Những vấn đề chung về các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

1-Khái niệm

Chương XXIV Bộ luật Hình sự năm 2015 (BLHS 2015) dành riêng một điều luật quy định về khái niệm tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp. Đây là một trong hai chương duy nhất có điều luật riêng quy định về khái niệm - cùng với Chương XXIII về các tội phạm tham nhũng, thể hiện sự quan tâm lớn của các nhà làm luật đối với loại tội phạm này. 

Cụ thể, Điều 367 BLHS 2015 quy định: "Các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp là những hành vi xâm phạm sự đúng đắn của hoạt động tố tụng và thi hành án". 

Hoạt động bình thường của các cơ quan tư pháp là điều kiện cần thiết để đảm bảo duy trì công lí nói chung cũng như để đảm bảo sự hoạt động bình thường của các cơ quan nhà nước khác.
Với tính chất quan trọng như vậy, hoạt động bình thường của các cơ quan tư pháp cần thiết phải được bảo vệ bằng luật hình sự trong những trường hợp nhất định.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

2-Cấu thành tội phạm của nhóm tội xâm phạm hoạt động tư pháp

[a] Chủ thể của tội phạm

Tuỳ từng trường hợp cụ thể, chủ thể của tội phạm có thể là chủ thể bình thường hoặc là chủ thể đặc biệt. Tưong ứng với các loại hành vi phạm tội, chủ thể của tội phạm có thể là:
-    Người của các cơ quan tư pháp có trách nhiệm thực hiện hoạt động tư pháp;
-    Người của các cơ quan, tổ chức bổ trợ tư pháp có trách nhiệm thực hiện các hoạt động trợ giúp cơ quan tư pháp;
-    Các công dân khác có chức vụ, quyền hạn hoặc không có chức vụ, quyền hạn...

[b] Khách thể của tội phạm

Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là những hành vi nguy hiểm cho xã hội gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho quyền lợi của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân qua việc xâm phạm hoạt động đúng đắn của các cơ quan tư pháp bằng những hình thức khác nhau. Như vậy, đối tượng mà những hành vi phạm tội của nhóm tội này nhằm vào là những hoạt động bảo vệ công lí, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, bảo vệ chế độ cũng như trật tự pháp luật nói chung của các cơ quan điều tra, kiểm sát, xét xử và thi hành án.
Với việc xâm phạm hoạt động đúng đắn của các cơ quan này, hành vi phạm tội của nhóm tội xâm phạm hoạt động tư pháp đồng thời còn xâm phạm đến nhiều quan hệ xã hội khác được luật hình sự bảo vệ. Đó có thể là quan hệ nhân thân, quan hệ sở hữu cũng như các quan hệ xã hội khác. Nhiều loại hành vi phạm tội trong nhóm tội này còn có ảnh hưởng xấu tới uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật, hạn chế hiệu quả đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm cũng như các vi phạm pháp luật khác...

[c] Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan của các tội thuộc nhóm tội xâm phạm hoạt động tư pháp là hành vi vi phạm các quy định của pháp luật trong lĩnh vực hoạt động tư pháp. Đó là các quy định của pháp luật yêu cầu các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án phải tuân thủ trong hoạt động của mình cũng như các quy định khác đảm bảo cho mọi hoạt động của các cơ quan này được thực hiện đúng. Các quy định đó có thể thuộc về luật nội dung hoặc luật hình thức, thuộc các lĩnh vực hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, lao động, hành chính, đất đai... Hành vi phạm tội của nhóm tội này có thể là:
-    Hành vi vi phạm pháp luật của người là chủ thể của hoạt động tư pháp;
-    Hành vi vi phạm pháp luật của người thuộc các cơ quan hoặc tổ chức bổ trợ tư pháp như cơ quan giám định, công chứng, tổ chức luật sư...;
-    Hành vi vi phạm pháp luật của công dân có nghĩa vụ phải thực hiện các phán quyết của cơ quan xét xử hoặc các quyết định cưỡng chế của các cơ quan tư pháp khác đã không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các nghĩa vụ đó;
-    Hành vi của công dân trong những trường hợp nhất định có trách nhiệm phải tạo điều kiện, giúp đỡ các cơ quan tư pháp thực hiện nhiệm vụ của mình nhưng không thực hiện trách nhiệm pháp lí đó;
-    Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc bằng các thủ đoạn khác tác động đến hoạt động tư pháp nhằm làm các hoạt động đó được thực hiện sai với quy định của pháp luật...
Hậu quả nguy hiểm cho xã hội mà hành vi phạm tội của nhóm tội xâm phạm hoạt động tư pháp gây ra hoặc có thể gây ra bao gồm thiệt hại cho hoạt động tư pháp và các thiệt hại khác. Những thiệt hại này không được quy định trong tất cả các cấu thành tội phạm cơ bản. Trong nhiều cấu thành tội phạm cơ bản, dấu hiệu hậu quả được quy định dưới dạng thiệt hại về tài sản với định lượng cụ thể hoặc thiệt hại có tính định tính là thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

[d] Mặt chủ quan của tội phạm

Lỗi của người phạm tội ở tất cả các tội, trừ tội được quy định tại Điều 376 BLHS (Tội thiếu trách nhiệm để người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù bỏ trốn) đều được quy định là lỗi cố ý.
Người thực hiện hành vi xâm phạm hoạt động tư pháp có thể xuất phát từ những động cơ khác nhau và nhằm những mục đích cụ thể khác nhau. Nhưng trong tất cả các cấu thành tội phạm cơ bản, dấu hiệu động cơ phạm tội cũng như dấu hiệu mục đích phạm tội không được quy định là dấu hiệu định tội.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư riêng của Công ty Luật TNHH Everest 

3-Hình phạt đối với các tội xâm phạm hoạt động tư pháp

Hình phạt chính được quy định cho các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp bao gồm hình phạt cảnh cáo, hình phạt cải tạo không giam giữ, hình phạt tù với mức tối đa là 20 năm và hình phạt tù chung thân. 

Ngoài hình phạt chính, hình phạt bổ sung được quy định đối với các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là phạt tiền, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định. Trong đó có nhiều tội có hình phạt bổ sung bắt buộc là hình phạt cấm đảm nhiệm chức vụ.

4- Phân loại các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp được quy định tại Chương XXIV cũng đã được sắp xếp theo trật tự nhất định trên cơ sở đặc điểm chung của từng nhóm tội. Dựa trên đặc điểm này, có thể phân loại các tội phạm trong nhóm tội này như sau:

+ Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp do những người có chức vụ, qưyền hạn trong hoạt động tư pháp thực hiện (Điều 368 đến Điều 371, Điều 373 đến Điều 379 BLHS 2015);

+ Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp do những người có nghĩa vụ phải giúp các cơ quan tư pháp trong hoạt động tư pháp thực hiện (Điều 382, Điều 383 và Điều 385 B:HS 2015);

+ Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp mà chủ thể là đối tượng của các bản án hoặc quyết định của cơ quan tư pháp (Điều 380 và Điều 386 BLHS 2015);

+ Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp khác (Điều 372, 381, Điều 387 tới Điều 391 BLHS 2015)

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

5-Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Những vấn đề chung về các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại. 

[b] Bài viết Những vấn đề chung về các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật:  (024) 66 527 527, E-mail:  info@everest.org.vn.