Luật sư tư vấn pháp luật trong lĩnh vực hình sự - tư vấn ban đầu

I- LUẬT SƯ HÌNH SỰ TÌM HIỂU THÔNG TIN VỀ KHÁCH HÀNG VÀ YÊU CẦU TƯ VẤN PHÁP LUẬT

Trong vụ án hình sự, để có thể tư vấn pháp luật cho đương sự một cách đầy đủ, chính xác thì trước hết cần phải xác định rõ tư cách pháp lý hoặc đại diện của họ trong vụ án hình sự. Người nhờ Luật sư tư vấn có thể là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố đang bị Cơ quan điều tra gọi lên lấy lời khai, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hoặc người thân thích của những người này. Từ việc phải xác định rõ tư cách pháp lý của họ, Luật sư mới thực hiện được các kỹ năng tư vấn cho phù hợp với yêu cầu của khách hàng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng một cách tốt nhất.

Để tư vấn chính xác nhất cho khách hàng, Luật sư cần phải nắm bắt được sơ bộ thông tin về vụ việc, loại việc mà khách hàng cần tư vấn. Việc nắm bắt này thông qua hoạt động trao đổi giữa Luật sư với khách hàng, Luật sư đề nghị khách hàng trình bày rô về sự việc, khi họ trình bày Luật sư phải chú ý lắng nghe, ghi chép những điểm cần thiết để nắm bắt những thông tin cơ bản từ phía khách hàng, về nguyên tắc, khi nghe khách hàng trình bày, Luật sư cần tập trung chú ý lắng nghe kết hợp ghi tóm tắt nội dung, không nên ngắt lời, những chỗ còn chưa rõ hoặc khó hiểu thì đánh dấu vào để sau đó hỏi lại cho rõ.

Khi nhận lời tư vấn, Luật sư cần phải có tài liệu cần thiết liên quan đến vụ, việc bằng việc yêu cầu khách hàng cung cấp. Tuy nhiên, có vụ, việc khách hàng có tài liệu để cung cấp (như đối tượng là bị can chắc chắn phải có một vài tài liệu liên quan đến vụ án, như: Quyết định khởi tố bị can; Lệnh bắt; Kết luận điều tra; Cáo trạng...), sống có nhiều vụ, việc khách hàng không có chút tài liệu gì khi đến gặp Luật sư (đối tượng là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, bị Cơ quan điều tra gọi lên lấy lời khai, đối tượng bị tạm giữ...) buộc Luật sư phải kiếm tìm từ nhiều kênh khác đổ có được thông tin cơ bản nhất về vụ, việc mà khách hàng yêu cầu.

Sau khi nghe khách hàng cung cấp thông tin về vụ, việc, Luật sư cẩn hồi rõ nguyện vọng, yêu cầu của khách hàng, tức là “khách hàng mong đợi gì ở Luật sư?”, những thắc mắc và sự lúng túng của khách hàng, như “theo Luật sư, tôi phải làm gì? Làm như thế thì liệu có sao không?” hoặc “tôi muốn con tôi được tại ngoại liệu có được không? Tỏi muốn Luật sư giúp đỡ con tôi, cháu vô tội...”. Khi nắm sơ qua và tổng thể tất cả mọi vấn đề: Sự kiện xảy ra ở đâu, ai biết, diễn biến sự việc, hậu quả của sự việc, mong đợi của khách hàng... Luật sư bắt đầu phác thảo sơ đồ kế hoạch triển khai công việc để tư vấn tốt nhất cho khách hàng.

Xem thêm: Dịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

II- LUẬT SƯ HÌNH SỰ TƯ VẤN PHÁP LUẬT CHO KHÁCH HÀNG LÀ NGƯỜI BỊ TỐ GIÁC, BỊ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ

Đối với người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, những người này bị Cơ quan điều tra gọi lên hỏi làm rõ một số tình tiết liên quan đến vụ, việc phạm tội xảy ra, cũng có thể Cơ quan điều tra yêu cầu người bị tình nghi phải giao nộp tài liệu, đồ vật có liên quan đến vụ án... Luật sư cần hỏi rõ sau khi bị gọi lên làm việc với Cơ quan điều tra, khách hàng đã thực hiện những gì theo yêu cầu của Cơ quan điều tra như: đã khai báo như thế nào; có viết bản tường trình không, bản tường trình viết những nội dung gì; đã giao nộp những giấy tờ gì, những giấy tờ đó có được là từ đâu và nội dung của những tài liệu giao nộp là gì; có giao nộp đồ vật hay tiền bạc liên quan đến vụ án không, tại sao phải giao nộp...

Để có thể tư vấn tốt nhất cho khách hàng, Luật sư yêu cầu khách hàng cần trình bày chi tiết, tỉ mỉ, cụ thể, không được giấu diếm hoặc bỏ qua bất kỳ một chi tiết nào, dù là nhỏ nhất. Luật sư khuyên khách hàng muốn được bảo vệ thì cần phải nói rõ sự thật, từ đó hướng cho họ những việc cần phải thực hiện tiếp theo, như: hướng khai báo, xuất trình những tài liệu, đồ vật chứng minh và có những đề xuất với Cơ quan điều tra, các cơ quan khác có thẩm quyền trong hoàn cảnh của họ. 

Ví dụ:

Có một án mạng xảy ra như sau: Khoảng 22 giờ ngày 15/01/2018. Nguyền Hĩm Th (sinh năm 2001) trú tại thôn Me, xã Nghĩa Trung, huyện Liệt Yên, tỉnh BG, trên đường đi chơi về qua nhà chị Nguyễn Thị H (sinh năm 1972) ở cùng thôn thì nghe thấy tiếng khóc của trẻ con nên đã gọi chị H, nhưng không thấy chị H trả lời. Th chạy đến nhà bà Nguyễn Thị D, là mẹ đẻ của chị H và cùng bà D quay về nhà chị H thì phát hiện chị H đã chết trên nền nhà. Sau khi nhận được tin bảo, các lực lượng chức năng đã đến bảo vệ hiện trường; tiến hành khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi và điều tra, xác minh.

Theo hưởng điều tra, xác minh ban đầu, Cơ quan điều tra đã khoanh vùng các đối tượng tình nghi có quan hệ với nạn nhân, Cơ quan điều tra có gọi 05 đối tượng bị tình nghi lên lấy lời khai, trong đó có ông C. Sau khi bị gọi lên, ông c và bà N (vợ ông C) vô cùng lo lắng không hiểu tại sao mình bị gọi lên và đã tìm đến Luật sư Xin được tư vấn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho ông C. Sau khi gặp, trao đổi với vợ chồng ông c và bà N, Luật sư yêu cầu ông C trình bày tỉ mỉ, chi tiết toàn bộ nội dung mà Cơ quan điều tra hỏi và tại đó ông đã khai những gì, yêu cầu ông phải nói rõ, trung thực không được bỏ sót bất kỳ chi tiết nào để Luật sư còn có định hướng tư vấn tiếp theo.

Ông C trình bày: Chiều ngày 15/01/2018, ông Nguyễn Thanh C (sinh năm 1961), trú tại thôn Me, xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên cùng bà Nguyễn Thị N (sinh năm 1965) bản hàng tại quản của gia đình ở giáp sân bóng thôn Me. Đen khoảng 19 giờ cùng ngày, bà N bảo ông c đi xin nước về đế muối cà pháo. Ông c lấy xe đạp nữ Thống Nhất của gia đình buộc hai thùng nhựa đằng sau xe, ruồi đạp xe đến nhà vợ chồng chị Hoàng Thị V, anh Thản Văn B, ở cùng thôn để xin nước, khi đi ngang qua nhà chị Nguyễn Thị H. ở cùng thôn, ông c nhìn vào nhà thấy cửa trước nhà chị H mở to, trong nhà bật điện sáng, chị H đang bế con ờ sản sau, lúc đó là mấy giờ thì ông c không nhờ rô... Bán hàng một lúc, khi thấy quản ít khách, ông c bảo vợ ờ lại quán tròng hàng còn ông C về nhà ăn cơm trước. Trên đường về ăn cơm có ông L hỏi mượn điện thoại để gọi cho người nhà có việc, ông c đã cho ông L mượn điện thoại.

Luật sư thay, có một số điểm cần lưu ý về lời khai của ông C vào thời điểm án mạng xảy ra thì ỏng c đi xin nước muối cà pháo lại nhà chị M và anh phí sau đó về lại quán, cùng với vợ. Hai người T, B cùng hà N - vợ ông C sẽ là người làm chứng để chứng minh về sự ngoại phạm cho ông C: (2) trên đường về nhà ăn cơm, ông C còn cho ông L mượn điện thoại để gọi. Như vậy, ông C không dính líu đến án mạng xảy ra tại thôn M trên.

Nắm bắt được thông tin trên, Luật sư cần tư vấn cho ông C về hướng khai báo, xuất trình chứng cứ với Cơ quan điều tra và đề xuất họ làm rõ về sự ngoại phạm của mình trong vụ án mạng xác ra ở trên mà mình đang là đối tượng bị tình nghi gọi lên lấy lời khai.

Xem thêm: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

III- LUẬT SƯ HÌNH SỰ TƯ VẤN PHÁP LUẬT CHO KHÁCH HÀNG LÀ NGƯỜI BỊ TẠM GIỮ

Cần xác định rõ người bị tạm giữ là người thuộc trường hợp bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; Bắt quả tang; Đầu thú, tự thú hoặc bị bắt do truy nà. Theo đó, Luật sư khi nhận tư vấn cho những đối tượng này cần xác định rõ một vài chi tiết như sau:

Thứ nhất, khách hàng bị bắt vì lý do gì, cơ quan nào bắt, hành vi mà khách hàng đã thực hiện là gì, những ai biết sự việc, việc đó xảy ra ở đâu, khi nào.

Thứ hai, hỏi rõ người nhà của người bị tạm giữ xem có chứng cứ, tài liệu gì liên quan đến việc thực hiện hành vi dân đen đối tượng bị bắt và tạm giữ không?Sau khi nghe người thân của người bị tạm giữ trình bày, Luật sư cần phác thảo sơ bộ một số phương án liên quan đến khách hàng đang bị tạm giữ và có những định hướng cơ bản ban đầu:

Thứ nhất, nếu qua lời khai của người thân người bị tạm giữ mà nhận thấy hành vi đó của người bị tạm giữ chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, Luật sư cần định hướng cho người nhà họ về việc cần làm đơn gửi đến cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng đang giữ người, đồng thời gửi tới Viện kiểm sát thực hành quyền công tố và kiểm sát vụ, việc đó;

Thứ hai, Luật sư cần trao đổi với gia đình người đang bị tạm giữ về việc xuất trình tài liệu, chứng cứ có lợi cho khách hàng;

Thứ ba, Luật sư sẽ trao đổi, kiến nghị với các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát về việc đề nghị không xử lý hình sự (nếu thấy không đủ yếu tố cấu thành tội phạm), đồng thời đề nghị hủy bỏ ngay biện  pháp ngăn chặn tạm giữ đối với người đang bị tạm giữ.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

IV- LUẬT SƯ HÌNH SỰ TƯ VẤN CHO KHÁCH HÀNG LÀ BỊ CAN ĐANG ĐƯỢC TẠI NGOẠI

Với khách hàng này, Luật sư sẽ được nghe trực tiếp về vụ việc phạm tội do chính đối tượng trình bày. Điều quan trọng là yêu cẩu bị can phải trình bày trung thực, có sao nói vậy, không được thêm, bớt vi việc không trung thực đó sẽ làm Luật sư khó nhận định và không thể đưa ra phương án xử lý phù hợp. Luật sư sẽ phân tích cho khách hàng thấy rõ việc bị khởi tố bị can là chính xác hay chưa chính xác, nếu đúng thì hành vi phạm tội có cấu thành tội gì, tội đó được quy định tại điểm, khoản, điều nào của Bộ luật hình sự và tại điểm, khoản, điều luật đó thì mức hình phạt mà khách hàng phải đối mặt là bao nhiêu.

Ngoài ra, Luật sư cần hướng dẫn cho khách hàng cách thức làm đơn tường trình về sự việc xảy ra, trong đơn nêu rõ lý do vì sao khách hàng phải thực hiện hành vi đó. Luật sư cần hướng dẫn học cách thức tự bảo vệ mình bằng việc cung cấp cho Cơ quan điều tra các chứng cứ, tài liệu có lợi cho họ. Xác định hành vi phạm tội không gây thiệt hại lớn, đã khắc phục hết hậu quả, bản thân khách hàng có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nếu có bệnh án thì cần phải cung cấp kịp thời cho CỘT. Luật sư phải nhận định, nếu khách hàng của minh có đủ yếu tố cần và đủ để áp dụng Điều 29 Bộ luật hình sự năm 2015 thì Luật sư cần làm đơn giúp khách hàng gửi đến các cơ quan tiến hành tố tụng đề các cơ quan này xem xét, áp dụng điều luật cho phù hợp, tránh việc khách hàng phải chịu thiệt thòi. Nếu thấy có căn cứ đình chỉ thì Luật sư cần kiến nghị ngày để các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết kịp thời cho khách hàng.

Xem thêm: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

V- LUẬT SƯ HÌNH SỰ TƯ VẤN CHO KHÁCH HÀNG LÀ NGƯỜI BỊ HẠI, NGUYÊN ĐƠN DÂN SỰ, BỊ ĐƠN DÂN SỰ, NGƯỜI CÓ QUYỀN LỢI NGHĨA VỤ LIÊN QUAN

Khi tiếp xúc với những khách hàng này, Luật sư phải giải thích cho những người này hiểu rõ về quyền và lợi ích chính đáng của mình khi tham gia tố tụng.

Ví dụ:

Với người bị hại trong vụ án cố ý gây thương tích ở khoản 1 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015 hoặc tội hiếp dám theo khoản 1 Điều 141 Bộ luật hình sự năm 2015 hoặc tội làm nhục người khác theo khoản 1 Điều 155 Bộ luật hình sự năm 2015... thì cần phải nói cho họ hiểu rằng vụ án đó chỉ có thể được khởi tố khỉ họ có đơn yêu cầu khởi tố, chính vì thế cần hướng dẫn học cách làm đơn và gửi đến đâu để giải quyết vụ án. Đối với nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự hay người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án cũng vậy, cần giải thích cho những đối tượng này rõ về quyền và nghĩa vụ của họ; hướng dẫn học cách thức bảo vệ quyền và lợi ích của mình một cách tốt nhất.

Khi gặp gỡ và trao đổi với những người này, Luật sư yêu cầu họ cần trình bày rõ về toàn bộ những vấn đề diễn ra đối với họ, nhưng thiệt hại trên thực tiền do hành vi phạm tội gây ra hoặc liên quan đến thiệt hại của họ. Luật sư cần yêu cầu họ phải khai báo trung thực, không vì căm thù người phạm tội mà khai báo quá sự thật về thiệt hại của mình, hoặc mô tả không chính xác về diễn biến của hành vi phạm tội xảy ra...Ví dụ:

Đối với người bị hại trong một vụ án hình sự, Luật sư cần giải thích cho họ biết họ có quyền yêu cầu xử lý nghiêm trước pháp luật đối với hành vi phạm tội của người đã thực hiện hành vi phạm tội đối với họ; có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại; có quyền kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm (cả về hình phạt và bồi thường thiệt hại) nếu thấy bàn ăn đối xử quá nhẹ hoặc chưa đúng. Đối với những khách hàng khác như nguyên đơn dân sự. bị đơn dân sự. người có quyền lợi. nghĩa vụ liên quan, Luật sư cũng nói rờ cho họ biết, họ chỉ được khủng cảo phan hãn án tuyên liên quan đến việc bồi thường thiệt hại của mình.

Luật sư cần hướng dẫn người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự cũng như người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan biết cách tự bảo vệ mình trong việc đưa ra những chứng cứ và yêu cầu; xuât trinh các hóa đơn, chứng từ chi phí hợp lý trong việc chữa trị, điều trị hoặc những thiệt hại về kinh tế liên quan đến vụ án do người khác gây ra cho mình cần được bồi thường thỏa đáng. Trong trường hợp nhưng người này cần Luật sư giúp đỡ để làm các thủ tục tham gia bảo vệ quyền lợi cho họ, thì Luật sư cần nhanh chóng hoàn tất các thủ tục theo quy định của pháp luật.

Xem thêm: Thù lao luật sư và Chi phí pháp lý tại Công ty Luật TNHH Everest

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp  (nguồn tham khảo: Giáo trình Kỹ năng của Luật sư khi tham gia giải quyết các vụ án hình sự - Học viện Tư pháp và một số nguồn khác).