Hành nghề luật sư ở Nga

1- Khái quát chung về nghề Luật sư ở Nga:

Năm 2003, sau khi Nga trở thành Nhà nước liên bang, Tổng thống Vladimir Putin đã ký ban hành Luật Luật sư và hành nghề Luật sư, tạo môi trường pháp lý cho sự phát triển của Nghề Luật sư tại Liên bang Nga nói chung và Saint Petersburg nói riêng. Liên đoàn Luật sư Liên bang Nga ngoài tư cách đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các Luật sư trong hành nghề, còn có hai nhiệm vụ quan trọng khác là phát triển mối quan hệ chuẩn mực với Hiệp hội Thẩm phán Liên bang Nga, đồng thời tham gia vào quá trình góp ý, sửa đổi và hoàn thiện các dự án Luật của Liên bang. Ngoài ra, hoạt động của ủy ban bảo vệ quyền lợi Luật sư của Liên đoàn Luật sư Liên bang Nga nhằm bảo vệ quyền hành nghề của Luật sư và phát hiện, xử lý các vi phạm trong hành nghề. 

Ở Liên bang Nga, có những tổ chức hành nghề như Capital Legal Services, được thành lập cách đây 20 năm, với cấu trúc là một công ty trách nhiệm hữu hạn hành nghề luật, theo đánh giá của chambers & Partners và Legal, Công ty được xếp hạng nằm trong Top 500 các hãng luật lớn trên thể giới, chuyên tư vấn pháp lý về Luật Doanh nghiệp, M&A, chống dộcc quyền, hợp tác công tư và giải quyết tranh chấp cho các doanh nghiệp, tập đoàn lớn. Lĩnh vực chuyên sâu của các Luật sư trong Công ty chủ yếu tư vấn và kinh doanh bất động sản và xây dựng, kinh doanh hàng không, đường sắt. đại diện tham gia tranh tụng và giải quyết tranh chấp, luật lao động và sở hữu trí tuệ..., tư vấn cho các tập đoàn quốc tế và các ngân hàng tại Nga. Có sự khác biệt giữa mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn hành nghề luật với văn phòng Luật sư, ngoài phương pháp tính thuế, thì cấu trúc của văn phòng Luật sư lỏng lèo, hoạt động bị hạn chế hơn, các Luật sư không thể tham gia quan hệ lao động với các Luật sư khác vì có vị trí ngang bằng nhau, phải đăng ký hoạt động hành nghề tại Bộ Tư pháp. Mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn hành nghề luật không cần phải có giấy phép thành lập của Bộ Tư pháp, chỉ đăng ký hoạt động theo hệ thống tại cơ quan đăng ký doanh nghiệp quốc gia, có chế độ bảo hiểm trách nghiệm nghề nghiệp, mỗi Luật sư có vị trí khác nhau theo tầng nấc quản trị, người có kinh nghề nghiệp vào nghề lâu năm sẽ hướng dẫn người ít kinh nghiệm hơn.

Xem thêm: Dịch vụ Luật sư hợp đồng của Công ty Luật TNHH Everest

2- Điều kiện để trở thành Luật sư: 

Để trở thành Luật sư ở Nga, các Luật sư cần tốt nghiệp Trường Luật hoặc Khoa Luật và có bằng Cử nhân luật, sau đó phải trải qua quá trình đào tạo Nghề Luật sư và kỳ thi quốc gia nghiêm ngặt. Sau khi đã trở thành Luật sư chính thức, mỗi Luật sư đều phải đọc lời tuyên thệ trang trọng tại trụ sở cơ quan tư pháp, thê tuân thủ nghiêm chỉnh pháp luật, quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp, bảo vệ quyền và lợi ích, bí mật của khách hàng...

Các Luật sư ở Nga chia thành hai (02) nhóm chính:

- Luật sư là thành viên của Đoàn Luật sư: có tổ chức chặt chẽ (thành viên của Hội luật sư tư vấn hoặc Hội luật sư bào chữa). Người bào chữa là người đã được nhận tư cách người bào chữa và có quyền thực hiện việc cung cấp dịch vụ bào chữa theo Luật Liên bang "Về người biện hộ và Luật sư ở Liên bang Nga”.

- Luật sư không phải là thành viên của bất kỳ tổ chức nào: Sự khác biệt chính giữa hai loại Luật sư này là chi những người bào chữa mới được phép đại diện cho thân chủ trong các vụ án hình sự. 

Ngoài ra còn có một bộ phận không chính thức giữa Luật sư hành nghề độc lập và Luật sư nội bộ (in-house). Những Luật sư tranh tụng có thể hoạt động trong cả hai nhóm, những họ ít phổ biến hơn trong nhóm Luật sư nội bộ. 

Hiện tại không có hạn chế pháp lý nào áp dụng cho các Luật sư làm việc trong các Công ty Luật và phòng/ban pháp luật tại các công ty (Luật sư nội bộ), miễn là họ không cung cấp dịch vụ pháp lý trong các vụ án hình sự (nếu họ không phải là người bào chữa). Tuy nhiên, trên thực tế, bằng cử nhân luật là một yêu cầu chung cho Luật sư hoạt động theo bất kỳ hình thức nào. 

Để có được tư cách là Luật sư tranh tụng, các điều kiện tiên quyét sau phải được đáp ứng:

- Bằng cấp đào tạo (bằng cử nhân luật hoặc cao hơn).
- Kinh nghề nghiệp hành nghề Luật sư (hai năm hành nghề Luật sư hoặc tập sự tại cơ quan).
- Không có tiền án, tiền sự.
- Có đầy đủ năng lực pháp lý.

Sau đó, một người đáp ứng các yêu cầu này phải vượt qua một kỳ kiểm tra đặc biệt để trở thành Luật sư tranh tụng. Giấy phép hành nghề xác nhận tư cách người bào chữa có giá trị suốt đời.

Theo nguyên tắc chung, không có giới hạn nào về Luật sư tư vấn trên khắp nước Nga. Tuy nhiên, luật pháp có thể đặt ra một số yêu cầu nhất định, chẳng hạn như chỉ người bào chữa mới có thệ đại diện cho thân chủ trong các vấn đề hình sự. 

Không có quy tắc chung nào áp dụng cho Luật sư không phải là Luật sư tranh tụng. Thay vào đó, các vấn để tố tụng được quy định bởi các quy tắc tố tụng điều chỉnh các loại vụ việc tố tụng khác nhau (tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, trọng tài (thương mại) và thủ tục hành chính), bắt buộc thông thạo đối với bất kỳ- người tham gia tố tụng nào có liên quan. 

Hoạt động của những Luật sư tranh tụng được quy định bởi Luật Liên bang “Về hoạt động tranh tụng và Đoàn Luật sư ở Liên bang Nga” và bài Quy tắc đạo đức. Quy tắc này bao gồm hai phần: một phần mô tả các nguyên tắc và điều khoản chung về hành VI) nghề nghiệp của những người bào chữa và phần còn lại bao gồm các quy tắc cơ bản để xử lý kỷ luật. 

Luật chính là Luật liên bang “Về các hoạt động tranh tụng và Đoàn Luật sư ở Liên bang Nga”, cũng như các luật liên bang quy định các ngành nghề pháp lý riêng biệt, vì dụ, Thẩm phán, Công chứng viên... 

Không có yêu cầu đặc biệt nào liên quan đến quyền tiến hành tranh tụng tại Tòa án. Tuy nhiên:

- Chỉ những Luật sư tranh tụng mới có thể đại diện cho thân chủ trong các vụ án hình sự (bao gồm cả kiện tụng trước Tòa).
- Một bên tham gia một vụ việc tố tụng tại Tòa án Hiến pháp Liên bang Nga phải được đại diện bởi một người biện hộ hoặc một người có bằng cấp về luât.
- Người đại diện trong thủ tục hành chính phải có trình độ cao hơn về luật. 

Quyền và nhiệm vụ của người đại diện tại Tòa án do Bộ luật tố tụng quy định đối với từng loại tranh tụng. Nói chung, mỗi người tham gia một vụ án có quyền:

- Truy cập các tài liệu của vụ việc.
- Tham gia kiểm tra bằng chứng.
- Đặt câu hỏi cho những người tham gia khác.
- Tuyên bố.
- Giải thích cho Tòa án.
- Trình bày lập luận về tất cả các vấn đề này sinh trong quá trình xem xét vụ việc.

Xem thêm: Dịch vụ Thư ký pháp lý từ xa của Công ty Luật TNHH Everest

3- Hình thức hành nghề Luật sư:

Các Công ty Luật thường được tổ chức dưới dạng Công ty trách nhiệm hữu hạn (LLC), tổ chức hoạt động pháp luật khác (trường đại học và văn phòng) và văn phòng đại diện hoặc chi nhánh của các Công ty Luật quốc tế tại các thành phố lớn (ví dụ: Moscow và Saint Petersburg). 

Cũng có thể hành nghề Luật sư mà không cần thành lập Công ty Luật. Luật sư có thể chọn hành nghề Luật sư với tư cách là người hành nghề duy nhất, ưong khi các Luật sư hành nghề khác có thể cung cấp hỗ trợ pháp lý yên cơ sở các thỏa thuận riêng với khách hàng của hụ (hoạt động với tư cách là người hành nghề duy nhất hoặc thay mật cho Công ty Luật của họ). 

Không có yêu cầu chung nào được áp dụng đối với người cung cấp dịch vụ pháp lý ngoại trừ một số yêu cầu nhất định đối với người bào chữa. Tư vấn pháp lý có thể được thực hiện bởi các Luật sư với tư cách cá nhân hoặc là một bộ phận của một Công ty Luật. 

Luật sư phải cung cấp một số dịch vụ chuyên nghiệp miễn phí theo Luật Liên bang “Về hỗ trợ pháp lý miễn phí ở Liên bang Nga". Các dịch vụ chuyên nghiệp được tổ chức bởi các văn phòng Luật sư tại các khu vực Trên thực tế, các Luật sư khác không phải là người bào chữa (đặc biệt là đại diện cho các Công ty Luật quốc tế và Nga hàng dáu) cung cấp hồ sơ pháp lý trên cơ sở chuyên nghiệp theo sáng kiến của riêng họ, những việc này là không bắt buộc.

4- Lĩnh vực đặc thù hình sự:

Liên bang Nga là một ví dụ điển hình cho sự giao thoa giữa mô hình tố tụng hình sự tranh tụng và thấmvấn. Điều 123 (3) của Hiến pháp Liên bang Nga khẳng định: “các thủ tục tố tụng sẽ được thực hiện dựa trên nguyên tắc tranh tụng và công bằng giữa các bên”. Điều Luật sư BLTTHS năm 2001 nêu ra các nguyên tắc áp dụng đối với các vụ án hinh sự. “Các 120 nguyên tắc tranh tụng” và “các quyền bình đẳng của các bên" là các khái niệm có những giải thích và định nghĩa theo hệ thống châu Âu lục địa, đa dạng hóa dạng kế, đưa nước Nga tiến đến gần hơn với mô hình tố tụng tranh tụng kiểu Anh - Mỹ. Sự thay đổi này trở nên rõ ràng khi so sánh những giải thích cũ và mới và các chức năng của Tòa án. Cơ quan điều tra và Công tổ. Tòa án không phải là một cơ quan công tố hình sự và sẽ không làm chức năng công tố hoặc gỡ tội trong một vụ án. Tòa án sẽ tạo ra các điều kiện cần thiết cho các bên thực hiện các nghĩa vụ tố tụng và các quyền được trao cho họ. Thậm chí trước khi Bộ luật mới được thông qua, Tòa án Hiến pháp, dựa trên Hiến pháp đã quyết định rằng một Tòa án “có thể không tự thực hiện các chức năng tố tụng đặc biệt của các bên.” Điều này giải thích các nguyên tắc tranh tụng theo hướng tách biệt nghiêm ngặt giữa chức năng của Tòa án trong việc giải quyết vụ án với chức năng công tổ và gỡ tội.

Quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự tại Liên bang Nga thể hiện thông qua quy định Luật sư phải có mặt, trừ khi bị từ chổi. Nếu lời khai của một nghi can hay một bị can, giống như lời khai của một nhân chứng được gọi là một dạng chứng cứ, thì các nghi can hay bị can không phải chịu trách nghiệm pháp lý nếu đưa ra nội dung lời khai gian dối để làm chứng cứ.Trước khi buổi thấmvấn bị cáo. Điều tra viên hình sự có nghĩa vụ giải thích một số quyền bao gồm quyên “không đưa ra bất kỳ giải thích hay nội dung khai báo nào liên quan đến một cáo buộc hay nghi ngờ”. Có thể nói một trong các quyền quan trọng nhất của một nghi can hay của một bị can là quyền của Luật sư. Luật sư không chỉ đưa ra định hướng hay tư vấn pháp lý mà còn là người đại diện chuyên nghiệp của nghi can hay bị can, làm giảm đi sự mất cân bằng về vị trí tố tụng, đồng thời khuyến khích họ sử dụng các quyền của mình. 

Trong quá trình điều ưa, nhìn chung Luật sư không được phép tham gia điều tra, ngoại trừ các hoạt động có sự tham dự của bị can (vì dụ thực nghiệm hiện trường) hoặc có yêu cầu của bị can (vì dụ thẩm vấn một nhân chứng gỡ tội). Trừ khi Luật sư bào chữa có thể thuyết phục được Điều tra viên (hay Thẩm phán trong trường hợp sự từ chối bị kháng cáo) cho phép mình tham dự buổi thẩm vấn một nhân chứng, thường thì chỉ duy nhất một Điều tra viên hình sự sẽ có mặt trong buổi hỏi cung. Luật sư bào chữa có thể có mặt khi bị can đưa ra lời khai trước Điều tra viên, có cơ hội tiếp cận nội dung hồ sơ vụ án và có “ý kiến bằng văn bản đối với độ chính xác và đầy đủ nội dung của một biên bản chính thức thể hiện một hoạt động điều tra cụ thể." Tuy nhiên rất khó cho Luật sư khi đánh giá và đặt câu hỏi về “độ chính xác và đầy đủ" trong một biên bản lời khai nhân chứng khi Luật sư không tham dự nghe nhân chứng trình bày trong quá trình thẩm vấn. Đối với các buôn bán hoạt động tố tụng khác cũng có vấn đề tương tự như vậy.
Bộ luật tố tụng hình sự Liên bang Nga năm 2001 đã luật hóa phần quyết của Tòa án Hiến pháp bằng việc quy định quyền có Luật sư bào chữa bắt đầu khi một người bị bắt trên thực tế hoặc "kể từ thời điểm bất kỳ một biện pháp tố tụng ngăn chặn hay hoạt động tố tụng nào được áp dụng đối với các quyền và sự tự do của người bị nghề ngờ thực hiện một tội phạm". Quy định này chỉ rõ “thời điểm bắt giữ thực tế - là thời điểm người bị bắt bị tước đoạt quyền tự do đi lại trên thực tế”. Bộ luật này cũng đưa ra các định nghĩa thể nào là quyền tiếp cận Luật sư trong giai đoạn ngày trước khi buổi thẩmvẩn đầu tiên được tiến hành bởi Điều tra viên.

Các định nghĩa nêu rõ một nghề can “có quyền có một buổi gặp riêng với Luật sư” và một bị can (người dã bị cáo buộc về một tội phạm) có duyên “gặp riêng Luật sư không giới hạn về số lán và thời gian gặp mặt”. Điều 92 quy định: mỗi lần nghi can được gặp Luật sư trong thời gian có thể hơn 02 giờ, thậm chí trong trường hợp nghi can cần thiết tham dự một hoạt động điều tra.

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Giám đốc điều hành của Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp (từ Giáo trình Kỹ năng mềm trong Nghề Luật - Học viện Tư pháp và một số nguồn khác).