Bản chất nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

1- Bản chất của nhà nước là gì?

Bản chất của nhà nước là vấn đề hết sức quan trọng và bản chất của bất kỳ nhà nước nào trong xã hội có giai cấp đều mang bản chất của giai cấp thống trị xã hội.

- Bản chất giai cấp: Nhà nước về cơ bản là một bộ máy cưỡng chế, là công cụ quản lý và đảm bảo trật tự xã hội; đồng thời cũng là công cụ bảo vệ lợi ích cho các giai cấp, thực hiện các mục đích đã đề ra của giai cấp thống trị bằng cách áp đặt hệ tư tưởng với xã hội thông qua pháp luật. 

- Bản chất xã hội: Bản chất xã hội của Nhà nước thể hiện tại mục đích, chức năng của nhà nước, là đảm bảo lợi ích, ý chí chung của xã hội. Nhà nước không chỉ bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền mà phải quan tâm đến bảo vệ lợi ích cơ bản của các giai cấp khác trong xã hội để tránh tình trạng hỗn loạn, mất trật tự xã hội.

Tính giai cấp và xã hội trong bản chất của nhà nước là hai mặt không thể tách rời, chúng gắn bó chặt chẽ, đan xen lẫn nhau trong một thể thống nhất và đều luôn được thể hiện một cách sâu sắc.

2- Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa

So với các kiểu nhà nước khác trong lịch sử,nhà nước xã hội chủ nghĩa là một kiểu nhà nước mới, có bản chất khác hẳn với bản chất của các kiểu nhà nước bóc lột trong lịch sử. Được xây dựng trên cơ sở của chế độ kinh tế xã hội chủ nghĩa, nhà nước xã hội chủ nghĩa là công cụ để thực hiện quyền lực chính trị của nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của giai cấp vô sản.

Tính ưu việt về mặt bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa được thể hiện trên các phương diện:

- Về Chính trị: Nhà nước xã hội chủ nghĩa mang bản chất của giai cấp công nhân, giai cấp của lợi ích phù hợp với lợi ích chung của quần chúng nhân dân lao động. Trong xã hội chủ nghĩa giai cấp vô sản là lực lượng giữ vị trí thống trị về chính trị do đó,nhà nước xã hội chủ nghĩa là đại biểu cho ý chí chung của nhân dân lao động.

- Về Kinh tế: Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa là chịu sự quy định của nền kinh tế xã hội xã hội chủ nghĩa, đó là chế độ sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất chủ yếu, do đó, không tồn tại quan hệ sản xuất bóc lột. Việc chăm lo cho lợi ích của đại đa số nhân dân lao động trở thành mục tiêu hàng đầu của nhà nước xã.

- Về Văn hóa - Xã hội: Nhà nước xã hội chủ nghĩa được xây dựng trên nền tảng tinh thần chung và chính yếu là lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, và những giá trị văn hóa tiến bộ của nhân loại, đồng thời mang những bản sắc riêng của dân tộc. Sự phân hóa giai cấp giữa các tầng lớp từng bước được thu hẹp, các giai cấp, tầng lớp đều bình đẳng trong việc tiếp cận các nguồn lực và cơ hội để phát triển.

3- Bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời. Đó là nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Là nhà nước kiểu mới về bản chất và khác hẳn với các kiểu nhà nước từng có trong lịch sử. Bản chất bao trùm chi phối mọi lĩnh vực tổ chức và hoạt động của đời sống nhà nước là tính nhân dân của nhà nước. Trong các hiến pháp của nước ta đều có những điều khoản để xác định rõ bản chất của nhà nước. Từ Hiến pháp 1946 đến Hiến pháp 2013, bản chất của Nhà nước ta hiện nay thể hiện cụ thể bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa, bao gồm các đặc trưng sau:

- Thứ nhất, tính giai cấp công nhân của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Tính giai cấp công nhân của Nhà nước ta được quy định bởi tính tiên phong và sự lãnh đạo của giai cấp này. Nhà nước Việt Nam ta là nhà nước xã hội chủ nghĩa, lấy việc liên minh một cách bình đẳng giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức làm nền tảng, thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc và sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội là nguyên tắc hiến định. Bản chất giai cấp của Nhà nước ta thể hiện bản chất của giai cấp công nhân, là giai cấp tiên tiến nhất, cách mạng nhất, phấn đấu vì lợi ích của nhân dân lao động và của toàn xã hội

- Thứ hai, tính nhân dân của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Đây là bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhân dân với tính cách là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước thực hiện quyền lực nhà nước với nhiều hình thức khác nhau. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Nhà nước bảo đảm và không ngừng phát huy quyền làm chủ về mọi mặt của nhân dân, tạo điều kiện để nhân dân tham gia đông đảo vào các công việc của Nhà nước và xã hội. Tuy nhiên, tính nhân dân không phủ nhận các biện pháp cương quyết, mạnh mẽ của Nhà nước nhằm chống lại các hành vi gây mất ổn định chính trị, vi phạm pháp luật, xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, tập thể và công dân

- Thứ ba, tính dân tộc của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Nhà nước ta là nhà nước của tất cả các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam, là biểu hiện tập trung của khối đoàn kết dân tộc. Nhà nước thực hiện chính sách bình đẳng và đoàn kết giữa các dân tộc, nghiêm cấm mọi hành vi kì thị, chia rẽ dân tộc. Ngày nay, tính dân tộc đó được phát huy nhờ kết hợp với tính giai cấp, tính nhân dân và tính thời đại. 

- Thứ tư, tính dân chủ và pháp quyền của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Dân chủ hóa đời sống nhà nước và xã hội không chỉ là nhu cầu bức thiết của thời đại. Nó đòi hỏi tính nguyên tắc, nảy sinh từ bản chất dân chủ của Nhà nước CHXHCN Việt Nam. Phát huy được quyền dân chủ của nhân dân ngày càng rộng rãi thông qua cụ thể hóa tư tưởng dân chủ thành các quyền của công dân; quyền dân sự; chính trị cũng như quyền kinh tế, xã hội và văn hóa sẽ là nền tảng của nguồn sức mạnh vô hạn của nhà nước.

- Thứ năm, tính hiện đại và độc lập của Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Mục tiêu đầu của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; nghiêm trị mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và nhân dân. Tính thời đại của Nhà nước ta còn được thể hiện sinh động trong chính sách đối ngoại với chính sách hòa bình, hữu nghị, hợp tác trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào nội bộ của nhau. 

4- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:

(i) Bài viết trong lĩnh vực nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

(ii) Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

(iii) Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.