Kỹ năng tư vấn pháp luật về thực thi quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp

1- Căn cứ xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ

Khi được yêu cầu tư vấn, xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, Luật sư cần kiểm tra và xác định đủ các căn cứ sau đây: đối tượng bị xem xét thuộc phạm vi các đối tượng đang được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ; có yếu tố xâm phạm trong đối tượng bị xem xét; người thực hiện hành vi không phải là chủ thể quyền sở hữu trí tuệ và không phải là người được pháp luật hoặc cơ quan có thẩm quyền cho phép; hành vi xảy ra tại Việt Nam. 

Để xác định đối tượng xem xét có thuộc phạm vi các đối tượng đang được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ hay không, trước hết cần xác định phạm vi bảo hộ của đối tượng đang được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ:

(i) Đối với các đối tượng mà quyền sở hữu được xác lập trên cơ sở đăng ký, phạm vi bảo hộ của đối tượng được xác định trong Văn bằng bảo hộ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp. 

(ii) Đối với các đối tượng mà quyền sở hữu không được xác lập trên cơ sở đăng ký, phạm vi bảo hộ được quy định trong các điều luật nội dung về các đối tượng này. 

Việc xác định có yếu tố xâm phạm trong đối tượng bị xem xét hay không đòi hỏi việc hiểu rõ bản chất của đối tượng bị xâm phạm, kiến thức, kỹ năng so sánh và đánh giá các dầu hiệu, địa điểm, quy trình, sản phẩm, thiết kế... của đối tượng sở hữu trí tuệ bị xem xét với các yếu tố tương đương của các đối tượng được bảo hộ. 

(iii) Đối với sáng chế, yếu tố trong đối tượng bị xem xét được xác định khả xâm phạm quyền nếu sản phẩm/bộ phận sản phẩm/quá trình bị xem xét được coi là trùng hoặc tương đương với sản phẩm/bộ sản phẩm/quy trình được bảo hộ theo một điểm nào đó (độc lập và phụ thuộc của Yêu cầu bảo hộ thuộc Bằng độc quyền sáng chế nếu tất cả các dấu hiệu (đặc điểm) kỹ thuật cơ bản được nêu trong điều đó đều có mặt trong sản phẩm/bộ sản phẩm/quá trình bị xem xét dưới dạng trùng hoặc tương đương: được coi là trùng nhau nếu dấu hiệu dó có cùng bản chất, cùng mục đích sử dụng, cùng cách thức đạt được mục đích và cùng mối quan hệ với các dấu hiệu khác nêu trong yêu cầu bảo hộ; được coi là tương đương với nhau nếu có bản chất tương tự nhau hoặc có thể thay thế cho nhau, có mục đích sử dụng và cách thức để đạt được mục đích sử dụng cơ bản giống nhau. 

(iv) Đối với kiểu dáng công nghiệp, yếu tố trong đối tượng bị xem xét được xác định là xâm phạm quyền nếu trên sản phẩm hoặc phần sản phẩm nghi ngờ cỏ tập hợp đặc điểm tạo dáng tạo thành bản sao hoặc về bản chất là bản sao của kiểu dáng công nghiệp đang được bảo hộ. 

(v) Đối với nhăn hiệu, yếu tố trong đối tượng bị xem xét được xác định là xâm phạm quyền nếu trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu được bảo hộ. Nguyên tắc đánh giá sự trùng lặp hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn, về cơ bản, đã được đề cập ở phần đánh giá khả năng đăng ký của nhãn hiệu. Phải bảo đảm chắc chắn rằng: người thực hiện hành vi không phải là chủ thể quyền sở hữu trí tuệ và không phải là người trực phép thực hiện hành vi theo quy định của pháp luật, ví dụ: không phải là người được chủ sở hữu quyền chuyển giao quyền sử dụng thông qua hợp đồng li-xăng. 

Khi có căn cứ về việc xâm phạm quyền, Luật sư có thể tiếp tục cung cấp và hoàn thiện chứng cứ về hành vi xâm phạm quyền; yêu cầu giám định về hành vi xâm phạm quyền; dự trù kinh phí, đề xuất phương án, cách thức xử lý hành vi xâm phạm quyền...

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý đăng ký bản quyền tác giả của Công ty Luật TNHH Everest

2- Hình thức giải quyết tranh chấp và xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ

Trong thực tế, có nhiều hình thức giải quyết tranh chấp và xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ: giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải; xử lý xâm phạm quyền bằng biện pháp hành chính; bằng biện pháp kiện dân sự; hoặc khởi tố hình sự. Tùy thuộc vào từng hình thức mà sự trợ giúp của Luật sư sẽ có những nội dung và quy trình khác nhau:

[a] Giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải

Thương lượng và hòa giải là biện pháp được áp dụng khá phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới và có ưu điểm là tiết kiệm được thời gian, chi phí và giữ được uy tín của doanh nghiệp trên thị trường. Hiệu quả của việc giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải phụ thuộc vào thiện chí của các bẽn, khả năng tiếp xúc và làm việc của Luật sư. 

Thông thường, quá trình này được tiến hành như sau: gửi thư khuyến cáo tới bên xâm phạm quyền; theo dõi phản ứng của bên vi phạm; đề xuất các biện pháp (chấm dứt hành vi vi phạm) và yêu cầu bồi thường (nếu có). Thư khuyến cáo cần nêu đầy đủ và chính xác các thông tin về quyền sở hữu đối tượng sở hữu trí tuệ (bản sao tài liệu chứng minh quyền sở hữu có thể được đính kèm); hành vi xâm phạm quyền (ảnh chụp, ý kiến thẩm định có thể được định kém); yêu cầu từ phía chủ sở hữu và thời hạn thực hiện yêu cầu; và được gửi đến đúng địa chỉ của bên xâm phạm quyền, việc theo dõi sát sao phản ứng của bẽn xâm phạm quyền giúp cho Luật sư có thể kịp thời triển khai các công việc tiếp theo như chủ động đề xuất tiếp xúc với bên xâm phạm quyền dế yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm thủng qua thương lượng, hòa giải hoặc khởi động quá trình áp dụng các biện pháp hành chính, dân sự hoặc hình sự.

[b] Biện pháp hành chính 

Xử lý hành chính là biện pháp thực thi khá đặc thù và tương đối hiệu quả, trong điều kiện hiện tại ở Việt Nam trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Cơ quan có thẩm quyền xử lý gồm thanh tra chuyên ngành, quản lý thị trường, công an và hải quan (đối với hàng hóa nhập khẩu) và ủy ban nhân dân các cấp. Chế tài xử phạt hành chính thường được áp dụng đối với chủ thể xâm phạm quyền lả cành cáo, phạt tiền, buộc chấm dứt hành vi vi phạm, tịch thu hàng hóa vi phạm và/hoặc buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm, tước giấy phép kinh doanh (Điều 214 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005).

Quy trình xử lý xâm phạm bằng biện pháp hành chính gồm có các bước cơ bản sau đây: Chủ sở hữu quyền nộp đơn yêu cầu, trong đó chứng minh quyền sở hữu, hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và yêu cầu thực hiện thủ tục hành chính: Cơ quan có thẩm quyền thụ lý đơn và tiến hành xử lý vi phạm hành chính liệu có đủ căn cứ. Luật sư, với tư cách là người được chủ sở hữu quyền ủy quyền đại diện sẽ tiến hành các công việc sau đây: chuẩn bị đơn yêu cầu và các tài liệu chứng minh; nộp hồ sơ tại cơ quan có thẩm quyền và theo thời gian trình xử lý đơn, kịp thời đáp ứng các yêu cầu/thông báo từ phía cơ quan có thẩm quyền; nhận kết quả xử lý vi phạm hành chính và thông báo cho chủ sở hữu quyền. Đề thuận lợi cho quá trình xử lý đơn và việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính được nhanh chóng, Luật sư nên chủ động chuẩn bị đầy đủ hồ sơ chứng minh quyền sở hữu đối với đối tượng bị xâm phạm của chủ sở hữu quyền; cung cấp thông tin đầy đủ về người vi phạm, chứng cứ vi phạm, ý kiến giảm định của cơ quan chuyên môn về hành vi xâm phạm quyền; chủ động phối hợp với cơ quan thực thi trong quá trình xử lý xâm phạm.

[c] Biện pháp dân sự

Khởi kiện vụ án dân sự tại Tòa án, yêu cầu bên xâm phạm quyền chấm dứt hành vi vi phạm và bồi thường thiệt hại là biện pháp chủ yếu để thực thi quyền sở hữu trí tuệ trên thế giới, việc yêu cầu áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời cũng được tiến hành thông qua Tòa án. Các chế tài dân sự được áp dụng đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ gồm: buộc chấm dứt hành vi vi phạm; buộc xin lỗi. cài chính công khai; buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự; buộc bồi thường thiệt hại; buộc tiêu hủy, phân phối, đưa vào sử dụng phi thương mại (không làm ánh hường đến khả năng khai thác quyền của chủ sở hữu quyền) (Điều 202 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005). Buộc chầm dirt hành vi xâm phạm quyền và buộc bồi thường thiệt hại là những chế tài thực thi quan trọng nhất mã chủ sở hữu quyền trong các vụ án dân sự liên quan tới sở hữu trí tuệ hướng tới. Sự tham gia tích cực và chữ động của Luật sư có tác dụng thúc đẩy nhanh tiến trình thụ lý hồ sơ và áp dụng các biện pháp thực thi. Sự chủ động của Luật sư được thể hiện trong việc chuẩn bị hồ sơ đầy đủ chứng cứ chứng minh quyền sở hữu của chủ sở hữu quyền, chứng minh hành vi xâm phạm quyền; kịp thời cung cấp các thông tin và kiến thức về các đối tượng sở hữu trí tuệ có liên quan; phân tích và đánh giá chuyên môn về các yếu tố xâm phạm, hành vi xâm phạm quyền; định giá tài sản sở hữu trí tuệ.

[d] Biện pháp hình sự

Biện pháp hình sự được coi là một bộ phận không thể thiếu trong quá trình thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Luật sư cần tham khảo nghiên cứu thêm các tội phạm hình sự liên quan tới sở hữu trí tuệ được quy định trong Bộ luật hình sự năm 2015 với các hình phạt cụ thể đã được ghi nhận. Trên thực tế. việc truy cứu trách nhiệm hình sự do xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn hạn chế. Khi đại điện cho chủ sở hữu quyền khởi tố và tham gia các vụ án hình sự, Luật sư cần lưu ý: Việc bảo vệ chứng cứ là không dễ dàng do bên có hành vi xâm phạm có thể lợi dụng thời gian chuẩn bị vụ kiện để phá hủy hoặc giấu giếm chứng cứ, làm thay đổi tình trạng của chứng cứ.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về nhượng quyền thương mại của Công ty Luật TNHH Everest

3- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Kỹ năng tư vấn pháp luật về thực thi quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Kỹ năng tư vấn pháp luật về thực thi quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp  có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.