Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm

1- Nguồn gốc của nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm

Kế thừa và phát huy những mặt tích cực từ Điều 14 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị 1966 mà Việt Nam đã tham gia: “Không ai bị đưa ra xét xử hoặc bị trừng phạt lần thứ hai về cùng một tội phạm mà người đó đã bị kết án hoặc đã được tuyên trắng án phù hợp với pháp luật và thủ tục tố tụng hình sự của mỗi nước”.

Điều 31 Hiến pháp Việt nam năm 2013 “Không ai bị kết an hai lần vì một tội” và khoản 4 Điều 107 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về những căn cứ không được khởi tố vụ án hình sự: “Người mà hành vi phạm tội của họ đã có bản án có hiệu lực pháp luật” quy định nguyên tắc “Không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm” trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 là bước cụ thể hóa đường lối, chính sách của Đảng, Hiến pháp năm 2013, góp phần tích cực trong phòng chống oan sai và hạn chế vệc cơ quan tiến hành tố tụng quy kết đối với người không phạm tội, là điều kiện cho việc thực hiện các mục đích bảo vệ quyền con người, quyền công dân của tố tụng hình sự.

Nguyên tắc này đòi hỏi các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng và những người khác phải có thái độ tôn trọng họ khi tiến hành các hoạt động tố tụng cần thiết có liên quan đến thân thể và tài sản của họ, phải tạo điều kiện để bị can, bị cáo và người bào chữa sử dụng các biện pháp do luật định để gỡ tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, giảm bớt trách nhiệm bồi thường thiệt hại và những quyền lợi khác.Trong giai đoạn xét xử, mặc dù Viện kiểm sát truy tố và Tòa án quyết định đưa vụ án ra xét xử họ vẫn chưa được coi là người có tội. Họ tham gia tố tụng với tư cách là bị cáo, lúc này họ chưa được xem là có tội, vì chưa có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

Vì vậy, người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng không được đối xử với họ như một người có tội, ngay cả khi Tòa án cấp sơ thẩm tuyên án và kết án bị cáo phạm một tội nào đó quy định tại Bộ luật hình sự và áp dụng hình phạt đối với họ thì cũng không vì tế mà cho rằng họ đã là người bị coi là có tội mà chỉ khi nào bản án có hiệu lực pháp luật thì họ mới bị coi là có tội và phải chịu hình phạt theo bản án đã tuyên.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

2- Nội dung của nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm

Không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm là một trong những nguyên tắc mới được quy định tại Điều 14 Bộ luật tố tụng hình sự với nội dung: “Không được khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đối với người mà hành vi của họ đã có bản án của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, trừ trường hợp họ thực hiện hành vị nguy hiểm khác cho xã hội mà Bộ luật Hình sự quy định là tội phạm".

Theo quy định trên, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng không được khởi tố, điều tra, Viện kiểm sát không được truy tố, Tòa án không được xét xử và tuyên bố một người phạm tội khi hành vi nguy hiểm cho xã hội do họ thực hiện đã được giải quyết và xử lý bằng một bản án của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Nếu đã khởi tố vụ án, khởi tố vụ án thì cơ quan có thẩm quyền phải kịp thời ra quyết định đình chỉ điều tra hay đình chỉ vụ án tùy theo từng giai đoạn tố tụng.

Việc xem xét lại tính có căn cứ và hợp pháp của bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật không có nghĩa là xét xử lần thứ hai đối với hành vi phạm tội mà họ đã được xét xử, không vi phạm nguyên tắc này. Việc xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm là thủ tục có tính chất tương đối đặc biệt để khắc phục sai lầm trong bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án và đưa ra phương án khắc phục những sai lầm này, không phải xét xử lần nữa với người đã bị kết án.

Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm góp phần quan trọng trong việc bảo đảm trình tự tố tụng; bảo đảm tính ổn định và giá trị pháp lý của các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; bảo đảm quyền con người, quyền công dan trong tố tụng hình sự.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

3- Ý nghĩa của nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm

Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm là một giá trị nhân đạo của tư pháp hình sự, được ghi nhận trong các văn bản pháp lý quốc tế và pháp luật của nhiếu quốc gia. Đối với việc truy cứu trách nhiệm hình sự một hành vi phạm tội, pháp luật Việt Nam cũng như các nước trên thế giới đều tuân theo nguyên tắc một hành vi phạm tội chỉ bị xử lý một lần. Vì vậy, khi khởi tố vụ án hình sự và trong suốt quá trình điều tra, truy tố, xét xử, nếu ở giai đoạn nào phát hiện hành vi phạm tội đang bị khởi tố đã có một bản án hoặc quyết định đình chỉ vụ án đã có hiệu lực pháp luật thì các cơ quan tiến hành tố tụng không được khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử người có hành vi đó nữa.

Nguyên tắc này thể hiện sự nhân đạo, chính nghĩa, công bằng trong pháp luật hình sự, thiết lập sự công bằng giữa lợi ích công và lợi ích riêng cá nhân. Đối với người đã bị kết án bằng một bản án có hiệu lực của Tòa án, quyết định đình chỉ điều tra hay đình chỉ vụ án sẽ giải thoát cho họ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự hai lần về cùng một hành vi phạm tội, bảo đảm công bằng các quyền lợi hợp pháp của công dân, không chỉ có ý nghĩa chính trị - xã hội mà còn tác động đến tâm tư, tình cảm và niềm tin của họ vào pháp luật, đồng thời có ý nghĩa đối với nhận thức pháp luật của công chúng về tính công bằng của pháp luật.

Xem thêm: Thù lao luật sư và Chi phí pháp lý tại Công ty Luật TNHH Everest

4- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm của khách hàng được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm  có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.