Chia tài sản trong trường hợp không có di chúc

1- Chia tài sản trong trường hợp không có di chúc, di chúc không hợp pháp, di chúc không có hiệu lực

Để trả lời cho thắc mắc không có di chúc chia tài sản thì sẽ như thế nào? Trước tên, theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 thì trường hợp người chết không để lại di chúc, di chúc không hợp pháp, hoặc di chúc không có hiệu lực thì di sản thừa kế sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. 

Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.

Những người thừa kế theo pháp luật được quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 như sau:

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về thừa kế (luật sư thừa kế) của Công ty Luật TNHH Everest

2- Những rắc rối thường gặp khi người chết không để lại di chúc

Thứ nhất, việc người chết không để lại di chúc có thể gây ra những mâu thuẫn trong việc phân chia tài sản đối với các thành viên trong gia đình. Có thể có thành viên là con đã được cha mẹ tặng cho tài sản khi cha mẹ còn sống, nay cha mẹ chết đi nếu không có di chúc thì di sản sẽ được chia theo pháp luật. Như vậy mỗi người con sẽ được một phần di sản bằng nhau, người con đã được tặng cho tài sản trước đó sẽ được hưởng nhiều tài sản của cha mẹ hơn dẫn đến những người con còn lại cảm thấy thiệt thòi, gây mất tình cảm trong gia đình.

Thứ hai, người chết không lập di chúc có thể dẫn đến việc di sản bị thất lạc. Ví dụ trường hợp trước khi chết, người chết có sổ tiết kiệm nhưng chỉ có một mình người chết biết về việc đó thì khi người đó chết đi, phần di sản là sổ tiết kiệm có thể bị thất thoát mà người thân không thể biết và nhận di sản thừa kế được.

3- Hồ sơ khai nhận di sản thừa kế trong trường hợp không có di chúc

Hồ sơ khai nhận di sản thừa kế trong trường hợp không có di chúc chia tài sản bao gồm: 

(i) Phiếu yêu cầu công chứng theo mẫu;

(ii) Giấy chứng tử hoặc giấy tờ chứng minh người để lại di sản chết;

(iii) Các giấy tờ chứng minh về tài sản của người để lại di sản bao gồm: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; sổ tiết kiệm, Giấy đăng ký xe; Giấy chứng nhận cổ phần,…;

(iv) Giấy tờ về quan hệ giữa người thừa kế và người để lại di sản như: sổ hộ khẩu, giấy khai sinh, chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân, kết quả xét nghiệm AND, bản án hoặc quyết định có hiệu lực của Tòa án về việc công nhận quan hệ nhân thân giữa người chết và người được thừa kế,…

Người được thừa hưởng di chúc chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và đến văn phòng công chứng thực hiện thủ tục khai nhận di sản theo quy định.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư riêng của Công ty Luật TNHH Everest

4- Một số thắc mắc thường gặp về không có di chúc chia tài sản

[a] Trường hợp người chết không để lại di chúc thì tài sản thừa kế được xử lý như thế nào?

Theo quy định tại Điều 650 Bộ luật dân sự trường hợp người chết không để lại di chúc thì di sản thừa kế sẽ được phân chia thừa kế theo pháp luật. 

[b] Thế nào là di chúc không có hiệu lực?

Hiệu lực của di chúc quy định tại Điều 643 Bộ luật dân sự năm 2015 như sau:

1. Di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế.

2. Di chúc không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần trong trường hợp sau đây:

a) Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc;

b) Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Trường hợp có nhiều người thừa kế theo di chúc mà có người chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, một trong nhiều cơ quan, tổ chức được chỉ định hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế thì chỉ phần di chúc có liên quan đến cá nhân, cơ quan, tổ chức này không có hiệu lực.

3. Di chúc không có hiệu lực, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.

4. Khi di chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại thì chỉ phần đó không có hiệu lực.

5. Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực.

[c] Trường hợp vợ/chồng có con riêng thì khi vợ/chồng chết mà không để lại di chúc thì con riêng có được hưởng di sản thừa kế không?

Trường hợp người chết không để lại di chúc, di sản thừa kế được chia theo pháp luật

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 quy định:

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết; ...

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.”

Theo đó người con riêng đó vẫn là con đẻ của người đã chết. Cho nên người con riêng đó vẫn được hưởng thừa kế của họ và phần thừa kế mà người con riêng này được nhận sẽ bằng phần thừa kế mà những người thừa kế cùng hàng được nhận.

[d]- Tài sản thừa kế là quyền sử dụng đất có được chia khi người chết không để lại di chúc?

Theo quy định của Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 trường hợp người chết không để lại di chúc thì di sản của người chết sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. Theo đó tất cả các di sản mà người chết để lại bao gồm cả quyền sử dụng đất sẽ được chia thừa kế theo pháp luật cho những người thuộc các hàng thừa kế theo quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự. 

Như vậy nếu di sản thừa kế là quyền sử dụng đất mà người chết không để lại di chúc thì di sản đó sẽ được chia thừa kế theo pháp luật.

[e] Di chúc không công chứng, chứng thực có được coi là hợp pháp?

Theo quy định tại Điều 630 Bộ luật dân sự 2015:

1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

Theo quy định trên thì di chúc không công chứng chứng thực vẫn được xem là hợp pháp nếu việc lập di chúc đảm bảo các điều kiện quy định tại khoản 1 Điều 630 Bộ luật dân sự như đã nêu trên.

[f] Cách sang tên sổ đỏ của cha mẹ để lại khi mất không lập di chúc thực hiện như thế nào?

Trường hợp người chết không để lại di chúc thì theo quy định tài sản sẽ được chia theo pháp luật. Đối với tài sản là bất động sản phải thực hiện một số thủ tục pháp lý có liên quan.

Sau khi xác định người có quyền hưởng di sản cha mẹ để lại là nhà đất thì người được nhận di sản muốn sang tên sổ đỏ từ bố mẹ sang tên của mình thì đầu tiên cần thực hiện thủ tục khai nhận di sản thừa kế tại Văn phòng công chứng.

Người duy nhất được hưởng di sản theo pháp luật hoặc những người cùng được hưởng di sản theo pháp luật nhưng thỏa thuận không phân chia di sản đó có quyền yêu cầu công chứng văn bản khai nhận di sản.

Sau khi hoàn thành thủ tục công chứng văn bản khai nhận di sản người nhận di sản tiến hành thực hiện các thủ tục tại phòng đăng ký đất đai để sang tên sổ đỏ theo quy định pháp luật.

Xem thêm: Dịch vụ trợ lý pháp lý thuê ngoài của Công ty Luật TNHH Everest

5- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Chia tài sản trong trường hợp không có di chúc được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Chia tài sản trong trường hợp không có di chúc có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê Luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với Luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.