Điều tra vụ án hình sự - Đặc điểm tâm lý các giai đoạn

10/03/2023
Bùi Quang Long
Bùi Quang Long
Điều tra viên phải chuẩn bị tâm lý cho bản thân trước khi tiến hành điều tra vụ án. Việc chuẩn bị này nhằm tăng độ nhạy cảm của các giác quan để thu thập thông tin và dự đoán các tình hình một cách nhanh nhạy, chính xác. Đồng thời, giúp cho điều tra viên tập trung cao độ vào hoạt động tư duy để họ có thể chủ động đối phó với các tình huống xấu, bất ngờ xảy ra, từ đó điều tra viên có thể kiềm chế được xúc cảm của mình trước những người tham gia hoạt động điều tra.

1- Đặc điểm tâm lý của giai đoạn chuẩn bị hoạt động điều tra vụ án hình sự

Trong giai đoạn này, điều tra viên tiến hành chuẩn bị chung cho hoạt động điều tra, chuẩn bị tâm lý cho những người tham gia hoạt động điều tra và chuẩn bị tâm lý cho bản thân.

Điều tra viên xác định các nhiệm vụ cần giải quyết, lập kế hoạch điều tra vụ án. Ở đây có sự tham gia của chức năng thiết kế. Thông qua hoạt động thiết kế, điều tra viên không chỉ dự đoán hành động của mình mà còn dự đoán hành động của những người tham gia hoạt động điều tra, đồng thời dự đoán những điều kiên thực hiện điều tra. Trên cơ sở đó điều tra viên xác định tình hình, xây dựng các giả thuyết, các phương án điều tra, lựa chọn phương pháp, chiến thuật điều tra, phân công, bố trí lực lượng điều tra, dự kiến các biến cố bất trắc có thể xảy ra và cách khắc phục.

Để chuẩn bị tâm lý cho những người tham gia hoạt động điều tra, điều tra viên cần phải giải quyết các vấn đề sau đây:

- Những quá trình tâm lý nào của những người tham gia điều tra được diễn ra trong quá trình điều tra;

- Những điều kiện khách quan nào sẽ ngăn cản các quá trình tâm lý cần thiết xuất hiện;

- Những trạng thái tâm lý nào của những người tham gia điều tra sẽ ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực đến quá trình điều ưa.

Việc chuẩn bị tâm lý cho những người tham gia hoạt động điều tra nhằm kích thích tính tích cực và tạo ra ở họ những trạng thái tâm lý, tâm thế phù hợp với quá trình điều tra. Đồng thời loại bỏ những trạng thái tâm lý có ảnh hưởng tiêu cực tới quá trình điều tra.

Bên cạnh đó, điều tra viên cũng phải chuẩn bị tâm lý cho bản thân trước khi tiến hành điều tra vụ án. Việc chuẩn bị này nhằm tăng độ nhạy cảm của các giác quan để thu thập thông tin và dự đoán các tình hình một cách nhanh nhạy, chính xác. Đồng thời, giúp cho điều tra viên tập trung cao độ vào hoạt động tư duy để họ có thể chủ động đối phó với các tình huống xấu, bất ngờ xảy ra, từ đó điều tra viên có thể kiềm chế được xúc cảm của mình trước những người tham gia hoạt động điều tra.

2- Đặc điểm tâm lý của giai đoạn tiến hành hoạt động điều tra vụ án hình sự

Trong giai đoạn này, điều tra viên tiến hành thực hiện các kế hoạch đã được lập ra để giải quyết những nhiệm vụ của hoạt động điều tra trên cơ sở thu thập và nghiên cứu các thông tin về vụ án.

Các thông tin về vụ án chủ yếu được thu thập thông qua các hoạt động cụ thể như khám nghiệm hiện trường, khám xét, hỏi cung bị can, lấy lời khai người làm chứng, người bị hại, đối chất, nhân dạng... Do đó, đòi hỏi điều tra viên phải có sự nỗ lực ý chí để vượt qua mọi khó khăn trong quá trình điều tra, phải có sự tinh nhạy trong tri giác để thu thập thông tin, tài liệu của vụ án, cũng như quan sát thái độ, hành vi của những người tham gia tố tụng, từ đó sử dụng các phương pháp, chiến thuật phù hợp tác động tâm lý đến họ nhằm làm thay đổi thái độ tiêu cực và hình thành ở họ thái độ đúng đắn trong khai báo. Ngoài ra, đòi hỏi điều tra viên cần phải tập trung tư duy cao độ để kịp thời phân tích, đánh giá các thông tin, tài liệu, chứng cứ của vụ án đã thu thập, đưa ra những kết luận và có những quyết định phù hợp cho hoạt động điều tra tiếp theo.

Xem thêmDịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

3- Đặc điểm tâm lý của giai đoạn ghi chép diễn biến và kết quả của hoạt động điều tra vụ án hình sự

Tính bắt buộc của giai đoạn này được xác định bởi những yêu cầu của tố tụng. Tất cả các hành động của điều tra viên phải được lưu giữ lại đầy đủ trong hồ sơ của vụ án. Cụ thể, kết quả của hoạt động nhận thức và hoạt động thiết kế của điều tra viên trong quá trình điều tra bắt buộc phải được ghi chép vào biên bản.

Trong hồ sơ của vụ án, điều tra viên ghi nhận toàn bộ quá trình và kết quả điều tra, kết quả của việc giải quyết các nhiệm vụ tư duy và kết quả của việc quan sát thái độ, hành vi của những người tham gia điều tra, đặc biệt là thái độ, hành vi của bị can vào các biên bản, như biên bản khám nghiệm, biên bản    khám xét, biên bản hỏi cung bị can, lấy lời khai người làm chứng, người bị hại... Khi tiến hành ghi chép các thông tin, điều tra viên phải thực hiện cùng một lúc hai nhiệm vụ: một mặt, điều ta viên phải nhận thức, nắm bắt và mô tả lại toàn bộ các thông tin đã thu thập được trong quá trình điều tra; mặt khác, điều tra viên phải dựa vào sự hình dung của mình về vụ án để phân tích, tổng hợp và đánh giá các thông tin đó. Ví dụ: sự căng thẳng của bị can trong thời gian tiến hành khám xét được thay bằng trạng thái tâm lý vui vẻ thoải mái khi điều tra viên lập biên bản khám xét. Sự thay đổi trạng thái tâm lý của bị can trong trường hợp này là có lý do. Đó là vì trong khi khám xét điều tra viên chưa phát hiện được các tình tiết quan trọng của vụ án. Nhờ việc phân tích thái độ của bị can mà điều tra viên biết được nguyên nhân của sự thay đổi trạng thái tâm lý của họ, từ đó điều tra viên đi đến quyết định tiếp tục tiến hành khám xét.

Ngoài ra, trong hồ sơ của vụ án cần lưu giữ toàn bộ kết quả của hoạt động thiết kế như quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can; quyết định không khởi tố vụ án; quyết định nhập hoặc tách vụ án; quyết định áp dụng, thay đổi hoặc huỷ bỏ các biện pháp ngăn chặn; quyết định truy nã bị can, khám xét, thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, xử lý vật chứng; quyết định trưng cầu giám định; quyết định tạm đình chỉ điều tra; quyết định đình chỉ điều tra; quyết định phục hồi điều tra...

Việc ghi chép diễn biến và kết quả của hoạt động điều tra giúp cho điều tra viên đạt được các mục đích sau đây:

- Củng cố những thông tin đã thu thập, đảm bảo kết quả tư duy của bản than điều tra viên;

- Đảm bảo tính hợp pháp của hoạt động tố tụng

- Tạo điều kiện thuận lợi cho điều tra viên có thể kiểm tra tính chính xác trong tri giác của mình. Từ đó, điều tra viên có thế khắc phục được những sai sót do nhầm lẫn hoặc do ý chí chủ quan của mình.

4- Đặc điểm tâm lý của giai đoạn phân tích và đánh giá kết quả của hoạt động điều tra vụ án hình sự

Việc phân tích và đánh giá kết quả của hoạt động điều tra cần phải tiến hành ngay sau khi kết thúc điều tra vụ án. Bởi vì, khi đó tất cả các sự kiện, tình tiết của quá trình điều tra vẫn còn được giữ đầy đủ trong trí nhớ của điều tra viên. Đây chính là điều kiện thuận lợi để điều tra viên có thể phân tích, tổng hợp, đánh giá các thông tin và xây dựng mô hình về diễn biển của vụ án.

Thông qua việc phân tích, đánh giá kết quả của hoạt động điều tra, điều tra viên đưa ra được mô hình về vụ án và đồng thời tự đánh giá các phương thức hành động của mình, từ đó rút ra được những kinh nghiệm cho bản thân.

Giai đoạn này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho điều tra viên tự hoàn thiện các phẩm chất nghiệp vụ của mình.

Xem thêmDịch vụ luật sư bào chữa trong vụ án hình sự của Công ty Luật TNHH Everest

Tổng hợp từ Giáo trình Tâm lý học Tư pháp - Đại học Luật Hà Nội và một số nguồn khác.

5- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Điều tra vụ án hình sự - Đặc điểm tâm lý các giai đoạn được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Điều tra vụ án hình sự - Đặc điểm tâm lý các giai đoạn có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 024 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.

0 bình luận, đánh giá về Điều tra vụ án hình sự - Đặc điểm tâm lý các giai đoạn

TVQuản trị viênQuản trị viên

Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm

Trả lời.
Thông tin người gửi
Bình luận
Nhấn vào đây để đánh giá
Thông tin người gửi
Tổng đài tư vấn: 024-66 527 527
Giờ làm việc: Thứ 2 - Thứ 7: 8h30 - 18h00
2.88458 sec| 971.094 kb