúc vụ việc.

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp.