Những lưu ý khi ký kết hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

1- Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là gì?

Theo Khoản 16 Điều 4 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, “Hợp đồng bảo hiểm là sự thoả thuận giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, tổ chức tương hỗ cung cấp bảo hiểm vi mô, theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, tổ chức tương hỗ cung cấp bảo hiểm vi mô phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng.”

Bảo hiểm nhân thọ là loại bảo hiểm bảo vệ đến sức khỏe con người, thân thể và tính mạng. Đây là sự thỏa thuận và ký kết hợp đồng bảo hiểm giữa bên mua bảo hiểm phải đóng phí và bên bảo hiểm phải chi trả một khoản tiền nhất định khi xảy ra rủi ro hoặc đáo hạn hợp đồng.

Căn cứ khoản 1 Điều 33 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định đối tượng bảo hiểm của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là tuổi thọ, tính mạng con người.

2- Những lưu ý trước khi ký hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

Gần đây một vụ việc liên quan đến một công ty bảo hiểm nhân thọ với diễn viên Ngọc Lan. Cụ thể vụ việc là cô này sau khi ly dị chồng đã quyết định nhờ tư vấn mua bảo hiểm nhân thọ cho con mình lỡ sau này có xảy ra sự cố gì thì con mình vẫn có bảo hiểm. 

Do cô này đọc không kỹ các điều khoản trong hợp đồng cũng như cả tin vào lời nói của nhân viên tư vấn nên cô đã quyết định mua bảo hiểm nhân thọ và đã đóng được 2,4 tỷ. 

Tuy nhiên, để rút được 10 tỷ đồng thì bắt buộc phải đóng BHNT 74 năm, do đó cô diễn viên này muốn rút số tiền đã đóng ra hạn chế các mất mát nhỏ nhất có thể. Qua sự việc trên, người mua bảo hiểm nhân thọ cần lưu ý các vấn đề sau:

(i) Hiểu về bảo hiểm nhân thọ và lựa chọn công ty bảo hiểm nhân thọ uy tín

Hiểu về bảo hiểm nhân thọ và công ty bảo hiểm là điều đầu tiên và quan trọng nhất với những người lần đầu tham gia bảo hiểm. Trước hết bạn cần nắm rõ thông tin hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là gì, mục đích của bảo hiểm nhân thọ mà bạn sẽ mua và nó mang lại cho bạn những lợi ích hay quyền lợi gì... từ đó bạn mới đưa ra quyết định có nên mua hay không.

Sau đó, bạn cần tìm hiểu thông tin cơ bản về công ty bảo hiểm như các hoạt động theo pháp luật, nguồn gốc, lịch sử, mô hình hoạt động… để bạn hoàn toàn an tâm khi quyết định tham gia bảo hiểm. Đặc biệt với công ty mà bạn lựa chọn cần tìm hiểu kỹ về quy mô, đại lý, chi tiết các sản phẩm hiện nay, dịch vụ khách hàng, thông tin lãi suất, quỹ đầu tư...

(ii) Nghiên cứu đặc điểm các loại bảo hiểm nhân thọ

 Bảo hiểm nhân thọ có nhiều gói phù hợp với từng nhu cầu khác nhau, đừng quên phân tích và so sánh các loại bảo hiểm để tìm gói bảo hiểm phù hợp nhất. 

 Nếu trong quá trình lựa chọn có nhiều băn khoăn, bạn có thể tham khảo lời khuyên từ các đơn vị tư vấn tài chính để có quyết định chính xác và phù hợp với mong muốn của bản thân.

(iii) Nên cân nhắc tình hình tài chính của bản thân

Trước khi đặt bút ký hợp đồng bảo hiểm nhân thọ cần xác định nhu cầu và phân tích tài chính của bản thân để chọn đúng sản phẩm và ký một một hợp đồng có mức phí phù hợp nhất. Mỗi một hợp đồng chỉ duy nhất một người được bảo hiểm chính nên bạn cần xác định rõ mục đích tham gia là gì, mua cho ai. 

Ví dụ, trong gia đình nếu chưa dư dả về tài chính nên tham gia cho người trụ cột trước để bảo vệ nguồn thu nhập chính của gia đình. Hoặc nếu mục đích cho con đi du học thì nên để con là người được bảo hiểm, xem xét bố hoặc mẹ ai thu nhập cao hơn và trẻ tuổi hơn chọn là người mua bảo hiểm. Hoặc nếu muốn bảo vệ cả gia đình trước rủi ro nên chọn người trụ cột và ghép tên các thành viên còn lại trong cùng một hợp đồng. Phân tích tài chính cá nhân bao gồm:

- Nhu cầu tài chính tương lai bao gồm những mục tiêu nào, nên chia ra mục tiêu ngắn - trung - dài hạn. Số tiền mong muốn có được tương ứng từng mục tiêu, số tiền tiết kiệm hiện có, thời gian hoàn thành mục tiêu…

- Khả năng tài chính hiện tại: Tổng nhu nhập bao gồm cả tiền lương thưởng, tiền lãi đầu tư kinh doanh, tiền lãi gửi ngân hàng, tiền cổ tức từ góp vốn, tiền cho thuê nhà/xe...trừ đi tổng khoản chi bao gồm chi phí sinh hoạt cơ bản, chi phí giáo dục cho con, khoản đầu tư, giải trí, đầu tư bản thân, nợ ngân hàng phải trả, tiền hỗ trợ những người phụ thuộc...

(iv) Tìm hiểu thủ tục hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là yếu tố quan trọng nhất trong việc bảo vệ quyền lợi của các bên, bạn cần xem xét thật kỹ các thông tin được kê khai trong hợp đồng bảo hiểm nhân thọ như thông tin cá nhân, gói bảo hiểm nhân thọ, quyền lợi và nghĩa vụ của các bên.

(v) Điền các thông tin vào hợp đồng chính xác

Ngay sau khi ký kết thì hợp đồng bảo hiểm nhân thọ sẽ có hiệu lực, vì vậy bạn hãy đảm bảo đã kê khai thông tin trung thực và chính xác. Công ty bảo hiểm sẽ dựa vào những thông tin được khai để tính phí cũng như chi trả quyền lợi bảo hiểm.

Thế nên nếu có bất kỳ sai sót nào trong việc cung cấp thông tin, bạn sẽ gặp rắc rối về sau. Thông tin cá nhân của người mua, người thụ hưởng, tình trạng sức khỏe và thông tin của gói bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm là những mục bạn cần lưu ý.

(vi) Hủy hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

Nếu hủy hợp đồng, bạn sẽ mất đi những quyền lợi được ghi trong hợp đồng cũng như các loại phí bảo hiểm đã đóng. Hợp đồng có quy định chi tiết về việc bảo hiểm chưa hình thành giá trị hoàn lại trong hai năm đầu tham gia bảo hiểm.

Nếu gặp khó khăn hoặc có vấn đề về tài chính, bạn có thể đề xuất giảm phí đóng bảo hiểm hoặc gia hạn, tái khôi phục lại hợp đồng sau thời gian cụ thể để giảm thiệt hại.

3- Những lưu ý về nội dung trong hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

(i) Phí bảo hiểm và thời gian đóng

Thông thường, mọi người nên dành khoảng 15% thu nhập mỗi tháng để trích đóng phí bảo hiểm nhân thọ. Người mua cần cân nhắc thật kỹ tình hình tài chính của mình và gia đình để xác định mức phí bảo hiểm phù hợp, tránh tình trạng chỉ đóng được một vài năm đầu tiên và không thể tiếp tục hợp đồng được nữa. Thu nhập ảnh hưởng lớn tới quyết định mua bảo hiểm nhân thọ. Tuy nhiên, dù thu nhập thấp, khách hàng vẫn có thể sở hữu được một hợp đồng bảo hiểm với giá trị không quá cao. Đây được coi là sự bảo vệ cho chính bản thân và gia đình của mình.

Thu nhập ảnh hưởng lớn tới quyết định mua bảo hiểm nhân thọ. Tuy nhiên, dù thu nhập thấp, khách hàng vẫn có thể sở hữu được một hợp đồng bảo hiểm với giá trị không quá cao. Đây được coi là sự bảo vệ cho chính bản thân và gia đình của mình.

Mức phí bảo hiểm nhân thọ sẽ có sự khác nhau đối với từng gói bảo hiểm. Bạn cần tìm hiểu phí và thời gian được quy định trong hợp đồng để nắm các thông tin này. Người tham gia bảo hiểm nhân thọ cần phải đóng phí bảo hiểm đúng thời gian để tránh các rủi ro không đáng có.

(ii) Các quyền lợi của hợp đồng

Cần phải xem kỹ lưỡng các quyền lợi của mình được quy định như thế nào trong hợp đồng. Trường hợp nhân viên bán bảo hiểm tư vấn về quyền lợi A, B, C… nào đó thì nên yêu cầu họ nêu rõ nó nằm tại điều khoản nào của hợp đồng. Có như vậy, một khi sự kiện bảo hiểm xảy ra thì bạn sẽ biết được các quyền của mình để đảm bảo quyền lợi hợp pháp; cũng như tránh trường hợp lời tư vấn của nhân viên bán bảo hiểm một đằng, điều khoản trong hợp đồng một nẻo.

Công ty có quyền từ chối giải quyết quyền lợi bảo hiểm nếu khách hàng nộp yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm chậm so với quy định nên một điểm lưu ý không kém quan trọng nữa khi tham gia bảo hiểm là nắm rõ quy định chi trả của công ty cho từng sản phẩm cụ thể.

- Thời hạn nộp đơn sẽ phụ thuộc vào từng trường hợp rủi ro, thông thường là 12 tháng với trường hợp tử vong hoặc mắc bệnh hiểm nghèo; 30 - 60 ngày với trường hợp nằm viện nội trú hoặc bị chấn thương do tai nạn dẫn đến tổn thương bên trong; từ 60 - 90 ngày kể từ khi người tham gia bảo hiểm được kết luận chính xác về bệnh tình của mình...

- Hồ sơ yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm của từng công ty sẽ khác nhau với từng trường hợp nằm viện, tai nạn, thương tật hay tử vong...bạn cần nắm ngay từ đầu tránh trường hợp chậm trễ do thiếu thủ tục.

- Thời gian giải quyết quyền lợi bảo hiểm thông thường là 30 ngày tính từ ngày công ty nhận được đầy đủ hồ sơ hợp lệ.

Mỗi một hợp đồng bảo hiểm nhân thọ sẽ có những thông tin, quyền lợi, điều khoản rõ ràng nên khi mua bảo hiểm nhân thọ bạn cần tìm hiểu kỹ từng hạng mục trên đây để đảm bảo quyền lợi của mình.

(iii) Những trường hợp không phải bồi thường, chi trả tiền bảo hiểm

Không phải bất cứ trường hợp rủi ro nào xảy ra trong quá trình tham gia bảo hiểm nhân thọ đều được công ty bảo hiểm chi trả hoặc bồi thường. Do đó, bên cạnh việc quan tâm về quyền lợi bảo hiểm nhân thọ, bạn cũng cần tìm hiểu kỹ lưỡng những trường hợp bồi thường, chi trả và không bồi thường, chi trả tiền bảo hiểm. Việc nắm rõ nội dung này sẽ giúp bạn cân nhắc là nên hay không mua bảo hiểm nhân thọ.

Căn cứ Điều 40 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, các trường hợp không phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm như sau:

"1. Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài không phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm trong trường hợp sau đây:

a) Người được bảo hiểm chết do tự tử trong thời hạn 02 năm kể từ ngày nộp khoản phí bảo hiểm đầu tiên hoặc kể từ ngày hợp đồng bảo hiểm khôi phục hiệu lực.

b) Người được bảo hiểm chết do lỗi cố ý của bên mua bảo hiểm hoặc lỗi cố ý của người thụ hưởng, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.

c) Người được bảo hiểm bị thương tật vĩnh viễn do lỗi cố ý của chính bản thân người được bảo hiểm hoặc bên mua bảo hiểm hoặc người thụ hưởng, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.

d) Người được bảo hiểm chết do bị thi hành án tử hình.

đ) Trường hợp khác theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

2. Trường hợp có nhiều người thụ hưởng, nếu một hoặc một số người thụ hưởng cố ý gây ra cái chết hay thương tật vĩnh viễn cho người được bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài vẫn phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm cho những người thụ hưởng khác theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

3. Trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài phải trả cho bên mua bảo hiểm giá trị hoàn lại của hợp đồng bảo hiểm hoặc toàn bộ số phí bảo hiểm đã đóng sau khi trừ các chi phí hợp lý (nếu có) theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này. Nếu bên mua bảo hiểm chết thì số tiền trả lại được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế."

4- Các trường hợp hợp đồng bảo hiểm nhân thọ vô hiệu

(i) Không đóng phí bảo hiểm đầy đủ và đúng hạn

Khi nhu cầu mua bảo hiểm tăng cao, nhiều công ty đã linh hoạt trong chính sách đóng phí, cho phép người tham gia chi trả định kỳ theo tháng/quý/năm. Tuy nhiên, do chưa thật sự hiểu rõ nghĩa vụ đóng phí nên nhiều người đã không thanh toán phí bảo hiểm đều đặn cho công ty.

Luật Kinh doanh Bảo hiểm quy định, nếu bên mua bảo hiểm không đóng phí đúng hạn thì doanh nghiệp bảo hiểm có thể gia hạn đóng phí tối đa là 60 ngày, nhằm giúp người tham gia có thời gian chuẩn bị tài chính. Trong quá trình gia hạn, hợp đồng bảo hiểm vẫn duy trì hiệu lực, tức là người mua được hưởng quyền lợi bảo hiểm nếu rủi ro xảy ra.

Tuy nhiên, nếu hết thời gian gia hạn mà người tham gia vẫn chưa đóng phí thì phát sinh hai trường hợp sau:

- Một là, hợp đồng bảo hiểm không có giá trị hoàn lại, đồng nghĩa hợp đồng bị vô hiệu và người tham gia không được hoàn phí bảo hiểm đã đóng.

- Hai là, khi hết thời gian gia hạn đóng phí bảo hiểm mà người tham gia vẫn chưa đóng phí và cũng không có yêu cầu chấm dứt hợp đồng, công ty bảo hiểm sẽ khấu trừ từ các khoản quyền lợi, bảo tức và lãi tích lũy chưa rút (nếu có) của hợp đồng. Từ đây phát sinh ra 3 trường hợp sau:

Trường hợp mức phí đóng cho một kỳ lớn hơn giá trị của các khoản quyền lợi, bảo tức và lãi tích lũy chưa rút, khoản phí bảo hiểm còn thiếu sẽ tạm ứng tự động từ giá trị tiền mặt trừ nợ (nếu có) của hợp đồng, khi đó hợp đồng tiếp tục có hiệu lực.

- Nếu giá trị tiền mặt trừ nợ vẫn không đủ để thanh toán mức phí một kỳ bảo hiểm, lúc này hợp đồng sẽ tự động chuyển đổi sang định kỳ đóng phí ngắn hơn (nhưng tối thiểu là hàng tháng) để tiếp tục tạm ứng từ giá trị tiền mặt trừ nợ (nếu có).

- Nếu giá trị tiền mặt trừ nợ (nếu có) không đủ đóng phí bảo hiểm hàng tháng, sau khi hết thời gian gia hạn đóng phí thì hợp đồng chính thức mất hiệu lực.

(ii) Cung cấp thông tin không trung thực

Trong quá trình tham gia bảo hiểm, nghĩa vụ kê khai thông tin chính xác và đầy đủ là vô cùng quan trọng. Đây là điều kiện để công ty bảo hiểm đánh giá rủi ro, chấp nhận bồi thường quyền lợi cho người tham gia. Nếu người mua cung cấp thông tin trung thực về tuổi tác, tình trạng sức khỏe và nghề nghiệp, khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, công ty bảo hiểm tiến hành chi trả quyền lợi theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu người mua cố ý khai báo sai sự thật nhằm trục lợi, khi rủi ro xảy ra, doanh nghiệp bảo hiểm có quyền không bồi thường cho người tham gia, đồng thời vô hiệu hóa hợp đồng.

(iii) Khoản tiền tạm ứng và nợ lãi tương ứng lớn hơn giá trị hợp đồng

Nếu hợp đồng bảo hiểm có giá trị tiền mặt thì người tham gia có thể yêu cầu công ty bảo hiểm tạm ứng tối đa 80% (sau khi trừ đi các khoản nợ nếu có).

Nếu rủi ro bất ngờ xảy ra thì người mua bảo hiểm được công ty chi trả quyền lợi theo đúng thỏa thuận, nhưng trước đó, công ty sẽ trừ đi phí tạm ứng và lãi suất cho khoản tạm ứng đó.

Trường hợp tổng khoản tạm ứng và nợ lãi tương ứng lớn hơn giá trị tiền mặt thì hợp đồng bảo hiểm bị vô hiệu. Lúc này, không có khoản phí nào phát sinh, cũng như không có quyền lợi bảo hiểm nào được bồi thường.

(iv) Nhờ người ký tên thay nhưng không có văn bản ủy quyền

Về cơ bản, người tham gia bảo hiểm/người được bảo hiểm phải trực tiếp ký tên vào hồ sơ yêu cầu bảo hiểm. Nếu bạn được người tham gia bảo hiểm ủy quyền để điền thông tin và ký tên trên hợp đồng bảo hiểm thì bắt buộc trước đó, bạn phải nhận được ủy quyền bằng văn bản theo đúng quy định pháp luật.

Trường hợp không có văn bản ủy quyền thì hợp đồng bảo hiểm vô hiệu. Người tham gia không thể nhận được quyền lợi bảo hiểm nếu chẳng may rủi ro xảy ra.

(v) Đại lý bảo hiểm không nộp phí cho doanh nghiệp bảo hiểm

Hiện nay, có tình trạng đại lý bảo hiểm thu phí bảo hiểm đầy đủ của khách hàng nhưng không nộp lại cho công ty bảo hiểm. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới hiệu lực của hợp đồng, gây thiệt hại cho lợi ích chính đáng của người tham gia, mà còn tổn hại đến uy tín và hình ảnh của công ty bảo hiểm.

Để tránh trường hợp này xảy ra, người tham gia nên đọc kỹ toàn bộ điều khoản trong hợp đồng. Đồng thời, không nên ủy thác mọi việc cho tư vấn viên mà hãy tự kiểm tra phí đóng, nhằm bảo vệ quyền lợi cá nhân.

5- Mẫu hợp đồng bảo hiểm nhân thọ