Pháp trị: Trị gian trước thì nước mạnh, dân vận trước thì chiến thắng

Tiên trị giả cường, tiên chiến giả thắng

Người cai trị chúng cần ngǎn chặn gian thần ngay từ khi họ mới manh nha xuất hiện; còn người dùng binh cần làm cho lòng dân phục vụ chiến tranh. Muốn ngǎn chǎn gian thần, nhà vua phai ra tay truớc khi họ xuất hiên, như vây mới trị được họ; về dùng binh, nguời biết lợi dụng tư tuởng tự giác tác chiến của dân sẽ giành phần thắng. 

Bậc thánh nhân cai trị dân chúng sē trị lòng gian tà trước tiên, nên đất nuớc lớn mạnh; động viên tư tưởng dân chúng trước khi nổ ra chiến tranh nên giành phần thắng. 

Đối với việc trị nước, cần phái nỗ lực tuân thủ nguyên tắc đi trước đón đầu nhằm thống nhất nhận thức tư tưởng của dân chúng, chuyện đề cao tập thể nhưng không tư lợi, thưởng người tố giác gian thần khiến cho kẻ gian không dám xuất hiện, biểu dương chế độ pháp luât khiến việc trị nước không bị rối loạn. Biết dùng bốn phương pháp này, đất nước hưng thịnh; không dùng bốn phương pháp này, đất nuớc suy thoái. 

Sở dĩ đất nước lớn mạnh là vì dựa vào chính sách; sở dĩ nhà vua tôn quý là vì dựa vào quyền lực.

Chữ “tâm” trong tên thiên “Tâm độ” là chỉ lòng dân; còn “độ” là chỉ chế độ pháp luật. Thiên “Tâm độ” chủ yếu bàn về mối quan hệ giữa lòng dân và chế độ pháp luật, nhấn mạnh tư tưởng dùng chế độ pháp luật thống nhất dân chúng. 

Thiên này chúa nhiểu nội dung tự tưởng phong phú, mãy câu nguyên văn ở trên cũng đua ra nhiểu muu trí ở nhiểu góc độ, đơn cử như câu “Tiên trị giả cường, tiên chiến giả thắng” cūng mang hai ý nghīa: một là, cần làm tốt công tác chuẩn bị dể thống nhất tư tưởng, hành động; hai là, tiền đề của công tác chuẩn bị là chế định chế độ pháp luật. 

Ở đây, chúng ta chủ yếu sử dụng tầng ý nghīa thứ nhất, đó là: Nếu nhà vua có thể ngǎn chặn gian thần, tai họa trước khi chúng xuất hiện, thì đất nước sẽ lớn mạnh; thu phục lòng dân trước khi hai bên ở vào thế đối đầu, thì mới giành đuợc thắng lợi. 

Trong đó, Hàn Phi Tử nhấn mạnh việc dùng chế dô pháp luât hoǎc chỉ thị mênh lệnh quy phạm mọi người, thống nhất mối quan hê giữa tư tưởng, ý chí của dân chúng và quy định pháp luật. 

Mưu trí này của Hàn Phi Tử sớm hấp thụ truyền thống văn hoá của Trung Quốc, và được các bậc chí sī mưu trí đời sau sử dụng rộng rāi. Xét trong nhip sống nhanh, kỹ thuật cao như ngày nay, mưu trí này vẫn có giá trị sử dụng không thể thay thế.

Thời Xuân Thu Chiến Quốc, nước Tấn mời mấy nước chư hầu kết thành đồng minh. Trong hội thề, quan ngoại giao của nước Tấn cư xử rất vô lễ với quan viên nước Vệ. Vệ vương cảm thấy rất mất mặt nên muốn đem quân đi đánh đại phu Triệu Giản Tử của nước Tấn, người chủ trì hội thề. 

Đại thần Vương Tôn Thương bày mưu cho Vệ vương: Bê hạ muốn chống lai Triệu Giản Tử, tuyên chiến với nước Tấn, thì trước hết phải chiếm được sự ủng hộ của lão bách tính đã.

Vệ vương nghe theo kế sách cúa Vưong Tôn Thương, ra thông cáo: Triệu Giản Tử yêu cầu, nội trong ba ngày, nuớc Vệ ta phải giao nộp cho nước Tấn một phụ nữ làm con tin. 

Thông cáo này được đưa ra, khơi dậy lòng phẫn nô cúa nhân dân cả nuớc, Vệ vuong dấy binh, thuân lợi đánh bại Triệu Giản Tử. 

Cuối thời Tuỳ, Tuỳ Dạng Đế vô cùng xa xỉ, đại nghịch vô đạo, nên không đến mấy năm sau một đất nước giàu mạnh nhất trong lịch sử do Tuỳ Văn đế lập nên bị nhân dân khắp nơi căm phẫn, oán hận, đứng lên khởi nghĩa, chiến tranh xáy ra liên miên. 

Nhưng Tuỳ Dạng Đế ở Dương châu vẫn ăn chơi đàng điếm qua ngày. Đương thời, vê đôi truởng Tư Mã Dúc Kham cũng ở Dương châu chỉ muốn sớm ngày trở về quê nhà, ông cùng người bạn tốt tên là Bùi Kiển Nǎng bàn kế chay trốn. 

Hai tuớng lĩnh cấm vệ quân Vũ Văn Hoá Câp và Vũ Vǎn Trí Cấp biết chuyện, khuyên họ: Nay lòng trời chán ghét nhà Tuỳ, chúng ta đã trông thấy trước ngày nhà Tuỳ bị diệt vong, nếu bây giờ phát động đội cảnh vệ giết chết hôn quân,thì người có công nhỏ lên làm vương, còn nguời có công lớn lên làm đế, hà tất phai bỏ chạy như con chó mất nhà?

Hai người nghe thấy có lý bèn cử Vũ Văn Hoá Cập làm chủ soái, chuẩn bị làm cuộc binh biến. 

Mặc dù Tuỳ Dạng Đế  ăn chơi xa xỉ, hoang dâm vô độ, không màng tới sự sống chết của lê dân trǎm họ, nhung đối với những nguời cảnh vệ gần kề bên mình, hắn lại đối đãi rất hậu, muốn vệ sĩ của hǎn tạo phản chẳng phải việc dễ, làm thế nào đây?

Tư Mã Đức Kham tìm mấy người thân tín, rủ rỉ: Tuỳ Dạng Đế không còn tin tưởng đội cảnh vệ chúng ta nữa, ngài đã chuẩn bị rất nhiều rượu độc định nhân cơ hội mở yến tiệc hạ độc hết lũ chúng ta.

Tin động trời này nhanh chóng lan truyên tới tất cả mọi người trong đội cảnh vệ, họ đểu có lòng tự vệ nên ai cũng tổ ra vô cùng phẫn nộ. Gǎp thời cơ chín muồi, Tư Mã Đức Kham tập hợp đội cảnh vệ, tuyên bố ông muốn giết chết Dạng đế để làm nên nghiệp lớn. 

Mọi người sục sôi căm phẫn, đồng thanh đáp: Chúng tôi xin nghe theo mênh lệnh cúa ngài.

Vào năm 618 sau Công nguyên, bọn người Vũ Vǎn Hoá Câp phối hợp với đội cảnh vệ, dẫn quân vào giết người trong hoàng cung dễ như vào chốn không người, bắt Tuỳ Dạng Đế, ép hắn tự sát.

Lúc bị bắt, Tuỳ Dạng Đế có hỏi: Trẫm phụ trǎm họ nhưng không phụ các nguơi, cùng các ngưoi chia hưởng vinh hoa phú quý, hà cớ gì các ngươi lại phụ trẫm! Chuyên ngày hôm nay, ai là kẻ cầm đầu? Trẫm đắc tội gì mà để ra nông nỗi này? 

Một người tham gia cuộc đảo chính lên tiếng trả lời: Nhân dân khắp nơi đều oán hận, đâu chỉ một người! Lại còn hỏi ai cầm đầu? Đồ hôn quân tặc tử, người người đểu muốn giết. Ðến giờ này, thánh thượng vẫn không biết mình mắc tội gì? Thánh thượng bỏ hoang tông miếu, năm nào cũng ngao du bên ngoài. Bề ngoài thì tỏ ra chăm lo việc triều chính, nhưng thực chất bên trong lại ăn chơi sa đọa, khiến cho thanh niên trai tráng trong thiên hạ chết vì binh đao, còn người già yếu chết nơi khe rãnh, chiến tranh kéo dài liên miên, hao người tốn của, đạo tặc nổi lên như ong, gian thần chuyên quyền, không nghe lời can ngăn, giết hại bể tôi trung lương, thất tín với tướng sĩ, tội ác chồng chất như thế, chẳng lẽ thánh thượng không có tội sao?

Hai ví dụ trên đều sử dụng phương pháp “ăn không nói có” thống nhất tư tưởng tình cảm của dân chúng và binh sĩ để thực hiện mưu đồ. Trong ví dụ thứ nhất, Vệ vương nói Triệu Giản Tử yêu cầu nước Vệ giao nộp phụ nữ làm tin rõ ràng là nói dối. Trong ví dụ thứ hai, Tư Mã Đức Kham phao tin Tuỳ Dạng Đế chuẩn bị rất nhiều thuốc độc cũng là trong thât có giả: Trước khi chết Tuỳ Dạng Đế cảm thấy ngôi vị hoàng đế vô cùng nguy hiểm nên thường chuẩn bị sắn thuốc độc, mong được chết toàn thây, song không phải là dùng thuốc độc hãm hại vệ binh. Đương nhiên chúng ta phản đối cách lừa gạt người khác, nhưng xét về việc lừa người nhằm đạt được thắng lợi, thì cách làm này là thoả đáng.

Chúng ta có thể nhìn ra quá trình chuẩn bị chu đáo, thống nhất tư tưởng, tình cảm và hành động cúa nguời tham chiến đến lợi ích quốc gia và mong muốn của người tổ chức ở mỗi một thắng lợi, mỗi một thành công.

Hàn Phi Tử - Tâm độ

Cố trị dân giả, cẩm gian vu vi mạnh; nhi dung binh giả, phục chiến vu dân tâm. Cấm, tiên kỳ bản gia trị; binh, chiến kỳ tâm giả thắng. Thánh nhân chi trị dân dā, tiên tri giả cường, tiên chiến giả thắng. Phù quốc sự, vụ tiên nhi nhất dân tâm, chuyên cử công nhi tu bất tòng, thường cáo nhi gian bất sinh, minh pháp nhi tri bất phiền. Nǎng dụng tứ giả cường, bất nǎng dụng tứ giả nhược, phù quốc chì sở dī cường giả, chính dā, chủ chi sở dī tôn giả, quyền dā. 

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực đầu tư của Công ty Luật TNHH Everest

Phạm Nhật Thăng, điều phối marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Hàn Phi Tử, mưu lược tung hoành).