Thuyết "Bàn tay vô hình" (Invisible Hand)

I- KHÁI QUÁT VỀ BÀN TAY VÔ HÌNH

Bàn tay vô hình là phép ẩn dụ cho những lực lượng vô hình đang vận hành nền kinh tế thị trường tự do. Thông qua lợi ích cá nhân và tự do sản xuất và tiêu dùng, lợi ích tốt nhất của toàn xã hội được thực hiện. Tác động qua lại liên tục của các áp lực cá nhân đối với cung và cầu thị trường gây ra sự chuyển động tự nhiên của giá cả và dòng chảy thương mại. 

Thuật ngữ "bàn tay vô hình" lần đầu tiên xuất hiện trong tác phẩm nổi tiếng của Adam Smith, Sự giàu có của các quốc gia, để mô tả cách thị trường tự do có thể khuyến khích các cá nhân, hành động vì lợi ích cá nhân của họ, sản xuất ra những thứ cần thiết cho xã hội.

II- BÀN TAY VÔ HÌNH HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO

Bàn tay vô hình là một phần của laissez-faire, nghĩa là cách tiếp cận thị trường "hãy làm/buông tay". Nói cách khác, cách tiếp cận cho rằng thị trường sẽ tìm thấy trạng thái cân bằng mà không cần chính phủ hoặc các biện pháp can thiệp khác buộc thị trường phải tuân theo các mô hình không tự nhiên.

Nhà tư tưởng Khai sáng người Scotland Adam Smith đã giới thiệu khái niệm này trong một số tác phẩm của mình, chẳng hạn như cách giải thích kinh tế trong cuốn sách của ông Một cuộc điều tra về bản chất và nguyên nhân của sự giàu có của các quốc gia (thường được rút ngắn thành Sự giàu có của các quốc gia ) xuất bản năm 1776 và trong The Wealth of Nations . Lý thuyết về tình cảm đạo đức được xuất bản năm 1759. Thuật ngữ này được sử dụng theo nghĩa kinh tế trong những năm 1900.

Ẩn dụ bàn tay vô hình chắt lọc hai ý tưởng quan trọng. Đầu tiên, các giao dịch tự nguyện trong một thị trường tự do tạo ra những lợi ích không mong muốn và phổ biến. Thứ hai, những lợi ích này lớn hơn lợi ích của một nền kinh tế có kế hoạch, được điều tiết .

Mỗi trao đổi tự do tạo ra tín hiệu về hàng hóa và dịch vụ nào có giá trị và mức độ khó khăn khi đưa chúng ra thị trường. Những tín hiệu này, được nắm bắt trong hệ thống giá cả, trực tiếp điều khiển những người tiêu dùng , nhà sản xuất, nhà phân phối và trung gian cạnh tranh một cách tự phát—mỗi bên theo đuổi kế hoạch của mình—để đáp ứng nhu cầu và mong muốn của những người khác.

Xem thêm: Dịch vụ pháp chế doanh nghiệp thuê ngoài (luật sư nội bộ) của Công ty Luật TNHH Everest

III- LỢI ÍCH XÃ HỘI TỪ BÀN TAY VÔ HÌNH

Cũng theo A.Smith mọi hoạt động của các cá nhân trong xã hội chỉ nhằm phục vụ lợi ích của chính các cá nhân đó, chứ không phải vì lợi ích cộng đồng. Tuy nhiên, thông qua phân công lao động (division of labor), thông qua thị trường và cơ chế giá cả, toàn bộ xã hội cũng sẽ được hưởng lợi từ hoạt động riêng lẻ của các cá nhân, một "bàn tay vô hình" sẽ dẫn dắt con người trong khi làm việc có lợi cho mình thì đồng thời đã đóng góp lợi ích cho tập thể.

Thậm chí, Adam Smith còn nhấn mạnh, "đóng góp cho xã hội (một cách tự phát) dựa trên việc theo đuổi (các) lợi ích cá nhân thường hiệu quả hơn nhiều so với đóng góp có chủ đích".

Thuyết của A.Smith chống lại tư tưởng của chủ nghĩa trọng thương (yêu cầu có sự can thiệp của nhà nước vào kinh tế), thuyết này đòi hỏi việc tự do kinh doanh và cạnh tranh, có sự thích hợp với chủ nghĩa tư bản trong một thời kì dài. 

Tuy nhiên sau này, khi nền kinh tế các nước ngày càng trở nên phức tạp, thuyết Bàn tay vô hình đã bộc lộ những điểm lạc hậu và bất hợp lí, đặc biệt là cuộc Đại khủng hoảng kinh tế tại Mỹ và Tây Âu những năm 1929 - 1933 đã cho thấy cơ chế tự điều chỉnh của thị trường tự do nhiều khi đã phản tác dụng, dẫn tới đầu cơ, bong bóng tài chính và khủng hoảng kinh tế theo chu kì.

Hiện nay, người ta vẫn phải dùng đến nhà nước là "bàn tay hữu hình" thông qua luật pháp, thuế và các chính sách kinh tế để điều chỉnh nền kinh tế xã hội kết hợp với cơ chế tự điều chỉnh theo thuyết bàn tay vô hình để thúc đẩy sự phát triển về kinh tế xã hội của đất nước.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về Sáp nhập và Mua bán doanh nghiệp (M&A) của Công ty Luật TNHH Everest 

Phạm Nhật Thăng, điều phối viên marketing online của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp