Lý thuyết Khế ước xã hội

I- KHÁI QUÁT VỀ LÝ THUYẾT KHẾ ƯỚC XÃ HỘI

Khế ước xã hội (Social contract) trong triết học đạo đức và chính trị, là một Lý thuyết hoặc Mô hình bắt nguồn từ Thời đại Khai sáng (Thế kỷ 17, 18) và thường liên quan đến tính hợp pháp của chính quyền nhà nước đối với cá nhân. Các lập luận về Khế ước xã hội thường cho rằng, các cá nhân đã đồng ý, rõ ràng hoặc ngấm ngầm, từ bỏ một số quyền tự do của họ và phục tùng chính quyền (của người cai trị hoặc quyết định của đa số) để đổi lấy việc bảo vệ các quyền còn lại của họ hoặc duy trì trật tự xã hội.

Tiền đề của Lý thuyết Khế ước xã hội được tìm thấy từ thời cổ đại, trong Triết học Hy Lạp, Trường phái Triết học Khắc kỷ (Stoicism), Luật La Mã và Giáo luật.

Thời kỳ hoàng kim của Khế ước xã hội là từ giữa Thế kỷ 17 đến đầu Thế kỷ 19, khi nổi lên như một học thuyết hàng đầu về tính hợp pháp chính trị. Các Nhà lý thuyết nổi bật của Thế kỷ 17 và 18 về Khế ước xã hội bao gồm: Thomas Hobbes (1651), John Locke (1689), Jean-Jacques Rousseau (1762), Immanuel Kant (1797). 

Thomas Hobbes với câu nói nổi tiếng rằng, trong một "trạng thái tự nhiên", cuộc sống của con người "đơn độc, nghèo nàn, khó chịu, tàn bạo và thấp bé" . Trong trường hợp không có trật tự chính trị và luật pháp, mọi người sẽ có các quyền tự do tự nhiên không giới hạn, bao gồm cả "quyền đối với tất cả mọi thứ" và do đó có quyền tự do cướp bóc, hãm hiếp và giết người; sẽ có một "cuộc chiến tất cả chống lại tất cả" (bellum omnium contra omnes ) bất tận. Để tránh điều này, những người tự do ký hợp đồng với nhau để thành lập cộng đồng chính trị (xã hội dân sự) thông qua một Khế ước xã hội trong đó tất cả họ đều có được sự an toàn để đổi lấy việc phục tùng một chủ quyền tuyệt đối, một người hoặc một nhóm người.

Mặc dù luật của chính phủ có thể độc đoán và chuyên chế, nhưng Thomas Hobbes coi chính phủ tuyệt đối là giải pháp thay thế duy nhất cho tình trạng 'vô chính phủ' đáng sợ của một trạng thái tự nhiên. Thomas Hobbes khẳng định rằng, con người đồng ý từ bỏ các quyền của mình để ủng hộ quyền lực tuyệt đối của chính phủ (dù là chế độ quân chủ hay nghị viện).

Mối quan hệ giữa Quyền tự nhiên và Quyền pháp lý là một chủ đề của Lý thuyết Khế ước xã hội. Thuật ngữ này được thảo luận trong Cuốn sách: Khế ước xã hội hay Các nguyên tắc của luật chính trị (tiếng Pháp: Du contrat social ou Principes du droit politique), xuất bản năm 1762 của Jean-Jacques Rousseau.

Điểm xuất phát của hầu hết các Lý thuyết Khế ước xã hội là kiểm tra tình trạng con người không có bất kỳ trật tự chính trị nào (được Thomas Hobbes gọi là "Trạng thái tự nhiên"). Trong điều kiện này, hành động của các cá nhân chỉ bị ràng buộc bởi quyền lực và lương tâm cá nhân của họ. Từ điểm khởi đầu được chia sẻ này, các Nhà lý thuyết Khế ước xã hội tìm cách chứng minh tại sao các cá nhân có lý trí lại tự nguyện đồng ý từ bỏ quyền tự do tự nhiên của mình để đạt được những lợi ích của trật tự chính trị.

Ngoài ra, John Locke và Jean-Jacques Rousseau lập luận rằng, chúng ta có được quyền công dân để đổi lấy việc chấp nhận nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ quyền của người khác, từ bỏ một số quyền tự do để làm như vậy.

Khẳng định trung tâm mà Lý thuyết Khế ước xã hội tiếp cận là: Luật pháp và Trật tự chính trị không phải tự nhiên, mà là sự sáng tạo của con người. Khế ước xã hội và trật tự chính trị mà nó tạo ra chỉ đơn giản là phương tiện để đạt được mục đích lợi ích của các cá nhân liên quan và chỉ hợp pháp trong chừng mực họ hoàn thành phần của mình trong thỏa thuận. Thomas Hobbes lập luận rằng, chính phủ không phải là một bên trong hợp đồng ban đầu và công dân không bắt buộc phải phục tùng chính phủ khi chính phủ quá yếu để hành động hiệu quả nhằm trấn áp chủ nghĩa bè phái và bất ổn dân sự.

Theo các nhà lý thuyết Khế ước xã hội khác, khi chính phủ không đảm bảo được các quyền tự nhiên của họ (John Locke) hoặc không đáp ứng được lợi ích cao nhất của xã hội (được Jean-Jacques Rousseau gọi là "Ý chí chung"), công dân có thể rút lại nghĩa vụ phục tùng hoặc thay đổi lãnh đạo thông qua bầu cử, hoặc các biện pháp khác bao gồm, khi cần thiết, bạo lực. John Locke tin rằng, các quyền tự nhiên là bất khả xâm phạm. Và do đó, quy tắc của Chúa thay thế quyền lực của chính phủ, trong khi Jean-Jacques Rousseau tin rằng, dân chủ (quy tắc đa số) là cách tốt nhất để đảm bảo phúc lợi trong khi duy trì tự do cá nhân dưới quy định của pháp luật. Khái niệm John Locke về Khế ước xã hội đã được viện dẫn trong Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ.

Các Lý thuyết về Khế ước xã hội đã bị lu mờ vào Thế  kỷ 19 để nhường chỗ cho Chủ nghĩa vị lợi, Chủ nghĩa Hegelian và Chủ nghĩa Mác. Lý thuyết về Khế ước xã hội đã được hồi sinh vào Thế  kỷ 20, đáng chú ý là dưới hình thức một thí nghiệm tưởng tượng của John Rawls.

- Mô hình Khế ước xã hội

Có một Mô hình chung của các Lý thuyết Khế ước xã hội, đó là: Tôi chọn R trong M, và điều này cho tôi lý do để tán thành và tuân thủ R trong thế giới thực trong chừng mực những lý do tôi chọn R trong M được (hoặc có thể) chia sẻ với tôi. Với: M - Cài đặt có chủ ý; R - Quy tắc, Nguyên tắc hoặc Thể chế. Tôi là những người (giả thuyết) ở vị trí ban đầu hoặc trạng thái tự nhiên thực hiện Khế ước xã hội. Và: tôi là những cá nhân trong thế giới thực tuân theo Khế ước xã hội. Khái niệm về Khế ước xã hội ban đầu được đặt ra bởi Glaucon, như được mô tả bởi Plato trong The Republic (Nền Cộng hòa), Quyển  II.

Họ nói rằng, làm điều bất công về bản chất là tốt; phải chịu đựng sự bất công, ác độc; nhưng cái ác lớn hơn cái tốt. Và vì vậy, khi con người vừa làm vừa chịu sự bất công và đã có kinh nghiệm về cả hai, không thể tránh cái này và đạt được cái kia. Họ nghĩ rằng, tốt hơn hết họ nên đồng ý với nhau là không có cái nào; do đó phát sinh luật pháp và giao ước lẫn nhau; và những gì được quy định bởi pháp luật được họ gọi là hợp pháp và công bằng. Họ khẳng định điều này là nguồn gốc và bản chất của công lý; đó là một phương tiện hay sự thỏa hiệp, giữa điều tốt nhất là làm bất công và không bị trừng phạt, và điều tồi tệ nhất là chịu đựng sự bất công mà không có quyền lực trả thù; và công lý, nằm ở điểm trung gian giữa hai bên, không được dung thứ như một điều tốt mà như một điều ít xấu xa hơn, và được tôn vinh vì lý do con người không thể làm điều bất công. Vì không một người đàn ông nào xứng đáng được gọi là đàn ông lại chịu tuân theo một thỏa thuận như vậy nếu anh ta có thể cưỡng lại; anh ấy sẽ nổi điên nếu anh ấy làm vậy. Đó là tài khoản nhận được, Socrates, về bản chất và nguồn gốc của công lý.

Lý thuyết Khế ước xã hội cũng xuất hiện trong Crito (một đoạn đối thoại được viết bởi Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Plato). Theo thời gian, Lý thuyết Khế ước xã hội trở nên phổ biến hơn sau khi Epicurus (341 - 270 TCN), Nhà triết học đầu tiên coi Công lý là một Khế ước xã hội và không tồn tại trong Tự nhiên do sự can thiệp của thần thánh, quyết định để đưa lý thuyết đi đầu trong xã hội của mình. Thời gian trôi qua, các nhà triết học theo tư tưởng chính trị và xã hội truyền thống, chẳng hạn như John Locke, Thomas Hobbes và Jean-Jacques Rousseau đưa ra ý kiến ​​​​của họ về Khế ước xã hội, điều này sau đó khiến chủ đề này trở nên chủ đạo hơn nhiều.

- Tư tưởng cổ đại về Khế ước xã hội

Các công thức Khế ước xã hội được lưu giữ trong nhiều hồ sơ lâu đời nhất trên thế giới. Văn bản Phật giáo Ấn Độ của Thế kỷ thứ II trước Công nguyên, Mahāvastu, kể lại truyền thuyết về Mahasammata. Câu chuyện diễn ra như sau:

Trong những ngày đầu tiên của chu kỳ vũ trụ, loài người sống trên một mặt phẳng phi vật chất, nhảy múa trên không trong một loại xứ sở thần tiên, nơi không cần thức ăn hay quần áo, và không có tài sản riêng, gia đình, chính phủ hay luật pháp. Sau đó, dần dần quá trình phân rã vũ trụ bắt đầu hoạt động, và loài người trở thành trái đất, và cảm thấy cần thức ăn và nơi ở. Khi đàn ông mất đi vinh quang nguyên thủy, sự phân biệt giai cấp nảy sinh và họ ký kết thỏa thuận với nhau, chấp nhận thể chế tài sản tư nhân và gia đình. Với hành vi trộm cắp này, giết người, ngoại tình và các tội ác khác bắt đầu, vì vậy mọi người đã họp lại với nhau và quyết định chỉ định một người đàn ông trong số họ để duy trì trật tự để đổi lấy một phần sản phẩm của cánh đồng và đàn gia súc của họ. Ông được gọi là "Người được chọn vĩ đại" (Mahasamata).

Vị vua Phật giáo Ấn Độ Asoka, trong các sắc lệnh bằng đá của mình, được cho là đã tranh luận về một Khế ước xã hội rộng lớn và sâu rộng. Giới luật Phật giáo cũng phản ánh các Khế ước xã hội được mong đợi ở các nhà sư; một ví dụ như vậy là khi người dân ở một thị trấn nào đó phàn nàn về việc các nhà sư chặt cây saka, Đức Phật nói với các nhà sư của mình rằng họ phải dừng lại và tuân theo các chuẩn mực xã hội.

Epicurus vào Thế kỷ thứ IV trước Công nguyên dường như có ý thức mạnh mẽ về Khế ước xã hội, với công lý và luật pháp bắt nguồn từ thỏa thuận và lợi ích chung, bằng chứng là những dòng này, trong số những dòng khác, từ Các học thuyết chính của ông:

31. Công lý tự nhiên là cam kết về lợi ích đôi bên, nhằm ngăn chặn một người làm hại hoặc bị người khác làm hại.

32. Những động vật không có khả năng thực hiện các thỏa thuận ràng buộc với nhau để không gây ra hoặc bị tổn hại là không có công lý hoặc bất công; và tương tự như vậy đối với những dân tộc không thể hoặc sẽ không hình thành các thỏa thuận ràng buộc để không gây ra hoặc bị tổn hại.

33. Không bao giờ có thứ gọi là công lý tuyệt đối, mà chỉ có những thỏa thuận được đưa ra trong các giao dịch chung giữa những người đàn ông ở bất kỳ nơi nào vào những thời điểm khác nhau nhằm chống lại việc gây ra hoặc chịu tổn hại. 

- Sự phát triển của thời kỳ Phục hưng (Thế kỷ 15 - 17): 

Quentin Skinner đã lập luận rằng, một số đổi mới quan trọng hiện đại trong Lý thuyết Hợp đồng được tìm thấy trong các tác phẩm của những người Pháp theo Thuyết Calvin và Huguenot, những tác phẩm của họ lần lượt được viện dẫn bởi các nhà văn ở Các quốc gia thấp, những người phản đối sự khuất phục của họ đối với Tây Ban Nha và, sau đó, bởi những người Công giáo ở Nước Anh.

Francisco Suárez (1548 - 1617), từ Trường Salamanca, có thể được coi là một nhà lý luận sơ khai về Khế ước xã hội, đưa ra Lý thuyết về Luật tự nhiên nhằm hạn chế quyền thiêng liêng của chế độ quân chủ tuyệt đối . Tất cả các nhóm này đã được dẫn đến các khái niệm rõ ràng về chủ quyền phổ biếnbằng một giao ước hoặc Khế ước xã hội, và tất cả những lập luận này đều bắt đầu bằng những lập luận nguyên thủy về "trạng thái tự nhiên", với hệ quả là nền tảng của chính trị là mọi người về bản chất đều không lệ thuộc vào bất kỳ chính phủ nào.

Tuy nhiên, những lập luận này dựa trên lý thuyết nghiệp đoàn được tìm thấy trong Luật La Mã, theo đó "populus" có thể tồn tại như một thực thể pháp lý riêng biệt. Do đó, những lập luận này cho rằng một nhóm người có thể tham gia chính phủ vì chính phủ đó có khả năng thực hiện một ý chí duy nhất và đưa ra quyết định bằng một tiếng nói duy nhất trong trường hợp không có thẩm quyền tối cao - một khái niệm đã bị Thomas Hobbes và các nhà lý thuyết hợp đồng sau này bác bỏ.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư hợp đồng của Công ty Luật TNHH Everest

II- CÁC TRIẾT GIA CỦA KHẾ ƯỚC XÃ HỘI

Thomas Hobbes (1651) với Thủy quái (Leviathan):

Nhà triết học hiện đại đầu tiên nêu rõ Lý thuyết Khế ước xã hội là Thomas Hobbes (1588 - 1679). Cuốn sách: Thủy quái (Leviathan hay The Matter, Forme and Power of a Commonwealth Ecclesiascall and Civil, thường được gọi là Leviathan), xuất bản năm 1651. 

Theo Thomas Hobbes, cuộc sống của các cá nhân trong trạng thái tự nhiên là "đơn độc, nghèo nàn, khó chịu, tàn bạo và thấp bé" (Phần I  - Leviathan), một trạng thái mà tư lợi và sự vắng mặt của các quyền và hợp đồng đã ngăn cản "xã hội" hay xã hội. Cuộc sống là "vô chính phủ" (không có lãnh đạo hoặc khái niệm chủ quyền). Các cá nhân trong trạng thái tự nhiên là phi chính trị và phi xã hội. Trạng thái tự nhiên này được tuân theo bởi Khế ước xã hội.

Khế ước xã hội được coi là một "sự kiện", trong đó các cá nhân tập hợp lại với nhau và nhượng lại một số quyền cá nhân của họ để những người khác sẽ nhượng lại quyền của họ. Điều này dẫn đến việc thành lập nhà nước, một thực thể có chủ quyền giống như các cá nhân hiện đang nằm dưới sự cai trị của nó trước đây, sẽ tạo ra luật để điều chỉnh các tương tác xã hội. Cuộc sống con người vì thế không còn là “cuộc chiến của tất cả chống lại tất cả”.

Tuy nhiên, hệ thống nhà nước phát triển từ Khế ước xã hội cũng vô chính phủ (không có lãnh đạo). Giống như các cá nhân trong trạng thái tự nhiên đã từng là chủ quyền và do đó được hướng dẫn bởi lợi ích cá nhân và sự vắng mặt của các quyền, các quốc gia hiện hành động vì lợi ích cá nhân của họ trong việc cạnh tranh với nhau. Cũng giống như trạng thái tự nhiên, các quốc gia do đó chắc chắn sẽ xung đột vì không có chủ quyền nào ở trên và cao hơn nhà nước (quyền lực hơn) có khả năng áp đặt một số hệ thống như luật Khế ước xã hội lên mọi người bằng vũ lực.

Thật vậy, công việc của Thomas Hobbes đã giúp làm cơ sở cho các lý thuyết hiện thực về quan hệ quốc tế, do EH Carr và Hans Morgenthau đưa ra. Thomas Hobbes đã viết trong Cuốn sách Leviathan (Thủy quái) rằng, con người ("chúng ta") cần "sự khủng bố của một Quyền lực nào đó" nếu không con người sẽ không chú ý đến luật có đi có lại, "(nói tóm lại) làm cho người khác, làm như người ta làm".

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về hợp đồng hôn nhân của Công ty Luật TNHH Everest

John Locke với Hai chuyên luận về chính phủ (1689):

Quan niệm của John Locke về Khế ước xã hội khác với quan niệm của Thomas Hobbes về một số điểm cơ bản, chỉ giữ lại quan niệm trung tâm rằng những người trong một trạng thái tự nhiên sẽ sẵn sàng tập hợp lại với nhau để thành lập một quốc gia.

John Locke tin rằng, các cá nhân trong trạng thái tự nhiên sẽ bị ràng buộc về mặt đạo đức, bởi Luật Tự nhiên, trong đó con người có "quyền... những người đàn ông khác”. Nếu không có chính phủ bảo vệ họ trước những kẻ tìm cách gây thương tích hoặc biến họ thành nô lệ, John Locke càng tin rằng, mọi người sẽ không được đảm bảo quyền lợi của mình và sẽ sống trong sợ hãi. Theo John Locke, các cá nhân sẽ chỉ đồng ý thành lập một nhà nước cung cấp, một phần, một "thẩm phán trung lập", hành động để bảo vệ cuộc sống, quyền tự do, và tài sản của những người sống trong đó.

Trong khi Thomas Hobbes tranh luận về quyền lực gần như tuyệt đối, John Locke lập luận về quyền tự do bất khả xâm phạm trước pháp luật trong các tác phẩm: Hai chuyên luận về chính phủ (Two Treatises of Government) của mình. John Locke lập luận rằng, tính hợp pháp của một chính phủ đến từ việc công dân ủy quyền cho chính phủ về quyền bạo lực tuyệt đối của họ (bảo lưu quyền tự vệ hoặc "tự bảo vệ" không thể chuyển nhượng), cùng với các yếu tố của các quyền khác (ví dụ: tài sản sẽ chịu trách nhiệm pháp lý). khi cần thiết để đạt được mục tiêu an ninh thông qua việc trao cho nhà nước độc quyền bạo lực, theo đó chính phủ, với tư cách là một thẩm phán vô tư, có thể sử dụng lực lượng tập thể của dân chúng để quản lý và thi hành luật, thay vì mỗi người hành động như thẩm phán, bồi thẩm đoàn và đao phủ của chính anh ta - điều kiện trong trạng thái tự nhiên.

Jean-Jacques Rousseau (1762)  với Chuyên luận về Khế ước xã hội: 

Jean-Jacques Rousseau (1712 - 1778), trong Cuốn sách: Khế ước xã hội hay Các nguyên tắc của luật chính trị (Du contrat social ou Principes du droit politique), xuất bản năm 1762, đã vạch ra một phiên bản khác của Lý thuyết Khế ước xã hội, coi đó là nền tảng của xã hội dựa trên chủ quyền của "Ý chí chung".

Lý thuyết chính trị của Jean-Jacques Rousseau khác với Lý thuyết của John Locke và Thomas Hobbes ở những điểm quan trọng. Quan niệm theo chủ nghĩa tập thể của Jean-Jacques Rousseau thể hiện rõ nhất trong sự phát triển của ông về "quan niệm sáng chói" (mà ông cho là của Denis Diderot ) về "Ý chí chung". "Ý chí chung" là sức mạnh của lợi ích tập thể của tất cả các công dân - không nên nhầm lẫn với lợi ích cá nhân của họ.

Mặc dù Jean-Jacques Rousseau đã viết rằng, người Anh có lẽ là những người tự do nhất trên trái đất vào thời điểm đó, nhưng ông không tán thành chính phủ đại diện của họ, cũng như bất kỳ hình thức chính phủ đại diện nào. Jean-Jacques Rousseau tin rằng, xã hội chỉ hợp pháp khi chủ quyền (tức là "Ý chí chung") là những nhà lập pháp duy nhất. Jean-Jacques Rousseau cũng tuyên bố, cá nhân phải chấp nhận “sự xa lánh hoàn toàn đối với toàn bộ cộng đồng của mỗi người liên kết với tất cả các quyền của mình”. Tóm lại, Jean-Jacques Rousseau muốn nói rằng, để Khế ước xã hội hoạt động, các cá nhân phải từ bỏ quyền của mình đối với toàn thể để những điều kiện đó “bình đẳng cho tất cả mọi người”.

Khế ước xã hội có thể được rút gọn thành các điều khoản sau: Mỗi chúng ta đặt con người và tất cả quyền lực của mình làm của chung dưới sự chỉ đạo tối cao của ý chí chung; và trong một thân thể, chúng ta đón nhận từng chi thể như một bộ phận không thể chia cắt của tổng thể.

Cụm từ nổi bật của Jean-Jacques Rousseau rằng con người phải "buộc phải được tự do" nên được hiểu theo cách này: vì chủ quyền phổ biến không thể chia cắt và không thể thay đổi quyết định điều gì là tốt cho toàn thể, nếu một cá nhân từ chối "tự do dân sự" này thay cho "tự do tự nhiên" và tư lợi, bất tuân luật pháp, anh ta sẽ buộc phải lắng nghe những gì đã được quyết định khi mọi người hành động như một tập thể (với tư cách là công dân). Do đó, luật pháp, vì nó được tạo ra bởi những người hoạt động như một cơ thể, không phải là một hạn chế của quyền tự do cá nhân, mà là sự thể hiện của nó. Cá nhân, với tư cách là một công dân, rõ ràng đồng ý bị ràng buộc nếu, với tư cách là một cá nhân, anh ta không tôn trọng ý chí riêng của mình như được nêu trong di chúc chung.

Vì luật đại diện cho sự kiềm chế "tự do tự nhiên", nên luật pháp đại diện cho bước nhảy vọt từ con người trong trạng thái tự nhiên sang xã hội dân sự. Theo nghĩa này, luật pháp là một lực lượng văn minh. Do đó, Jean-Jacques Rousseau tin rằng, những quy luật chi phối một dân tộc sẽ giúp hun đúc tính cách của họ.

Jean-Jacques Rousseau cũng phân tích Khế ước xã hội dưới góc độ quản lý rủi ro, do đó gợi ý nguồn gốc của nhà nước như một hình thức bảo hiểm tương hỗ.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý đăng ký bản quyền tác giả của Công ty Luật TNHH Everest

Pierre-Joseph Proudhon (1851) với Khế ước xã hội theo Chủ nghĩa cá nhân:

Pierre-Joseph Proudhon (1809 - 1865) ủng hộ quan niệm về Khế ước xã hội không liên quan đến việc một cá nhân từ bỏ chủ quyền cho người khác. Theo ông, Khế ước xã hội không phải giữa các cá nhân và nhà nước, mà là giữa các cá nhân không ép buộc hoặc cai trị lẫn nhau, mỗi người duy trì chủ quyền hoàn toàn đối với mình:

Khế ước xã hội thực sự là gì? Một thỏa thuận của công dân với chính phủ? Không, điều đó chỉ có nghĩa là sự tiếp nối ý tưởng của Jean-Jacques Rousseau. Khế ước xã hội là sự thỏa thuận của con người với con người; một thỏa thuận mà từ đó phải dẫn đến cái mà chúng ta gọi là xã hội. Trong đó, khái niệm về công bằng giao hoán, lần đầu tiên được đưa ra bởi thực tế trao đổi nguyên thủy... được thay thế cho khái niệm công bằng phân phối... Dịch những từ này, hợp đồng, công bằng giao hoán, là ngôn ngữ của luật, thành ngôn ngữ kinh doanh, và bạn có thương mại, nghĩa là, theo ý nghĩa cao nhất của nó, hành động mà con người và con người tự tuyên bố về cơ bản là những người sản xuất và từ bỏ mọi kỳ vọng thống trị lẫn nhau -  Pierre-Joseph Proudhon, Ý tưởng chung về Cách mạng trong Thế kỷ 19 (1851). 

Trong khi Khế ước xã hội của Jean-Jacques Rousseau dựa trên chủ quyền phổ biến chứ không phải chủ quyền cá nhân, có những lý thuyết khác được tán thành bởi những người theo chủ nghĩa cá nhân , những người theo chủ nghĩa tự do và những người theo chủ nghĩa vô chính phủ không liên quan đến việc đồng ý với bất cứ điều gì hơn là các quyền tiêu cực và chỉ tạo ra một nhà nước hạn chế, nếu có.

John Rawls (1971) với Lý thuyết Công lý:

Dựa trên công trình của Immanuel Kant với giả định về các giới hạn đối với nhà nước, John Rawls (1921 - 2002), trong A Theory of Justice (1971), đã đề xuất một cách tiếp cận hợp đồng theo đó những người duy lý ở một "vị trí ban đầu" giả định sẽ đặt sang một bên các sở thích và năng lực cá nhân của họ dưới một "bức màn thiếu hiểu biết" và đồng ý với một số nguyên tắc chung về công lý và tổ chức pháp lý. Ý tưởng này cũng được sử dụng như một hình thức hóa lý thuyết trò chơi của khái niệm công bằng.

David Gauthier (1986) với Đạo đức theo thỏa thuận:

David Gauthier trong Lý thuyết "Tân Hobbesian" lập luận rằng, sự hợp tác giữa hai bên độc lập và tư lợi thực sự có thể thực hiện được, đặc biệt là khi hiểu được đạo đức và chính trị. David Gauthier đặc biệt chỉ ra những lợi thế của sự hợp tác giữa hai bên khi nói đến thách thức của thế tiến thoái lưỡng nan của người tù. David Gauthier đề xuất rằng, nếu hai bên tuân thủ thỏa thuận ban đầu và đạo đức được vạch ra trong hợp đồng, thì cả hai sẽ đạt được kết quả tối ưu. Trong mô hình khế ước xã hội của ông, các yếu tố bao gồm lòng tin, tính hợp lý và lợi ích cá nhân giữ cho mỗi bên trung thực và ngăn cản họ vi phạm các quy tắc.

Philip Petitt (1997) với Chủ nghĩa cộng hòa: 

Philip Pettit (sinh năm 1945) đã lập luận, trong Chủ nghĩa Cộng hòa: Lý thuyết về Tự do và Chính phủ (1997), rằng Lý thuyết về Khế ước xã hội, dựa trên cơ sở cổ điển là sự đồng ý của những người bị cai trị  nên được sửa đổi. Thay vì tranh luận về sự đồng ý rõ ràng, thứ luôn có thể được tạo ra, Pettit lập luận rằng: việc không có một cuộc nổi dậy hiệu quả chống lại nó là tính hợp pháp duy nhất của hợp đồng.

Xem thêm: Dịch vụ Luật sư ly hôn tại Công ty Luật TNHH Everest

III- MỘT SỐ QUAN ĐIỂM KHÁC VỀ KHẾ ƯỚC XÃ HỘI

- Sự đồng ý của người được quản lý:

David Hume, Nhà triết học, bạn của Jean-Jacques Rousseau, là nhà phê bình đầu tiến với Lý thuyết Khế ước xã hội, đã xuất bản một Tiểu luận "Về Tự do Dân sự" vào năm 1742. Phần thứ hai của bài tiểu luận này, có tựa đề "Về hợp đồng gốc" đã nhấn mạnh rằng: khái niệm "Khế ước xã hội" là một hư cấu tiện lợi: 

Vì không có bên nào, trong thời đại hiện nay có thể tự hỗ trợ tốt mà không có hệ thống nguyên tắc triết học hoặc suy đoán gắn liền với nguyên tắc chính trị hoặc thực tiễn của nó; theo đó, chúng tôi thấy rằng mỗi phe phái mà quốc gia này bị chia rẽ đã dựng lên một kết cấu của loại trước đây, để bảo vệ và che đậy kế hoạch hành động mà nó theo đuổi... Một bên [những người bảo vệ quyền tuyệt đối và thiêng liêng của các vị vua, hay Tories], bằng cách truy tìm chính phủ đến Thiên chúa, cố gắng làm cho nó trở nên thiêng liêng và bất khả xâm phạm đến mức nó phải ít hơn một chút so với báng bổ, tuy nhiên nó có thể chuyên chế. trở thành, để chạm vào hoặc xâm chiếm nó trong bài báo nhỏ nhất. Bên kia [Đảng Whigs, hoặc những người tin vào chế độ quân chủ lập hiến] -  David Hume, “Về Tự do Dân sự”.

David Hume lập luận rằng sự đồng ý của những người bị cai trị là nền tảng lý tưởng mà một chính phủ nên dựa vào, nhưng nó đã không thực sự diễn ra theo cách này nói chung.

Ý định của tôi ở đây không phải là loại trừ sự đồng ý của người dân khỏi việc trở thành một nền tảng chính đáng của chính phủ ở nơi nó diễn ra. Nó chắc chắn là tốt nhất và thiêng liêng nhất của bất kỳ. Tôi chỉ cho rằng nó rất hiếm khi diễn ra ở bất kỳ mức độ nào và gần như không bao giờ ở mức độ đầy đủ của nó. Và do đó, một số nền tảng khác của chính phủ cũng phải được thừa nhận.

- Luật tự nhiên và chủ nghĩa hợp hiến: 

Randy Barnett, Học giả pháp lý, đã lập luận rằng, mặc dù sự hiện diện trong lãnh thổ của một xã hội có thể cần thiết để được đồng ý, nhưng điều này không cấu thành sự đồng ý với tất cả các quy tắc mà xã hội có thể đưa ra bất kể nội dung của chúng. Điều kiện thứ hai của sự đồng ý là các quy tắc phải nhất quán với các nguyên tắc cơ bản về công lý và bảo vệ các quyền tự nhiên và xã hội, đồng thời có các thủ tục bảo vệ hiệu quả các quyền (hoặc quyền tự do) đó. Điều này cũng đã được thảo luận bởi O.  A. Brownson, người lập luận rằng, theo một nghĩa nào đó, có liên quan đến ba "hiến pháp": Thứ nhất, Hiến pháp tự nhiên bao gồm tất cả những gì mà các Nhà sáng lập gọi là "Luật tự nhiên". Thứ hai, các hiến pháp của xã hội, một bộ quy tắc bất thành văn và thường được hiểu cho xã hội được hình thành bởi một Khế ước xã hội trước khi thành lập chính phủ, theo đó nó thiết lập thứ ba, hiến pháp của chính phủ. Để đồng ý, một điều kiện cần thiết là các quy tắc phải hợp hiến theo nghĩa đó.

- Đồng ý ngầm: 

Lý thuyết về một Khế ước xã hội ngầm cho rằng bằng cách ở lại trong lãnh thổ do một xã hội nào đó kiểm soát, xã hội này thường có chính phủ, mọi người đồng ý tham gia xã hội đó và chịu sự quản lý của chính phủ đó nếu có. Sự đồng ý này là những gì mang lại tính hợp pháp cho một chính phủ như vậy.

Các nhà văn khác đã lập luận rằng sự đồng ý tham gia xã hội không nhất thiết phải đồng ý với chính phủ của nó. Muốn vậy, chính phủ phải được thiết lập theo hiến pháp của chính phủ phù hợp với hiến pháp bất thành văn ưu việt của tự nhiên và xã hội.

- Đồng ý rõ ràng: 

Lý thuyết về một Khế ước xã hội ngầm cũng tuân theo các nguyên tắc của sự đồng ý rõ ràng. Sự khác biệt chính giữa sự đồng ý ngầm và sự đồng ý rõ ràng là sự đồng ý rõ ràng có nghĩa là không có chỗ cho sự hiểu sai. Hơn nữa, bạn nên nói trực tiếp điều bạn muốn và người đó phải trả lời một cách ngắn gọn để xác nhận hoặc từ chối đề xuất.

- Hợp đồng phải có sự đồng thuận: 

Theo lý thuyết về ý chí của hợp đồng, một hợp đồng không được coi là có hiệu lực trừ khi tất cả các bên tự nguyện đồng ý với nó, mặc nhiên hoặc rõ ràng, không có sự ép buộc. Lysander Spooner, một Luật sư ở Thế kỷ 19, người đã tranh luận trước Tòa án Tối cao và là người ủng hộ trung thành quyền hợp đồng giữa các cá nhân, đã lập luận trong bài tiểu luận No Treason rằng, một Khế ước xã hội giả định không thể được sử dụng để biện minh cho các hành động của chính phủ như đánh thuế bởi vì chính phủ sẽ khởi xướng lực lượng chống lại bất cứ ai không muốn tham gia vào một hợp đồng như vậy. Do đó, Lysander Spooner khẳng định rằng, một thỏa thuận như vậy là không tự nguyện và do đó không thể được coi là một hợp đồng hợp pháp. Là một người theo chủ nghĩa bãi nô, Lysander Spooner đã đưa ra những lập luận tương tự về tính vi hiến của chế độ nô lệ ở Hoa Kỳ.

Luật Anh - Mỹ hiện đại, giống như Luật Dân sự Châu Âu, dựa trên lý thuyết hợp đồng ý chí, theo đó tất cả các điều khoản của hợp đồng đều ràng buộc các bên vì họ đã chọn những điều khoản đó cho mình. Điều này ít đúng hơn khi Thomas Hobbes viết Leviathan. Vào thời điểm đó, việc xem xét được coi trọng hơn, nghĩa là sự trao đổi lợi ích lẫn nhau cần thiết để hình thành một hợp đồng hợp lệ và hầu hết các hợp đồng đều có các điều khoản ngầm phát sinh từ bản chất của mối quan hệ hợp đồng hơn là từ sự lựa chọn của các bên. Theo đó, người ta lập luận rằng lý thuyết Khế ước xã hội phù hợp với luật hợp đồng thời Thomas Hobbes và John Locke hơn là Luật Hợp đồng thời chúng ta và rằng một số đặc điểm trong Khế ước xã hội có vẻ bất thường đối với chúng ta, chẳng hạn như niềm tin rằng chúng ta bị ràng buộc bởi một hợp đồng do tổ tiên xa xôi của chúng ta lập ra, dường như không lạ đối với những người cùng thời với Thomas Hobbes cũng như đối với chúng ta. 

Xem thêm: Dịch vụ luật sư riêng của Công ty Luật TNHH Everest

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp