Luật sư của tôi có thể là robot không?

1- Robot có thể là luật sư không

Ngay cả Tòa án Tối cao cũng đã phá vỡ truyền thống và tiến hành tranh luận bằng miệng qua điện thoại, cho phép quá trình tố tụng được phát trực tiếp lần đầu tiên trong lịch sử (trong tương lai, tòa sẽ tiếp tục phát sóng các chương trình này). Ranh giới về khả năng chịu đựng công nghệ của cộng đồng pháp lý sẽ còn bị đẩy xa hơn nữa khi các “luật sư robot” (robot lawyers) được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence, AI) tìm cách thâm nhập vào ngành pháp lý. Một công ty có tên DoNotPay gần đây đã tạo ra “luật sư robot đầu tiên trên thế giới”, sử dụng trí tuệ nhân tạo để giúp người tiêu dùng “kiện bất kỳ ai chỉ bằng một nút bấm” (sue anyone at the press of a button).

Thuật ngữ “luật sư robot” thực sự là một chương trình và ứng dụng máy tính, được tạo bởi Theil Fellow Joshua Browder. Chương trình này cung cấp cho người dùng nhiều tính năng hỗ trợ pháp lý, chẳng hạn như khả năng khiếu nại vé đỗ xe, tranh chấp hóa đơn truyền hình cáp, hủy tư cách thành viên và đăng ký, khiếu nại phí thấu chi và thậm chí khởi kiện tại các tòa án khiếu kiện nhỏ. “Luật sư robot” hoạt động bằng cách “hỏi vấn đề pháp lý là gì” tìm kẽ hở; và chèn kẽ hở đó vào một bức thư pháp luật. Sau đó, chương trình có thể gửi thư đến cơ quan thích hợp hoặc tải thư lên trực tuyến. Công ty tuyên bố rằng họ đã giúp hơn 300.000 khách hàng giải quyết các tranh chấp pháp lý của họ.

Vào đầu tháng 01/2023, Browder thông báo  rằng: “Luật sư AI” của DoNotPay sẽ áp dụng kỹ năng của mình vào phòng xử án bằng cách tham gia hai phiên điều trần - một trực tiếp và một trên Zoom. Luật sư robot sẽ tham gia vào quá trình tố tụng bằng cách lắng nghe các tranh luận của tòa án và cho bị cáo biết những gì cần nói thông qua tai nghe Bluetooth, chẳng hạn như Apple Airpod. Trong những ngày sau thông báo, Browder miễn cưỡng tiết lộ chính xác địa điểm và thời gian luật sư robot sẽ ra mắt, với lý do lo ngại rằng công nghệ này “theo nội dung của luật nhưng không theo tinh thần của luật hoặc các quy định của tòa án”.

Quả thực, có vẻ như mối lo ngại của Browder là có cơ sở. Vào ngày 25/01/2023, Browder thông báo rằng: luật sư robot của DoNotPay đang hoãn ra mắt phòng xử án sau khi công ty nhận được nhiều lời đe dọa từ các công tố viên và hiệp hội luật sư tiểu bang. Cụ thể, Browder giải thích trong một cuộc phỏng vấn với NPR, nhiều hiệp hội luật sư tiểu bang đe dọa sẽ truy tố và trừng phạt hành vi hành nghề luật trái phép nếu anh ta thực hiện thí nghiệm. Browder sau đó đã tweet, "Tôi rất thích thử nghiệm nhưng tôi phải ở ngoài tù nếu muốn giúp mọi người chống lại Comcast!".

Mặc dù kế hoạch sử dụng AI trong phòng xử án của Browder đang bị trì hoãn nhưng khả năng nhận được các dịch vụ pháp lý thông qua “luật sư robot” vẫn còn. Browder trước đây đã giải thích rằng ông hy vọng công nghệ của DoNotPay có thể giúp đại diện pháp lý dễ tiếp cận hơn với công chúng. Mở rộng khả năng tiếp cận hệ thống pháp luật, đặc biệt là trong thị trường thường rất đắt đỏ hiện nay, không chỉ là mục tiêu đáng ngưỡng mộ mà còn là mục tiêu phổ biến. Quả thực, có vẻ như một tỷ lệ lớn dân số sẽ tận dụng khả năng nhận được trợ giúp pháp lý rẻ hơn và dễ tiếp cận hơn thông qua công nghệ Internet. Một cuộc khảo sát trực tuyến với hơn 2.000 cá nhân cho thấy 69% số người được hỏi sẽ sẵn sàng sử dụng các dịch vụ pháp lý trực tuyến nếu điều đó giúp họ tiết kiệm tiền.

Về vấn đề đạo đức đối với Luật sư robot: Mặc dù luật sư robot có thể giảm chi phí và cải thiện khả năng tiếp cận nhưng công nghệ này cũng gây ra nhiều lo ngại về hậu cần và đạo đức. Thật vậy, nhiều quy tắc đ ạo đức chi phối nghề luật - được đưa ra để bảo vệ khách hàng - không được DoNotPay và các loại phần mềm pháp lý tự động khác giải quyết hoặc từ chối một cách rõ ràng. Trong những trường hợp này, luật sư và người dùng tiềm năng nên xem xét liệu trí tuệ nhân tạo có tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức do Quy tắc mẫu về ứng xử nghề nghiệp đưa ra hay không. Các mối quan tâm đạo đức thích hợp nhất sẽ được thảo luận dưới đây.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý đăng ký bản quyền tác giả của Công ty Luật TNHH Everest

2- Phạm vi tư vấn pháp luật được luật sư robot cung cấp 

Quy tắc mẫu về ứng xử nghề nghiệp 2.1, trong đó yêu cầu luật sư “thực hiện đánh giá chuyên môn độc lập và đưa ra lời khuyên thẳng thắn”, thừa nhận rằng thực hành luật không phải là một môn khoa học chính xác. Quy tắc khuyên rằng, để đưa ra lời khuyên, luật sư có thể xem xét “các yếu tố đạo đức, kinh tế, xã hội và chính trị có thể liên quan đến hoàn cảnh của khách hàng”. Nhận xét về Quy tắc mở rộng dựa trên nguyên tắc này, thừa nhận rằng “lời khuyên được diễn đạt theo thuật ngữ pháp lý hẹp có thể ít có giá trị đối với khách hàng, đặc biệt khi những cân nhắc thực tế, chẳng hạn như chi phí hoặc ảnh hưởng đối với người khác chiếm ưu thế”. Như vậy, bởi vì “tư vấn pháp lý thuần túy mang tính kỹ thuật... đôi khi có thể không đầy đủ” việc một luật sư đề cập đến những cân nhắc về luân lý và đạo đức có liên quan khi đưa ra lời khuyên là điều thích hợp.

Có lẽ không cần phải nói rằng các luật sư robot thiếu năng lực suy luận về đạo đức hoặc lương tâm và do đó có thể không có khả năng đưa ra lời khuyên thẳng thắn và chu đáo theo quy định. Khi giải quyết các vấn đề thuần túy mang tính kỹ thuật (vé đậu xe, hoàn tiền, tranh chấp đăng ký, v.v.), việc xem xét “các yếu tố đạo đức, kinh tế, xã hội và chính trị” có thể không liên quan hoặc thậm chí không đặc biệt hữu ích. Tuy nhiên, những yếu tố này có thể phù hợp hơn trong các vấn đề có tính nhân bản cao hơn và mang tính nhân văn hơn.

Ví dụ: vào năm 2017, các hãng tin đã đưa tin rằng công nghệ DoNotPay đang được sử dụng để hỗ trợ những người tị nạn xin tị nạn ở Mỹ và Canada cũng như hỗ trợ tị nạn ở Anh. Theo Browder, chương trình cung cấp sự hỗ trợ này bằng cách hỏi người dùng một loạt câu hỏi để xác định xem họ có đủ điều kiện để được bảo vệ tị nạn theo luật quốc tế hay không. Sau đó, chương trình sử dụng thông tin này để hoàn thành đơn xin nhập cư và thậm chí có thể “đề xuất những cách mà người xin tị nạn [nên] trả lời các câu hỏi để tối đa hóa cơ hội được chấp nhận đơn đăng ký".

Mặc dù hành động điền vào biểu mẫu đơn thuần là tương đối đơn giản, nhưng các sắc thái liên quan đến việc xin tị nạn lại không như vậy. Có vẻ như một luật sư robot, chỉ hoạt động dựa trên trí tuệ nhân tạo và dữ liệu có thể định lượng, sẽ không thể xem xét các yếu tố xã hội, chính trị, đạo đức hoặc thậm chí triết học thường liên quan đến vấn đề nhập cư. Các tình huống tế nhị tương tự như các trường hợp bị cáo buộc lạm dụng trẻ em, tấn công tình dục hoặc bạo lực gia đình cũng đòi hỏi khả năng xem xét một số yếu tố mơ hồ như động lực gia đình, tiêu chuẩn và kỳ thị xã hội, phân biệt chủng tộc có hệ thống và bản chất vốn có của con người.

Việc không xem xét những yếu tố này khi đưa ra lời khuyên có thể khiến nạn nhân hoặc những người bị buộc tội sai phải tổn thương thêm. Nói một cách đơn giản, mặc dù trí tuệ nhân tạo có thể điền vào các biểu mẫu và con số một cách hiệu quả, nhưng nó không thể nắm bắt hoàn toàn khía cạnh con người của luật pháp, điều mà thường có thể là yếu tố tiêu cực trong một trường hợp nhất định. Mặc dù trí tuệ nhân tạo có thể là công cụ mở cánh cửa cứu trợ hiệu quả nhưng nó không thể thay thế lời khuyên thẳng thắn và ân cần từ một luật sư.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý đăng ký nhãn hiệu của Công ty Luật TNHH Everest

3- Luật sư robot hành nghề luật trái phép

Quy tắc 5.5 của Quy tắc mẫu về ứng xử nghề nghiệp nghiêm cấm việc hành nghề luật trái phép. Các bình luận về quy tắc này giải thích rằng việc hành nghề luật chỉ giới hạn ở các thành viên của đoàn luật sư nhằm bảo vệ công chúng khỏi “việc những người không đủ tiêu chuẩn thực hiện các dịch vụ pháp lý”. Hơn nữa, việc cấm hành nghề luật trái phép nhằm mục đích cung cấp một mức độ trách nhiệm giải trình - đảm bảo rằng những người đưa ra lời khuyên pháp lý phải tuân theo nghĩa vụ quan tâm và trung thành cũng như các yêu cầu về tính cách và thể lực hiện hành.

Mặc dù quy tắc này được hầu hết mọi khu vực pháp lý chấp nhận rộng rãi, nhưng mỗi bang lại sử dụng định nghĩa riêng về những gì cấu thành hành vi hành nghề luật trái phép. Ví dụ, Nebraska định nghĩa hành nghề luật là “việc áp dụng các nguyên tắc pháp lý và phán đoán liên quan đến hoàn cảnh hoặc mục tiêu của một thực thể hoặc cá nhân khác đòi hỏi kiến ​​thức, khả năng phán đoán và kỹ năng của một người được đào tạo thành luật sư”. Quận Columbia đã nhận xét rằng việc thực hành luật “bao gồm việc chuẩn bị các lời bào chữa và các giấy tờ khác liên quan đến các vụ kiện và thủ tục tố tụng đặc biệt cũng như việc quản lý các vụ kiện và thủ tục đó thay mặt cho khách hàng trước thẩm phán và tòa án” ngoài “chuyển tải, chuẩn bị các loại công cụ pháp lý và nói chung là mọi lời khuyên cho khách hàng cũng như mọi hành động được thực hiện cho họ trong các vấn đề liên quan đến pháp luật”.

Những tiến bộ trong công nghệ và tự động hóa đã gây ra những lo ngại liên quan đến việc hành nghề luật trái phép. Ví dụ: LegalZoom, một loại phần mềm pháp lý khác, đã phải đối mặt với một số thách thức. Giống như DoNotPay, LegalZoom hỗ trợ người dùng chuẩn bị các tài liệu pháp lý thông qua quy trình phần lớn được tự động hóa. Người dùng hoàn thành một bảng câu hỏi và chương trình sử dụng “điều kiện, logic dựa trên quy tắc” để đặt các câu hỏi bổ sung, được cá nhân hóa và “tạo tài liệu cuối cùng được điều chỉnh, nếu có, cho phù hợp với khu vực pháp lý liên bang, tiểu bang hoặc địa phương thích hợp”. LegalZoom thậm chí sẽ in và gửi tài liệu trực tiếp cho người dùng hoặc gửi tài liệu đã hoàn chỉnh của người dùng cho cơ quan chính phủ thích hợp.

LegalZoom đã phải đối mặt với một số thách thức pháp lý từ các luật sư cũng như khách hàng. Một thách thức như vậy đã xuất hiện ở Missouri, nơi một nhóm cá nhân mua dịch vụ từ LegalZoom đã kiện công ty này vì hành nghề luật trái phép. Các nguyên đơn lập luận rằng số tiền họ trả cho LegalZoom “không được sử dụng vì lợi ích của họ vì LegalZoom không được phép tham gia vào hoạt động luật pháp hợp pháp”. Tòa án đã bác bỏ đề nghị tiếp theo của LegalZoom về phán quyết tóm tắt, với lý do rằng LegalZoom không chỉ cung cấp dịch vụ “tự trợ giúp” mà thay vào đó là bán một dịch vụ pháp lý - tức là chuẩn bị và hoàn thiện các tài liệu pháp lý. Để đi đến kết luận này, tòa án nhấn mạnh rằng chương trình của LegalZoom được tạo ra thông qua “đầu vào của con người” và sử dụng “các nguyên tắc pháp lý bắt nguồn từ luật Missouri được chọn cho khách hàng dựa trên thông tin do khách hàng cung cấp”. Tòa án lý luận rằng: “ở đây [có] rất ít hoặc không có sự khác biệt nào giữa việc này và việc một luật sư ở Missouri hỏi khách hàng một loạt câu hỏi rồi chuẩn bị một tài liệu pháp lý dựa trên các câu trả lời được cung cấp và luật hiện hành của Missouri”. Mặc dù vụ kiện cuối cùng đã được giải quyết nhưng nó nêu bật những câu hỏi phức tạp do phần mềm pháp lý đưa ra và khả năng phản đối có thể nảy sinh khi sử dụng nó.

Với lịch sử kiện tụng của LegalZoom, không có gì ngạc nhiên khi DoNotPay phải đối mặt với các mối đe dọa truy tố và trừng phạt vì hành nghề luật trái phép. Điều này đặc biệt đúng vì công nghệ của DoNotPay đã mở rộng ra ngoài việc chỉ điền vào biểu mẫu và tìm cách cung cấp lời khuyên theo thời gian thực cho các cá nhân tranh luận trước tòa. Nếu DoNotPay thực hiện kế hoạch tham gia vào một thủ tục tố tụng tại tòa, có thể lập luận rằng các dịch vụ của ứng dụng không chỉ đơn thuần là tự trợ giúp mà thay vào đó cung cấp dịch vụ tương tự như một luật sư đứng trên bục giảng.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý về nhượng quyền thương mại của Công ty Luật TNHH Everest

4- Vấn đề bảo mật đối với luật sư robot

Có lẽ một trong những nghĩa vụ đạo đức nổi tiếng nhất của luật sư là nghĩa vụ giữ bí mật cho khách hàng của mình. Quy tắc mẫu về ứng xử nghề nghiệp 1.6 quy định rằng “luật sư không được tiết lộ thông tin liên quan đến việc đại diện cho khách hàng” và phải “thực hiện những nỗ lực hợp lý để ngăn chặn việc tiết lộ vô tình hoặc trái phép hoặc truy cập trái phép vào thông tin liên quan đến việc đại diện cho khách hàng”. một khách hàng” “Mục đích không thể thiếu của quy tắc bảo mật là khuyến khích khách hàng tiết lộ đầy đủ và tự do cho luật sư của họ tất cả các sự kiện liên quan đến vụ việc của họ với sự đảm bảo tuyệt đối rằng thông tin đó sẽ không được sử dụng để gây bất lợi cho họ”. Thật vậy, các tòa án đã công nhận rằng: “đây là một số mối quan hệ nghề nghiệp có mức độ tin cậy và tin cậy cao hơn mối quan hệ giữa luật sư và khách hàng, và ít được pháp luật bảo vệ chặt chẽ hơn hoặc bị chi phối bởi các nguyên tắc đạo đức và công lý nghiêm khắc hơn”.

Cả đặc quyền của luật sư-khách hàng và Quy tắc 1.6 đều đảm bảo tính bảo mật của luật sư-khách hàng. Đặc quyền của luật sư-khách hàng chỉ bảo vệ những thông tin liên lạc bí mật giữa khách hàng và luật sư được thực hiện nhằm mục đích nhận được tư vấn pháp lý. Ngược lại, nghĩa vụ đạo đức về bảo mật theo Quy tắc 1.6 thậm chí còn rộng hơn đặc quyền của luật sư-khách hàng. Nghĩa vụ bảo mật “không chỉ áp dụng đối với các vấn đề được khách hàng trao đổi một cách bí mật mà còn đối với tất cả thông tin liên quan đến việc đại diện, bất kể nguồn gốc của nó”. Trong bối cảnh của DoNotPay, nghĩa vụ theo giả thuyết sẽ được áp dụng bất cứ khi nào người dùng tiết lộ thông tin cho “luật sư robot” của mình để nhận được các dịch vụ được yêu cầu. Theo Quy tắc 1.6, “luật sư robot” được cho là có nghĩa vụ không tiết lộ bất kỳ thông tin nào liên quan đến vấn đề pháp lý của người dùng.

Tuy nhiên, các dịch vụ được cung cấp thông qua DoNotPay không cung cấp biện pháp bảo vệ như vậy. Vấn đề ban đầu là các điều khoản và điều kiện của chương trình nêu rõ rằng “giao tiếp giữa [người dùng] và DoNotPay có thể không được bảo vệ theo học thuyết đặc quyền của luật sư-khách hàng”. Nói rộng hơn, các điều khoản giải thích rằng thông tin cá nhân của người dùng, sau khi được “không xác định danh tính”, có thể được tiết lộ cho các nhà tư vấn, chi nhánh hoặc cơ quan chính phủ. Chính sách này không định nghĩa thuật ngữ “hủy nhận dạng” hoặc giải thích quy trình mà thông tin cá nhân có thể được hủy nhận dạng.

DoNotPay cũng tự động thu thập thông tin như địa chỉ IP của người dùng, loại trình duyệt, đặc điểm của hệ điều hành cũng như thời gian và thời gian tham gia chương trình. DoNotPay tuyên bố rằng thông tin này không được coi là “thông tin cá nhân” và có thể được chia sẻ miễn phí với các bên thứ ba. Chính sách quyền riêng tư của DoNotPay nêu rõ rằng DoNotPay có quyền chia sẻ thông tin của mỗi người dùng “trong phạm vi tối đa được luật hiện hành cho phép, để đáp lại (i) trát đòi hầu tòa hoặc các quy trình pháp lý khác hoặc nếu theo ý kiến ​​thiện chí của [DoNotPay] thì việc tiết lộ đó là được pháp luật yêu cầu hoặc cho phép; [và](ii) theo yêu cầu của cơ quan chính phủ tiến hành điều tra”. Có vẻ như DoNotPay sẽ không nỗ lực hủy bỏ trát đòi hầu tòa hoặc phản đối yêu cầu của chính phủ, trong khi luật sư “trực tiếp” thường tìm cách bảo vệ thông tin liên lạc thông qua các biện pháp đó.

Trong những trường hợp này, người dùng sử dụng DoNotPay có thể chuyển thông tin cá nhân cho chương trình mà không hiểu hậu quả. Vì chương trình cung cấp hỗ trợ pháp lý nên nhiều người dùng có thể bị ru ngủ khi nghĩ rằng thông tin họ tiết lộ cho chương trình được bảo vệ bởi một mức độ bảo mật nào đó, trong khi thực tế thì ngược lại. Bằng cách tiết lộ thông tin này cho bên thứ ba - tức là DoNotPay - người dùng có thể từ bỏ mọi tranh luận về đặc quyền trong các thủ tục pháp lý trong tương lai. Điều này có thể đặc biệt bất lợi nếu thông tin của người dùng có tính pháp lý.

Hãy tưởng tượng một tình huống trong đó người nộp đơn xin tị nạn sử dụng AI của DoNotPay để đăng ký tình trạng tị nạn hoặc tị nạn. Người đó sẽ cung cấp cho chương trình thông tin cá nhân – tên, địa chỉ, tiền án, nghề nghiệp, lý do xin tị nạn – để hoàn thành các mẫu đơn cần thiết. Thậm chí không nhận ra điều đó, cá nhân đó đã tiết lộ thông tin cá nhân, nhạy cảm liên quan đến trường hợp nhập cư đang chờ xử lý cho một chương trình máy tính không có nghĩa vụ thực sự phải giữ bí mật thông tin. Nếu cá nhân bị từ chối tị nạn và sau đó bị giam giữ vì nhập cảnh bất hợp pháp, các quan chức nhập cư có thể truy cập thông tin được cung cấp cho DoNotPay không? Thông tin đó có thể được sử dụng để đưa cá nhân trở về đất nước mà họ đã tìm nơi ẩn náu hoặc tìm kiếm các thành viên trong gia đình của họ không?

Mặc dù có lẽ là một ví dụ ấn tượng nhưng dòng suy nghĩ này thể hiện những vấn đề đạo đức phức tạp liên quan đến việc sử dụng “luật sư robot”. Nếu chương trình không có nghĩa vụ đạo đức bắt buộc phải giữ bí mật thông tin người dùng thì việc tiết lộ thông tin nhạy cảm không tự nguyện sẽ trở thành một khả năng thực sự. Do mức độ nghiêm trọng của các hậu quả tiềm ẩn, người dùng nên biết rằng thông tin họ chia sẻ với chương trình không hề được bảo vệ khỏi bị tiết lộ, bất kể tính chất pháp lý của dịch vụ được cung cấp.

- Kết luận về luật sư rbbot:

Xã hội đã chấp nhận và thậm chí chấp nhận một mức độ tự động hóa nhất định trong cuộc sống của chúng ta. Từ trợ lý giọng nói như Siri và Alexa đến các ứng dụng ngân hàng di động cho phép gửi séc di động, chúng tôi sử dụng công nghệ này vì nó giúp cuộc sống dễ dàng và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, trước khi áp dụng đầy đủ các dịch vụ pháp lý dựa trên AI, các tác động về mặt đạo đức cần phải được đánh giá một cách nghiêm túc.

Liệu một luật sư robot có thể thực sự bảo vệ được lợi ích của khách hàng nếu không bị yêu cầu tuân thủ các quy tắc ứng xử nghề nghiệp hoặc các nghĩa vụ đạo đức rộng hơn? Luật sư, khách hàng và tòa án sẽ phải giải quyết câu hỏi này khi các dịch vụ pháp lý, được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo, ngày càng được sử dụng rộng rãi trên toàn quốc. Mặc dù DoNotPay làm cho các dịch vụ pháp lý trở nên hợp lý và dễ tiếp cận hơn nhưng những lợi ích này phải được cân bằng với các vấn đề đạo đức liên quan đến việc sử dụng công nghệ (Tham khảo: Abbey Block - Law Practice Today)

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ của Công ty Luật TNHH Everest 

5- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Luật sư của tôi có thể là robot không? được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Luật sư của tôi có thể là robot không? có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết. 

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.