Kỹ năng của Luật sư khi tham gia các hoạt động điều tra về bạo lực gia đình

I- LUẬT SƯ THAM GIA HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA VỚI TƯ CÁCH LÀ NGƯỜI BÀO CHỮA

Giống như trong bất kể vụ án hình sự nào, với tư cách là người bào chữa. Luật sư phải thực hiện các hoạt động trong phạm vi luật định để thu thập chứng cứ, tài liệu, đồ vật và tham gia vào các hoạt động điều tra.

1- Luật sư bào chữa tham gia hoạt động lấy lời khai, hỏi cung

Điểm b khoản 1 Điều 73 Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định người bào chữa có quyền: “Có mặt khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can và nếu người có thẩm quyền tiến hành lấy lời khai, hỏi cung đồng ý thì được hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can. Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung của người có thẩm quyền kết thúc thì người bào chữa có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can”. 

Trước khi tham gia hoạt động hỏi cung, Luật sư bào chữa nên có sự chuẩn bị về các vấn đề cần làm rõ, các câu hỏi dự kiến hỏi bị can. Khi tham gia hỏi cung, Luật sư cần chú ý những vấn đề Điều tra viên đã hỏi, nội dung trả lời của bị can. 

Khi hỏi thêm bị can, Luật sư tập trung vào một số vấn đề như: diễn biến của hành vi phạm tội; nguyên nhân và bối cảnh dẫn đến hành vi; nhận thức và thái độ của bị can... Trong thực tế có nhiều trường hợp người bị buộc tội lại chính là nạn nhân của tình trạng Bạo lực gia đình, do bị bạo lực mà họ đã có hành vi “phản kháng”, chống lại, dẫn đến việc phạm tội. Vì vậy, Luật sư cần hỏi để làm rõ tình trạng bạo lực, nguyên nhân và bối cảnh dẫn đến sự phản kháng... Những nội dung này nêu được làm rõ sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với Trách nhiệm hình sự của người bị buộc tội, là một hướng rất tốt cho hoạt động bào chữa của Luật sư.

2- Luật sư bào chữa tham gia các hoạt động điều tra khác

Theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 73 Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015, người bào chữa có quyền: “Có mặt trong các hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói và các hoạt động điều tra khác theo quy định của Bộ luật này”.
Mặc dù đây là một trong những quyền quan trọng để người bào chữa thực hiện tốt hoạt động bào chữa, nhưng quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015 còn chung chung. Người bào chữa được quyền làm những gì khi “có mặt” và nghĩa vụ tương ứng của cơ quan tiến hành tố tụng thế nào để đảm bảo cho những quyền ấy được thực hiện không được quy định cụ thể. Tuy nhiên, Luật sư vẫn cần chủ động thực hiện những hoạt động như quan sát, ghi chép hoặc có ý kiến đề xuất, kiến nghị với các cơ quan tố tụng ngay hoặc sau khi các hoạt động điều tra kết thúc để bảo vệ lợi ích của người bị buộc tội.

3- Luật sư bào chữa gặp, hỏi người bị hại, người làm chứng và những người khác

Đây là một trong những quyền để thực hiện quyền thu thập chứng cứ của người bào chữa, quy định khoản 2 Điều 88 của Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015. Trong vụ án về Bạo lực gia đình, Luật sư bào chữa cần hết sức lưu ý thực hiện tốt quyền này.
Hành vi Bạo lực gia đình có trường hợp diễn ra một cách công khai, có nhiều người chứng kiến, nhưng cũng có nhiều trường hợp chỉ diễn ra giữa người bạo hành và bị bạo hành; có trường hợp có nguyên nhân một cách rõ ràng và ngược lại, có nhiều trường hợp không rõ ràng hoặc được giấu kín. Tình trạng Bạo lực gia đình cũng không chỉ đơn giản là hành vi của cá nhân, mà có thể bắt nguồn hay bị chi phối bởi hoàn cảnh, điều kiện và mối quan hệ của các thành viên trong gia đình. Vì vậy, để làm rõ diễn biến của hành vi bạo hành, nguyên nhân của hành vi... Luật sư bào chữa cần phải hỏi những người làm chứng hoặc những người thân trong gia đình, hàng xóm hoặc người trong bộ máy chính quyền, tổ chức đoàn thể ở địa phương.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

II- LUẬT SƯ THAM GIA HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA VỚI TƯ CÁCH LÀ NGƯỜI BẢO VỆ QUYỀN VÀ LỢI ÍCH HỢP PHÁP CHO NGƯỜI BỊ HẠI

Theo quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại và đương sự có những quyền và nghĩa vụ quy định tại Điều 84. So sánh với quyền của người bào chữa thì quyền của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại bị hạn chế hơn.

Trong thực tế, Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại thường có tâm lý cho rằng, quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại đã được các cơ quan tố tụng bảo vệ khi các cơ quan này tiến hành truy cứu Trách nhiệm hình sự người đã gây ra những thiệt hại cho bị hại. Vì vậy, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại có tâm lý ỷ lại vào cơ quan tố tụng, cho rằng đã có cơ quan tố tụng bảo vệ cho người bị hại, nên không tích cực thực hiện các hoạt động cần thiết đế thực hiện tốt vai trò của mình.

Đúng là khi tiến hành truy cứu người phạm tội cơ quan tố tụng có nhiệm vụ bảo vệ các lợi ích của nhà nước, của xã hội - trong đó có lợi ích của người bị hành vi phạm tội xâm hại, nhưng cơ quan tố tụng cũng còn phải có nhiệm vụ bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của người bị buộc tội và những người tham gia tố tụng khác. Do vậy, Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại cần tích cực, chủ động thực hiện các hoạt động trong phạm vi các quyền được quy định để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại.

Thực tế cho thấy, việc chứng minh hành vi Bạo lực gia đình khá phức tạp, gặp nhiều khó khăn, vì hành vi không chỉ diễn ra một lần mà có thể trong một thời gian dài, có thể không có người trực tiếp chứng kiến, hậu quả có thể là những thiệt hại về thể chất nhưng có thể là về tinh thần, để lại di chứng tâm lý lâu dài... Vì vậy, đã có nhiều trường hợp cơ quan tố tụng có những sai sót, khi cho rằng hành vi bạo lực chỉ diễn ra một lần mặc dù diễn ra nhiều lần; chỉ xác định hậu quả là những thiệt hại về thể chất mà không xem xét đến những thiệt hại về tinh thần; nạn nhân cũng có lỗi mặc dù lỗi hoàn toàn thuộc về người có hành vi bạo hành...

Để bảo vệ tốt quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, Luật sư cần tích cực thu thập các tài liệu và đồ vật, đưa ra chứng cứ và yêu cầu Cơ quan điều tra thực hiện các hoạt động cần thiết; tích cực tham gia các hoạt động điều tra theo quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015. Trong quá trình điều tra, nếu Điều tra viên có những biểu hiện vi phạm pháp luật, không đảm bảo tính khách quan khi thực hiện nhiệm vụ, Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại có thể đề nghị Cơ quan điều tra thay đổi Điều tra viên. Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại cũng cần kịp thời kiến nghị với Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nếu quá trình điều tra có vi phạm pháp luật.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest