Thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Những đối tượng đặc biệt cần biết

1- Thừa kế không phụ thuộc vào di chúc là gì?

Theo nguyên tắc chung của pháp luật thừa kế, khi một người để lại di chúc hợp pháp, tài sản của họ sẽ được phân chia theo ý chí của người lập di chúc. Tuy nhiên, để đảm bảo sự công bằng và bảo vệ những người yếu thế hoặc có mối quan hệ gắn bó đặc biệt với người đã khuất, Bộ luật Dân sự Việt Nam quy định một số đối tượng dù không có tên trong di chúc hoặc bị truất quyền thừa kế trong di chúc, vẫn có quyền hưởng một phần di sản.

Phần di sản này được gọi là phần thừa kế không phụ thuộc vào di chúc. Điều này có nghĩa là, dù di chúc có quy định thế nào đi chăng nữa, những đối tượng đặc biệt này vẫn được nhận một phần tài sản nhất định từ di sản của người đã mất.

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

2-  Ai là những đối tượng được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào di chúc?

Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định rõ ràng về các đối tượng được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Họ bao gồm:

[a] Con chưa thành niên của người để lại di sản

- Định nghĩa: Là những người con của người đã mất mà tại thời điểm mở thừa kế (thời điểm người để lại di sản chết), họ chưa đủ 18 tuổi.

- Lý do bảo vệ: Pháp luật bảo vệ quyền lợi của trẻ em, đặc biệt là khi chúng mất đi cha/mẹ, để đảm bảo các em có đủ điều kiện vật chất để học tập, sinh hoạt và phát triển.

- Phạm vi áp dụng:

+ Bao gồm cả con đẻ (trong giá thú, ngoài giá thú đã được pháp luật công nhận) và con nuôi hợp pháp.

+ Quy định này áp dụng cho cả con ruột và con nuôi.

+ Dù di chúc có ghi rõ là không cho con chưa thành niên hưởng di sản, hoặc chỉ cho hưởng một phần rất nhỏ, thì người con đó vẫn được hưởng phần thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.

[b] Cha, mẹ của người để lại di sản

- Định nghĩa: Bao gồm cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi hợp pháp của người để lại di sản.

- Lý do bảo vệ: Xuất phát từ đạo lý "hiếu nghĩa" truyền thống của dân tộc Việt Nam, đồng thời đảm bảo quyền được phụng dưỡng của cha mẹ khi con cái qua đời, đặc biệt nếu họ đã cao tuổi hoặc không còn khả năng lao động.

- Phạm vi áp dụng:

+ Áp dụng cho cả cha mẹ ruột và cha mẹ nuôi hợp pháp.

+ Quyền này tồn tại ngay cả khi di chúc không nhắc đến cha mẹ hoặc có ý định truất quyền thừa kế của họ.

[c] Vợ, chồng của người để lại di sản

- Định nghĩa: Là người đã đăng ký kết hôn hợp pháp với người để lại di sản và vẫn còn quan hệ hôn nhân tại thời điểm người đó qua đời.

- Lý do bảo vệ: Bảo vệ quyền lợi của người vợ/chồng còn sống, đảm bảo họ có đủ điều kiện để ổn định cuộc sống sau khi mất đi người bạn đời, đặc biệt nếu họ là người nội trợ, không có thu nhập hoặc có thu nhập thấp.

- Phạm vi áp dụng:

+ Chỉ áp dụng cho vợ/chồng hợp pháp theo giấy đăng ký kết hôn.

+ Quyền này vẫn được bảo đảm dù di chúc không đề cập đến vợ/chồng hoặc có ý định tước bỏ quyền thừa kế của họ.

[d] Con đã thành niên mà mất khả năng lao động của người để lại di sản

- Định nghĩa: Là những người con của người đã mất, đã đủ 18 tuổi trở lên tại thời điểm mở thừa kế, nhưng bị tàn tật, ốm đau, bệnh tật nghiêm trọng, không có khả năng tự nuôi sống bản thân hoặc có khả năng lao động nhưng rất hạn chế.

- Lý do bảo vệ: Pháp luật nhân đạo bảo vệ những người yếu thế, không thể tự lập trong cuộc sống, đặc biệt khi họ mất đi nguồn chu cấp, chăm sóc từ cha/mẹ.

- Xác định mất khả năng lao động: Việc xác định tình trạng mất khả năng lao động thường dựa trên kết luận của cơ quan y tế có thẩm quyền hoặc cơ quan giám định y khoa. Đây là yếu tố quan trọng và thường là nguyên nhân dẫn đến tranh chấp nếu các bên không đồng ý.

- Phạm vi áp dụng: Bao gồm cả con đẻ và con nuôi hợp pháp.

Lưu ý quan trọng: Những đối tượng này không được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào di chúc nếu họ thuộc một trong các trường hợp sau:

- Bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc có hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó.

- Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản.

- Có hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng phần di sản mà người thừa kế đó đáng lẽ được hưởng.

- Ép buộc người để lại di sản lập di chúc hoặc hủy bỏ di chúc, sửa đổi di chúc, giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy bỏ di chúc nhằm hưởng phần di sản lớn hơn.

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

3- Cách tính phần thừa kế không phụ thuộc vào di chúc

Đây là một trong những phần phức tạp nhất và thường gây ra nhiều thắc mắc. Phần thừa kế không phụ thuộc vào di chúc được tính như sau:

- Bước 1: Xác định giá trị của toàn bộ di sản. Bao gồm tất cả tài sản hợp pháp của người đã mất tại thời điểm chết.

- Bước 2: Xác định số người thừa kế theo pháp luật (nếu không có di chúc). Giả sử rằng người để lại di sản không có di chúc, thì di sản sẽ được chia cho những người thừa kế theo hàng ưu tiên (hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai, thứ ba).

- Bước 3: Tính "suất thừa kế theo pháp luật". Lấy tổng giá trị di sản (đã trừ đi các chi phí liên quan đến việc mai táng, thanh toán nợ, v.v.) chia cho tổng số người thừa kế theo pháp luật (tính cả những người thuộc diện hưởng thừa kế không phụ thuộc di chúc).

- Bước 4: Tính "2/3 suất thừa kế theo pháp luật". Phần thừa kế mà mỗi đối tượng đặc biệt được hưởng sẽ bằng hai phần ba (2/3) của một suất thừa kế theo pháp luật.

Ví dụ minh họa:

Ông A qua đời, có tài sản là 3 tỷ đồng. Ông A có di chúc để lại toàn bộ tài sản cho người cháu ruột. Tuy nhiên, Ông A có:

- Vợ là bà B (còn sống, không mất khả năng lao động)

- Con trai là anh C (đã thành niên, có khả năng lao động)

- Con gái là chị D (10 tuổi, chưa thành niên)

- Mẹ là bà E (80 tuổi, có lương hưu)

Cách tính:

- Xác định người thừa kế theo pháp luật của ông A: Nếu không có di chúc, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông A sẽ là: bà B (vợ), anh C (con), chị D (con), bà E (mẹ). Tổng cộng là 4 người.

- Tính "suất thừa kế theo pháp luật": Giả sử di sản là 3 tỷ đồng. Mỗi suất thừa kế theo pháp luật sẽ là: 3 tỷ đồng / 4 người = 750 triệu đồng.

- Xác định đối tượng hưởng thừa kế không phụ thuộc di chúc: Trong ví dụ này, theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, có hai đối tượng đủ điều kiện:

+ Chị D (con chưa thành niên).

+ Bà E (mẹ của người chết, không phân biệt khả năng lao động hay đã có lương hưu).

- Tính phần thừa kế không phụ thuộc di chúc của chị D và bà E:

+ Mỗi người sẽ được hưởng: 2/3 750 triệu đồng = 500 triệu đồng.

Như vậy, dù di chúc của ông A có để lại toàn bộ tài sản cho người cháu, thì bà E và chị D vẫn có quyền yêu cầu được hưởng mỗi người 500 triệu đồng từ di sản của ông A. Phần còn lại (3 tỷ - 500 triệu - 500 triệu = 2 tỷ đồng) mới là phần được chia theo di chúc cho người cháu.

Lưu ý: Việc tính toán này chỉ mang tính chất minh họa. Trong thực tế, có thể có nhiều yếu tố phức tạp hơn như chi phí mai táng, các khoản nợ của người chết, tài sản riêng/chung của vợ chồng, v.v., cần được xác định chính xác trước khi phân chia.

Xem thêm :Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

4- Những tranh chấp thường gặp và cách giải quyết

Quy định về thừa kế không phụ thuộc vào di chúc là một quy định nhân văn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều khả năng phát sinh tranh chấp.

[a] Các tranh chấp phổ biến

- Tranh chấp về tư cách đối tượng: Các bên không đồng ý về việc một người có thuộc diện "con chưa thành niên", "cha mẹ", "vợ chồng" hợp pháp hay "con đã thành niên mất khả năng lao động" hay không. Ví dụ: tranh cãi về việc có phải con nuôi hợp pháp, con ngoài giá thú đã được công nhận hay chưa, hoặc việc xác định tình trạng mất khả năng lao động.

- Tranh chấp về giá trị di sản: Việc định giá tài sản (đặc biệt là bất động sản) có thể gây bất đồng, ảnh hưởng đến việc tính toán phần thừa kế.

- Tranh chấp về phương thức thực hiện: Các bên không thống nhất được về việc sẽ nhận di sản bằng tiền hay bằng hiện vật, hoặc có phải bán đấu giá tài sản để chia hay không.

[b] Cách giải quyết hiệu quả

Khi xảy ra tranh chấp liên quan đến thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, quý vị nên xem xét các phương án sau:

- Thương lượng, hòa giải: Đây là phương án được khuyến khích hàng đầu. Các bên nên cùng ngồi lại, thảo luận trên tinh thần thiện chí để tìm ra tiếng nói chung. Nếu có thể, hãy nhờ một người trung gian có uy tín trong gia đình hoặc cộng đồng để hỗ trợ hòa giải. Nếu đạt được thỏa thuận, cần lập văn bản biên bản hòa giải thành hoặc hợp đồng phân chia di sản có công chứng.

- Yêu cầu Tòa án giải quyết: Nếu không thể hòa giải, người có quyền lợi bị xâm phạm có thể nộp đơn khởi kiện lên Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết.

+ Hồ sơ cần chuẩn bị: Đơn khởi kiện, giấy tờ tùy thân của người khởi kiện, giấy chứng tử của người để lại di sản, giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân (giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn, sổ hộ khẩu...), giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của người đã mất, di chúc (nếu có), và các tài liệu, chứng cứ khác liên quan đến việc xác định đối tượng thừa kế không phụ thuộc di chúc và giá trị di sản.

+ Quá trình tố tụng: Tòa án sẽ tiến hành thụ lý, hòa giải (nếu có thể), thu thập chứng cứ, định giá tài sản và đưa ra phán quyết cuối cùng.

+ Lưu ý về thời hiệu: Thời hiệu để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về phần di sản không phụ thuộc vào di chúc là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế (thời điểm người để lại di sản chết).

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

5- Tại sao cần sự hỗ trợ của luật sư?

Quy định về thừa kế không phụ thuộc vào di chúc là một khía cạnh pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về Bộ luật Dân sự và các văn bản hướng dẫn. Khi đối mặt với vấn đề này, đặc biệt nếu có tranh chấp, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ luật sư là vô cùng cần thiết.

Luật sư có thể giúp quý vị:

- Tư vấn pháp lý chuyên sâu: Giải thích rõ ràng các quy định của pháp luật, phân tích cụ thể trường hợp của quý vị, giúp quý vị hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình.

- Đánh giá vụ việc và chiến lược: Xác định các đối tượng có quyền hưởng thừa kế không phụ thuộc di chúc, đánh giá tính hợp pháp của di chúc, và đưa ra chiến lược giải quyết tối ưu.

- Hỗ trợ thu thập chứng cứ: Hướng dẫn quý vị thu thập các giấy tờ, tài liệu cần thiết để chứng minh tư cách là đối tượng thừa kế không phụ thuộc di chúc (ví dụ: giấy tờ bệnh án chứng minh mất khả năng lao động, giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn...).

- Hỗ trợ hòa giải: Với kiến thức và kinh nghiệm, luật sư có thể đóng vai trò trung gian, giúp các bên thương lượng, hòa giải để đạt được thỏa thuận công bằng và hợp pháp.

- Soạn thảo hồ sơ, đơn từ: Chuẩn bị đầy đủ và chính xác các tài liệu pháp lý cần thiết để nộp cho Tòa án hoặc các cơ quan có thẩm quyền.

- Đại diện tham gia tố tụng: Thay mặt quý vị làm việc với Tòa án, các bên liên quan, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của quý vị trong suốt quá trình giải quyết tranh chấp.

- Giảm thiểu rủi ro pháp lý: Đảm bảo mọi hành động của quý vị tuân thủ đúng quy định pháp luật, tránh những sai sót không đáng có.

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

6- Kết luận

Thừa kế không phụ thuộc vào di chúc là một quy định pháp luật quan trọng, thể hiện tính nhân văn và bảo vệ quyền lợi của những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong gia đình. Việc nắm rõ những đối tượng đặc biệt này và cách thức tính toán phần thừa kế của họ là vô cùng cần thiết.

Tuy nhiên, do tính chất phức tạp của các vấn đề pháp lý và những tình huống gia đình nhạy cảm, tranh chấp có thể phát sinh. Để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của mình và tìm được hướng giải quyết hiệu quả, quý vị nên tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý.

Công ty chúng tôi tự hào có đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, chuyên sâu trong lĩnh vực thừa kế. Chúng tôi cam kết sẽ lắng nghe, tư vấn tận tình và đồng hành cùng quý vị trong mọi giai đoạn, giúp quý vị giải quyết các vướng mắc pháp lý một cách chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả nhất.

Nếu quý vị có bất kỳ câu hỏi nào hoặc cần sự hỗ trợ về vấn đề thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí!

Xem thêm : Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

7-  Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Những đối tượng đặc biệt cần biết được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Những đối tượng đặc biệt cần biết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc hoặc thuê luật sư hợp đồng cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.