Kỹ năng của Luật sư trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ án hình sự

I- KỸ NĂNG TƯ VẤN CỦA LUẬT SƯ HÌNH SỰ VỀ THỦ TỤC GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM HÌNH SỰ

Khi khách hàng yêu cầu luật sư tư vấn về thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm, nếu chưa tham gia tố tụng trong các giai đoạn trước đó, luật sư hình sự cần yêu cầu khách hàng cung cấp các thông tin về vụ việc như vụ án đã được cấp nào xét xử cuối cùng; thời gian xét xử; các tài liệu liên quan mà khách hàng có; mong muốn của khách hàng. Từ đó, luật sư hình sự mới có định hướng tư vấn phù hợp, chính xác. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu các tài liệu và các quy định pháp luật, luật sư giải thích, tư vấn cho khách hàng về một số vấn đề như:

- Giải thích, tư vấn về các căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm. Luật sư hình sự phải giải thích cụ thể từng căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm để khách hàng hiểu rõ ràng, đầy đủ. Sau khi phân tích các căn cứ, luật sư hình sự sẽ cùng khách hàng đối chiếu tình tiết vụ việc với các căn cứ theo quy định pháp luật để xem xét trường hợp cụ thể của khách hàng có thuộc các căn cứ để kháng nghị tái thẩm, giám đốc thẩm hay không.

Để xác định căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, luật sư hình sự nên nghiên cứu các tài liệu được cung cấp theo thứ tự:

- Nghiên cứu bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, trong đó xác định nội dung vụ án, nhận định và quyết định của Hội đồng xét xử về tội danh, khung khoản, hình phạt, vấn đề dân sự. Việc áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự như tình tiết giảm nhẹ, biện pháp tư pháp... có căn cứ hay không. Ngoài ra, luật sư hình sự cũng lưu ý về vấn đề tố tụng được thể hiện qua bản án như thẩm quyền xét xử, thành phần Hội đồng xét xử...

- Nếu vụ án có kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm, luật sư hình sựxem xét bản án phúc thẩm giải quyết vụ án có đúng thẩm quyền, phạm vi phúc thẩm hay không. Sau đó nghiên cứu đến bản án sơ thẩm, cáo trạng, kết luận điều tra để xác định những điểm khác nhau trong quan điểm giải quyết vụ án cũng như trong việc xác định nội dung vụ việc.

- Nghiên cứu các tài liệu để xác định nhận định và quyết định trong bản án đã có hiệu lực pháp luật có phù hợp với tình tiết khách quan của vụ án hoặc có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hình sự hay không.

Đồng thời khi nghiên cứu hồ sơ, tài liệu cần bám sát các căn cứ kháng nghị để xác định tội danh, điều khoản áp dụng; các hoạt động tố tụng có đúng hay không. Đối với căn cứ “có sai lầm trong việc áp dụng pháp luật”, luật sư hình sự cần nắm vững quy định của pháp luật để xác định các điều, khoản, điểm áp dụng có cơ sở hay không. Với tình tiết mới do khách hàng cung cấp, luật sư cấn nghiên cứu, đánh giá xem đó có thực sự là tình tiết mới hay không và tình tiết có ảnh hưởng như thế nào đến kết quả giải quyết vụ án.

Sau khi nghiên cứu tài liệu, hồ sơ thấy có căn cứ để kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, luật sư hình sự cần cân nhắc lợi ích của việc vụ án được giám đốc thẩm, tái thẩm để tư vấn cho khách hàng. Khi cân nhắc lợi ích, luật sư hình sự nên xem xét:

- Căn cứ để kháng nghị: Ví dụ, nếu vụ án áp dụng tội danh sai, luật sư hình sự cần so sánh hai tội danh để xác định tội danh đúng là tội nặng hơn, tội nhẹ hơn hay bằng nhau. Nếu là tội nặng hơn sẽ bất lợi cho người bị kết án cho nên chỉ đề xuất kháng nghị nếu luật sư bảo vệ cho bị hại. Ngược lại nếu tội nhẹ hơn, luật sư hình sự sẽ đề xuất kháng nghị nêu thân chủ là người bị kết án. Nếu hai đội bằng nhau, luật sư thường tư vấn cho khách hàng không nên đề xuất kháng nghị. Bởi lẽ, nếu xử theo tội danh đúng mà hình phạt và các vấn đề khác vẫn quyết định như bản án sơ thẩm/phúc thẩm thì khả năng vụ án được kháng nghị rất thấp và về bản chất không ảnh hưởng nhiều đến quyền lợi của thân chủ.

Nếu phát hiện có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án, luật sư hình sựcần cân nhắc có tư vấn đề nghị kháng nghị hay không trên cơ sở đánh giá lợi ích của khách hàng nếu có kháng nghị. Ví dụ: Khi nghiên cứu tài liệu, luật sư hình sự thấy Tòa án đã xác định sai tư cách tố tụng trong vụ án, cụ thể là xác định bị hại thành người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Trong tình huống này, nếu thân chủ là người bị kết án, luật sư hình sự sẽ tư vấn không đề nghị kháng nghị vì việc kháng nghị không đem lại lợi ích gì cho thân chủ.

- Dự liệu trước hướng giải quyết vụ việc theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm: Nếu bản án, quyết định có nguy cơ bị hủy để điều tra lại hoặc xét xử lại, luật sư hình sự cần cân nhắc khi chứng cứ trong hồ sơ không đầy đủ, không có cơ sở để xác định rõ hành vi của thân chủ để tư vấn. Trường hợp chứng cứ yếu, chứng cứ thiếu rất dễ dẫn đến tình trạng vụ án bị xét xử kéo dài mà không mang lại kết quả như mong đợi.

Như vậy, liên quan tới căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, luật sư hình sự không chỉ cần giải thích, tư vấn giúp khách hàng xác định có căn cứ kháng nghị theo quy định pháp luật hay không mà còn cần đánh giá, tư vấn cho khách hàng nên hay không nên đề nghị kháng nghị xuất phát từ mục tiêu bảo vệ tốt nhất quyền lợi của khách hàng.

- Tư vấn về thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm. Luật sư hình sự cần giải thích cho khách hàng về thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, nhất là kháng nghị theo hướng không có lợi cho người bị kết án. Từ đó, luật sư hình sự lưu ý khách hàng là bị hại nếu muốn thông báo (kiến nghị) người có thẩm quyền ra quyết định kháng nghị theo hướng không có lợi cho người bị kết án thì bàn bạc, thống nhất sớm với luật sư hình sự để thông báo đến người có thẩm quyền kháng nghị, tránh tình trạng để hơn 01 năm mới thông báo thì hết thời hạn kháng nghị của người có thẩm quyền kháng nghị. Nội dung kháng nghị theo hướng bất lợi cho người bị kết án không chỉ kháng nghị về TNHS mà cả về vấn đề dân sự trong vụ án. Vì vậy, trường hợp khách hàng muốn kháng nghị duy nhất về vấn đề dân sự, luật sư cần giải thích cho khách hàng khoản 1 Điều 334 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 về thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm.

- Tư vấn về thẩm quyền ra quyết định kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. Luật sư tư vấn cho thân chủ biết chủ thể có thẩm quyền ra quyết định kháng nghị là những ai và hướng dẫn khách hàng gửi đơn hoặc đến trực tiếp cơ quan có thẩm quyền để thông báo (đơn kiến nghị) về phát hiện vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định bảo đảm đến đúng người có thẩm quyền, tránh việc gửi đơn không đúng người, không đúng địa chỉ, mất thời gian và không đạt được yêu cầu. Luật sư tư vấn cho khách hàng khi phát hiện được tình tiết mới, khách hàng nên thông báo cho Viện kiểm sát có thẩm quyền kháng nghị tái thẩm cùng với các tài liệu liên quan. Mặc dù, Tòa án và Viện kiểm sát đều có quyền nhận thông báo về tình tiết mới nhưng chỉ có Viện kiểm sát mới có thẩm quyền quyết định xác minh.

- Tư vấn về quyền của thân chủ trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm như quyền phát hiện và thông báo cho người có thẩm quyền kháng nghị hoặc xác minh; quyền được nhận quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm nếu họ là người bị kết án hoặc là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến nội dung kháng nghị; quyền được nhận văn bản trả lời của người có thẩm quyền về lý do của việc không kháng nghị; quyền được nhận quyết định đình chỉ xét xử giám đốc thẩm (nếu có); có thể được triệu tập tham gia phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm nếu Tòa án thầy cần thiết hoặc có căn cứ sửa một phần bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest 

II- KỸ NĂNG CỦA LUẬT SƯ HÌNH SỰ: SOẠN THẢO VĂN BẢN KIẾN NGHỊ GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM

Sau khi đánh giá và thống nhất với khách hàng theo hướng cần làm văn bản thông báo (đơn kiến nghị) kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, luật sư hình sự giúp khách hàng soạn thông báo (đơn kiến nghị) về việc bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật cần xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. Văn bản thông báo có thể dưới hình thức là Đơn kiến nghị, Đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm/tái thẩm.

Đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm có một số nội dung chính như sau:

- Ngày, tháng, năm soạn đơn;

- Tên, địa chỉ của cơ quan, tổ chức, cá nhân nhận đơn;

- Thông tin về người đề nghị: Tên, địa chỉ cư trú hiện tại; có tư cách gì trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị phát hiện có vi phạm. Nếu là người thân thích của người tham gia tố tụng cần ghi rõ là người thân thích của ai trong vụ án;

- Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị phát hiện có vi phạm: Ghi rõ là bản án sơ thẩm hay phúc thẩm, số, ngày tháng năm, của Tòa án nào;

- Tóm tắt nội dung vụ án và quyết định của bản án/quyết định đã có hiệu lực pháp luật;

- Phân tích các chứng cứ, cơ sở pháp luật để xác định bản án, quyết định vi phạm điều khoản nào của luật;

- Kiến nghị người có thẩm quyền xem xét kháng nghị.

Đơn đề nghị kháng nghị tái thẩm có một số nội dung chính như sau:

- Ngày, tháng, năm soạn đơn;

- Tên, địa chỉ của cơ quan, tổ chức, cá nhân nhận đơn;

- Thông tin về người đề nghị: Tên, địa chỉ cư trú hiện tại; có tư cách gì trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Nếu là người thân thích của người tham gia tố tụng cần ghi rõ là người thân thích của ai trong vụ án;

- Tóm tắt vụ án và quyết định của bản án/quyết định đã có hiệu lực pháp luật;

- Tài liệu và nội dung tình tiết mới;

- Phân tích giá trị của tình tiết mới đối với vụ án và căn cứ để kháng nghị tái thẩm;

- Kiến nghị người có thẩm quyền xác minh tình tiết mới và xem xét kháng nghị tái thẩm.

Luật sư hình sự hướng dẫn khách hàng ký tên hoặc điểm chỉ vào đơn. Trường hợp người đề nghị là cơ quan, tổ chức thì người đại diện theo pháp luật của cơ quan, tổ chức đó phải ký tên và đóng dấu.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

III- KỸ NĂNG CỦA LUẬT SƯ HÌNH SỰ: THAM GIA PHIÊN TÒA GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM

Trường hợp thông báo (kiến nghị) của người bị kết án, bị hại, đương sự được người có thẩm quyền chấp nhận ra quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, luật sư hình sự cần làm thủ tục để đăng ký tham gia phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm khi được Tòa án triệu tập tham gia phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm để phát biểu quan điểm pháp lý bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người bị kết án, bị hại, đương sự tại phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm.

Phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm là phiên tòa đặc biệt xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật và được đưa ra thi hành. Phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm không có thủ tục bắt đầu phiên tòa và hoạt động xét hỏi. Tại phiên tòa, những người có thẩm quyền, những người có mặt tập trung vào việc phát biểu ý kiến về vụ án. Đây là một phiên tranh luận về đánh giá chứng cứ, quan điểm áp dụng pháp luật đối với vụ án. Theo quy định tại Điều 383 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, luật sư hình sự có thể tham gia phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm nếu Tòa án triệu tập.

Để chuẩn bị tham gia phiên tòa luật sư hình sự cần lưu ý:

- Chuẩn bị các văn bản pháp luật liên quan đến vụ án;

- Chuẩn bị các tài liệu, chứng cứ, hồ sơ vụ án;

- Chuẩn bị các ý kiến pháp lý liên quan đến vụ việc, nếu Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm yêu cầu thì luật sư phát biểu;

- Chuẩn bị các ý kiến để tranh luận với Viện kiểm sát.

Nếu thân chủ cũng được triệu tập tham gia phiên tòa, luật sư hình sự phải trao đổi để họ chuẩn bị ý kiến trình bày khi Hội đồng yêu cầu.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm luật sư hình sự cần lưu ý:

- Lắng nghe và ghi chép những vấn đề thuyết trình về vụ án mà thành viên Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm đã trình bày, ý kiến của các thành viên khác, ý kiến của Kiểm sát viên để chuẩn bị ý kiến phát biểu, tranh luận tại phiên tòa.

- Khi tranh tụng với Kiểm sát viên về các vấn đề liên quan đến việc giải quyết vụ án, luật sư hình sựphải lập luận, chứng minh để làm rõ các căn cứ kháng nghị như những điểm mà bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật đã nhận định, quyết định là sai lầm; những vi phạm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án; tình tiết mới làm thay đổi cơ bản nội dung bản án, quyết định mà Tòa án không biết được khi ra bản án, quyết định... Từ đó, luật sư đề nghị Hội đồng giám đốc thẩm, tái thẩm ra quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của thân chủ.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư riêng của Công ty Luật TNHH Everest

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (tham khảo: Giáo trình Kỹ năng của Luật sư khi tham giải quyết các vụ án hình sự - Học viện tư pháp và một số nguồn khác)