Vụ án hành chính: Mục đích, yêu cầu và các công việc chuẩn bị của việc soạn thảo bản luận cứ

I - MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU CỦA VIỆC SOẠN THẢO BẢN LUẬN CỨ BẢO VỆ TRONG VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

1 - Mục đích của việc soạn thảo bản luận cứ bảo vệ

Trong tố tụng hành chính, khi Luật sư tham gia với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho một trong các bên đương sự thì bản luận cứ bảo vệ là một tài liệu hết sức quan trọng, bảo đảm cho việc tranh tụng của Luật sư đạt hiệu quả. Bản luận cứ bảo vệ là kết quả của quá trình Luật sư nghiên cứu, phân tích, đánh giá, khai thác, sử dụng những tình tiết, chứng cứ cần thiết của vụ án hành chính, thể hiện lập trường, quan điểm của Luật sư để bảo vệ cho thân chủ của mình. Khi soạn thảo bản luận cứ bảo vệ, Luật sư có điều kiện kiểm tra lại những tài liệu, chứng cứ mà mình đã thu thập, ghi chép, sao chụp, nghiên cứu được trong quá trình tham gia tố tụng; Luật sư cân nhắc đánh giá từng tài liệu, từng tình tiết, so sánh, phân tích, tông hợp các chứng cứ có trong hồ sơ vụ án nhằm sử dụng những chứng cứ cần thiết là chứng cứ có lợi để bảo vệ cho khách hàng và bác bỏ các chứng cứ bất lợi cho khách hàng. Trên cơ sở phân tích, tông hợp các chứng cứ đó và sử dụng các văn bản pháp luật, quy định pháp luật phù hợp, Luật sư đưa ra các quan điểm bảo vệ toàn diện, có căn cứ thực tế, căn cứ pháp lý, không bỏ sót những vấn đề quan trọng của vụ án.

Chuẩn bị chu đáo bản luận cứ bảo vệ sẽ giúp Luật sư chủ động trong quá trình tranh tụng công khai tại phiên tòa. Nhờ những nội dung đã chuẩn bị kỹ lưỡng từ trước khi ra phiên tòa, cộng với những điêu chỉnh phù hợp theo những thông tin, diễn biến tại phiên tòa sẽ giúp Luật sư trình bày các vấn đề có trọng điểm, không bị bỏ sót, không mang tính dàn trải...

2- Yêu cầu việc soạn thảo bản luận cứ bảo vệ

Để có một bản luận cứ đạt chất lượng, Luật sư cần phải chuẩn bị chu đáo từ giai đoạn chuẩn bị xét xử đồng thời có những điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung cần thiết, kịp thời trong quá trình tố tụng tại phiên tòa cho đến khi trình bày xong bản luận cứ đó trước Tòa án và nộp cho Tòa án. Như vậy, sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, trước khi ra phiên tòa, Luật sư cần tiến hành soạn thảo bản luận cứ và tuỳ theo diễn biến của phiên tòa mà có sự điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung phù họp trong quá trình tranh tụng tại Toà.

Tuy các luận cứ cụ thể trong bản luận cứ bảo vệ cho các khách hàng là các bên trong vụ án hành chính sẽ khác nhau nhưng bản luận cứ bảo vệ cho các đương sự cần đáp ứng đủ các yêu cầu chung về hình thức và nội dung sau:

Về hình thức: Với nội dung truyên đạt quan điểm, lập trường của các đương sự và của Luật sư về nội dung của vụ án, được sử dụng trong phần tranh luận tại phiên tòa nên bản luận cứ bảo vệ thường được thể hiện dưới hình thức là văn bản viết (có thể đánh máy hoặc viết tay). Bản luận cứ bảo vệ phải trình bày theo một bố cục chặt chẽ; các phần, các ý phải rõ ràng, mạch lạc, nhất quán, ngắn gọn, tránh trùng lặp giữa các nội dung đã được trình bày; ngôn ngữ sử dụng rõ ràng, chính xác, dễ hiểu.

Các văn bản pháp luật Luật sư cần sử dụng gồm các văn bản pháp luật về tố tụng và các văn bản pháp luật về nội dung.

Tuỳ theo từng lĩnh vục cụ thể của tranh chấp hành chính, tuỳ theo thời điểm diễn ra sự việc, Luật sư lựa chọn các vãn bản pháp luật phù hợp. Do đặc thù của lĩnh vực hành chính là vụ việc thường diễn ra trong một khoảng thời gian kéo dài, với nhiều tình tiết, sự kiện xảy ra ở nhiều thời điểm khác nhau, trong khi đó các văn bản pháp luật trong lĩnh vực hành chính thường thay đổi nhanh hơn so với các lĩnh vực pháp luật khác nên Luật sư cần đặc biệt lưu ý đối với việc lựa chọn các văn bản pháp luật vê nội dung, tuân thủ nguyên tắc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật quy định trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

3 - Định hướng bảo vệ cho khách hàng

Sau khi thu thập, lựa chọn các thông tin và văn bản pháp luật, tuỳ thuộc Luật sư bảo vệ cho phía đương sự nào và trên cơ sở đánh giá tính hợp pháp, tính có căn cứ của yêu cầu khởi kiện, Luật sư cần đưa ra định hướng bảo vệ cho khách hàng.

Nếu là Luật sư bảo vệ cho người khởi kiện, tuỳ theo tình tiết của vụ án, Luật sư có thể dự kiến phương án bảo vệ một, một số hoặc toàn bộ yêu cầu của khách hàng, như hủy một số nội dung của Quyết định hành chính hoặc hủy toàn bộ Quyết định hành chính; hoặc hủy Quyết định hành chính và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Trong trường họp có những tài liệu, chứng cứ, tình tiết tác động đến tính hợp pháp của đối tượng khởi kiện (ví dụ: người bị kiện sửa đổi, hủy bỏ Quyết định hành chính bị kiện), Luật sư cần dự kiến phương án hướng dần khách hàng chọn cách xử lý phù hợp như: thay đổi yêu cầu khởi kiện, rút yêu cầu khởi kiện...

Nếu là Luật sư bảo vệ cho người bị kiện, tuỳ theo tình tiết của vụ án, Luật sư có thể dự kiến bảo vệ cho khách hàng bằng các lập luận nhằm thuyết phục Tòa án bác toàn bộ hoặc một số yêu cầu của người khởi kiện. Trong trường họp qua phân tích, đánh giá thấy yêu cầu khởi kiện là có căn cứ, Quyết định hành chính, hành vi hành chính bị kiện là trái pháp luật, Luật sư cần dự kiến phương án tư vấn cho khách hàng đưa ra cách xử lý phù họp, như: hủy bỏ hoặc sửa đổi Quyết định hành chính, chấm dứt hành vi hành chính, chủ động khắc phục hậu quả đã xảy ra do các Quyết định hành chính, hành vi hành chính đó.

Tuyệt đối không để rơi vào tình huống Luật sư không tìm ra lý do, căn cứ để bảo vệ cho khách hàng, không đưa ra được giải pháp hợp lý trong trường hợp cụ thể của khách hàng.  

4 - Soạn thảo đề cương bản luận cứ

Trong quá trình nghiên cứu hồ sơ, xác minh, thu thập chứng cứ, Luật sư phải định hướng và xác định các luận cứ trong bản luận cứ bảo vệ của mình và tìm ra các căn cứ pháp lý, căn cứ thực tế cho những luận cứ đó. Luật sư cần vạch ra một đề cương chi tiết với một hệ thống các luận cứ và lựa chọn các thông tin cần thiết dự kiến sử dụng cho từng luận cứ trong đề cương đó. Chuẩn bị đề cương chu đáo, thu thập đầy đủ các thông tin cân thiết sẽ giúp cho Luật sư viết bản luận cứ một cách thuận lợi. Đề cương cho phần nội dung của bản luận cứ là phần mà Luật sư cần chi tiết nhất.

Cơ cấu chung của bản luận cứ bảo vệ trong vụ án hành chính gồm ba phần: phần mở đâu, phần nội dung, phần kết luận và đề xuất. Đề cương luận cứ bảo vệ gồm ba phần chính theo như cơ cấu của bản luận cứ.

- Phần mở đầu của bản luận cứ là phần để Luật sư tự giới thiệu mình và nêu lý do tham gia phiên tòa hành chính.

- Phần nội dung của bản luận cứ thông thường gồm các vấn đề sau: Nêu tóm tắt diễn biến vụ án hành chính; Phân tích tính hợp pháp hoặc bất họp pháp trong việc Tòa án thụ lý vụ án hành chính (bằng việc phân tích, đánh giá một cách ngắn gọn về thẩm quyền thụ lý vụ án, tư cách đương sự trong vụ án, thời hiệu khởi kiện, các thủ tục tố tụng được áp dụng từ khi khởi kiện và thụ lý vụ án cho đến thời điểm Tòa án xét xử vụ án); Khẳng định Tòa án tiếp tục tiến hành xét xử hay hoãn, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ việc giải quyết vụ án nếu có căn cứ; Xác định quan hệ pháp luật tranh chấp; Những vấn đề cân làm sáng tỏ trong vụ án hành chính để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ (là người khởi kiện, người bị kiện hay người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan).

Tuỳ từng trường hợp cụ thể, bản luận cứ bảo vệ có thế trình bày đầy đủ hoặc chỉ một số trong các nội dung trên, nhưng những vấn đề cần làm sáng tỏ trong vụ án hành chính để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ luôn luôn là nội dung chính, không thể thiếu của mỗi bản luận cứ. Trong phần này, Luật sư xác định cơ cấu các lập luận tương ứng với các yêu cầu khởi kiện (yêu cầu hành chính, yêu cầu bồi thường thiệt hại, yêu cầu khác).

Đề cương luận cứ bảo vệ cho các bên đương sự khác nhau sẽ có các nội dung cụ thể khác nhau. Luận cứ bảo vệ người khởi kiện tập trung lựa chọn các vấn đề để lập luận là những điểm bất hợp pháp của đôi tượng khởi kiện - Quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính hoặc một số đối tượng khởi kiện khác; các khoản thiệt hại do việc ban hành Quyết định hành chính, thực hiện hành vi hành chính gây ra cho người khởi kiện. Luận cứ bảo vệ người bị kiện lựa chọn các vấn đề để lập luận là những điểm hợp pháp của đối tượng khởi kiện, tính bất hợp pháp của yêu cầu khởi kiện, có thể lập luận về tố tụng như việc Tòa án thụ lý là thiếu căn cứ, người khởi kiện không bảo đảm điều kiện khởi kiện... với mục đích để không phải tiếp tục xem xét vụ kiện về mặt nội dung.

Các lập luận về tính hợp pháp hoặc bất hợp pháp của đối tượng khởi kiện thể hiện trong bản luận cứ bảo vệ cần dựa trên các tiêu chí: Tính hợp pháp và có căn cứ về hình thức, nội dung của Quyết định hành chính hoặc việc thực hiện hành vi hành chính bị khởi kiện; Tính hợp pháp về thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban hành Quyết định hành chính hoặc việc thực hiện hành vi hành chính; Thời hiệu, thời hạn ban hành Quyết định hành chính hoặc thực hiện hành vi hành chính.

Đây cũng chính là các tiêu chí mà Tòa án sử dụng để đánh giá và phán quyết về yêu cầu khởi kiện, đối tượng khởi kiện trong vụ án hành chính.

- Phần kết luận và đề xuất: Luật sư khẳng định lại các kết luận của mình và đề xuất các yêu cầu cụ thể đối với Tòa án nhằm bảo vệ quyền và lợi ích họp pháp của khách hàng là đương sự trong vụ án hành chính.

Tổng hợp từ Giáo trình Kỹ năng tham gia giải quyết các vụ án hành chính - Học viện Tư pháp và một số nguồn khác.