Giáo dục cải tạo phạm nhân – Đặc điểm hoạt động thiết kế, giáo dục

1- Hoạt động thiết kế trong giáo dục cải tạo phạm nhân

Hoạt động thiết kế được hình thành trên cơ sở nghiên cứu các điều kiện (chế độ, hoạt động lao động, học tập, giao tiếp V.V..) nhằm cải tạo phạm nhân. Hoạt động thiết kế không thể thực hiện được nếu không có sự tiếp xúc thường xuyên với Ban giám thị trại, với đại diện cơ quan, tổ chức nơi phạm nhân làm việc và cư trú, với thân nhân của họ.

Phương tiện để lập kế hoạch và xác định hoạt động thiết kế của cán bộ quản giáo là nhật ký. Cán bộ quản giáo phải có nhật ký thường xuyên về phạm nhân (phiếu ghi, nhật ký về mỗi phạm nhân). Nhật ký không chỉ ghi kết quả nhận thức của cán bộ quản giáo về cá nhân phạm nhân mà đồng thời còn phản ánh kết luận nhận xét của cán bộ quản giáo về sự cần thiết phải áp dụng biện pháp tác động giáo dục này hay khác, thay đổi tác động đã thực hiện trước đây, thay đổi điều kiện giao tiếp của phạm nhân V.V.. Nhật ký sau này sẽ là cơ sở để hình thành cho phạm nhân những phẩm chất cần thiết để họ có thể được trả tự do trước thời hạn một cách có điều kiện.

tích hoạt động của mình, phải có ý thức trách nhiệm cao khi kết luận nhằm hình thành cho phạm nhân những phẩm chất cần thiết. Hoạt động thiết kế phải mang tính tập thể: thảo luận tập thể về những kế hoạch đặt ra cho tập thể cán bộ bộ quản giáo về cá nhân phạm nhân mà đồng thời còn phản ánh kết luận nhận xét của cán bộ quản giáo về sự cần thiết phải áp dụng biện pháp tác động giáo dục này hay khác, thay đổi tác động đã thực hiện trước đây, thay đổi điều kiện giao tiếp của phạm nhân V.V.. Nhật ký sau này sẽ là cơ sở để hình thành cho phạm nhân những phẩm chất cần thiết để họ có thể được trả tự do trước thời hạn một cách có điều kiện.

Quyết định phải phản ánh toàn bộ quá trình biến đổi nhân cách phạm nhân trong quá trình giáo dục, cải tạo. Hơn nữa cần phải phản ánh kết quả tích cực đã đạt được cũng như chưa đạt được (đồng thời chỉ ra nguyên nhân của nó). Quyết định phải chỉ ra sự vi phạm chế độ của phạm nhân, thái độ của họ đối với lao động, học tập, đối với tập thể, thành tích của họ trong công việc, thói quen tích cực mà họ đã tiếp thu được, biểu hiện của hứng thú và năng khiếu, những khuyến khích họ đã nhận được. Quyết định phải phản ánh những biến đổi đạt được trong cấu trúc nhu cầu (biến đổi thái độ đối với lao động, xuất hiện nhu cầu tập thể, phát triển nhu cầu giao tiếp V.V.). Cuối cùng phải chỉ ra kinh nghiệm xã hội mà phạm nhân đã tiếp thu được: Sự hiểu biết nghề nghiệp, giáo dục phổ thông, văn hóa V.V.. Cán bộ quản giáo cần lưu ý điều kiện nào và tác động nào là cần thiết đối với phạm nhân để củng cố triệt để những kết quả, những thành tích đạt được trong quá trình giáo dục, cải tạo họ.

Cán bộ quản giáo phải phân tích tỉ mỉ và sâu sắc nhân cách phạm nhân, phân tích hoạt động của mình, phải có ý thức trách nhiệm cao khi kết luận nhằm hình thành cho phạm nhân những phẩm chất cần thiết. Hoạt động thiết kế phải mang tính tập thể: thảo luận tập thể về những kế hoạch đặt ra cho tập thể cán bộ quản giáo, cho nhóm phạm nhân. Điều đó nâng cao vai trò của tập thể, rèn luyện tính tích cực, tự ý thức cho phạm nhân và nó chính là phương tiện giáo dục đặc biệt.

2- Hoạt động giáo dục trong giáo dục cải tạo phạm nhân

Trong quá trình giáo dục, cải tạo phạm nhân, chức năng giáo dục cá nhân phạm nhân được thể hiện rõ ràng. Đây là chức năng giáo dục đặc biệt. Chức năng giáo dục đặc biệt này được thể hiện qua những nét đặc trưng cơ bản dưới đây của hoạt động giáo dục:

- Phương hướng giáo dục đặc thù được vạch ra rõ ràng. Đây chính là quá trình giáo dục, cải tạo những phạm nhân có những thói quen và phẩm chất tiêu cực nhất định. Muốn giáo dục cho họ những phẩm chất tích cực thì phải loại bỏ ở họ những phẩm chất tiêu cực đó;

- Điều kiện giáo dục đặc biệt, có sự kiểm tra xã hội nghiêm khắc, ngặt nghèo, đó là phạm nhân phải sống cách ly khỏi xã hội và phải chấp hành chế độ của trại. Quá trình giáo dục phải luôn luôn kết hợp với thuyết phục và cưỡng chế. Trong điều kiện giáo dục đặc biệt ở trại (như điều kiện về chế độ, kết hợp cải tạo với trừng phạt), yếu tố cưỡng chế giữ vai trò quan trọng hơn cả. Chế độ của trại tạo điều kiện làm thay đổi những nhu cầu, thói quen xấu và phẩm chất nhân cách tiêu cực của phạm nhân;

Xuất hiện quan hệ bất bình đẳng một cách rõ rệt giữa Ban giám thị trại và phạm nhân. Quan hệ bất bình đẳng này do pháp luật quy định. Pháp luật quy định ban giám thị trại giam được quyền kiểm tra, giám sát các phạm nhân trong cuộc sống, lao động, dạy nghề và giao tiếp;

- Tác động giáo dục của chính quyền xã, phường, thị trấn hoặc của cơ quan, tổ chức nơi trước đây phạm nhân cư trú hoặc làm việc đến phạm nhân bị hạn chế;

- Cải tạo trong trại được tiến hành trong nhóm các phạm nhân, trong nhóm luôn luôn tồn tại những phẩm chất tâm lý tiêu cực nhất định vì họ là những người phạm tội. Do đó khi tiến hành hoạt động giáo dục, cải tạo, ban giám thị trại phải luôn luôn cân nhắc đến những mâu thuẫn trong giao tiếp giữa các phạm nhân.

Điều đó đòi hỏi ban giám thị trại phải chuẩn bị và sử dụng các phương pháp tác động đặc thù với mục đích giáo dục, cải tạo, và các phương pháp phải được sử dụng thường xuyên trong những hoàn cảnh cụ thể được tạo ra trong nhóm phạm nhân. Muốn cải tạo phạm nhân thì phải đồng thời tiến hành cải tạo cả nhóm những phạm nhân khác. Ở đây tác động giáo dục phải tiến hành song song và đồng thời đến nhóm phạm nhân và cá nhân phạm nhân được đặt trong nhóm này. Chính vì vậy, hoạt động giáo dục trong trại cải tạo được phát triển theo hai hướng, đó là giáo dục nhóm phạm nhân và giáo dục một phạm nhân cụ thể. Giáo dục một phạm nhân cụ thể chỉ có thể đạt hiệu quả nếu không chỉ nhà giáo dục tham gia vào hoạt động này, mà còn đòi hỏi nhóm phạm nhân cũng tham gia vào. Mặt khác mỗi một phạm nhân cụ thể cũng ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục nhóm phạm nhân. Trong hoạt động giáo dục, Ban giám thị trại đặc biệt phải chú ý đến quá trình thành lập, hình thành nhóm phạm nhân. Hoạt động giáo dục luôn luôn được thực hiện trên cơ sở cân nhắc những đặc điểm tâm lý của mỗi phạm nhân và sự phát triển các phẩm chất nhân cách của họ.

Giáo dục trong quá trình giáo dục cải tạo phạm nhân gồm những nội dung sau đây:

- Nghiên cứu từng phạm nhân cụ thể;

- Thành lập nhóm phạm nhân trên cơ sở giữa các phạm nhân có ảnh hưởng tích cực lẫn nhau;

- Thực hiện tác động của chế độ, của lao động đến nhóm phạm nhân và đến mỗi phạm nhân cụ thể nhằm loại bỏ ở họ những thuộc tính, phẩm chất tâm lý tiêu cực, và đồng thời tạo ra cho họ những kinh nghiệm, thói quen, tập quán tích cực, lành mạnh;

- Áp dụng các phương pháp tác động giáo dục đến phạm nhân và nhóm phạm nhân nhằm hình thành cho họ những phẩm chất tâm lý tích cực;

- Tổ chức hoạt động thường xuyên với mục đích nâng cao ý thức pháp luật, ý chí, trình độ thẩm mỹ, trình độ văn hóa, hình thành nhu cầu, hứng thú mới lành mạnh cho từng phạm nhân;

- Chuẩn bị cho phạm nhân trở lại cuộc sống đời thường sau khi chấp hành xong hình phạt tù.

Phương hướng giáo dục cần phải tạo ra một cách liên tục dựa vào các đặc điểm như thái độ tiêu cực của phạm nhân trong quá khứ, cảm giác tội lỗi của họ về hành vi phạm tội đã thực hiện, về thiệt hại mà họ đã gây ra cho xã hội và cho người khác, hứng thú đối với lao động và cuộc sống tập thể ở trại; có nguyện vọng sửa chữa những phẩm chất, thuộc tính tâm lý tiêu cực của mình, tạo ra viễn cảnh của cuộc sống sau khi chấp hành xong hình phạt tù.

Cùng với hoạt động giáo dục, cán bộ quản giáo phải luôn luôn xây dựng và so sánh, đối chiếu với mô hình tư duy về cấu trúc nhân cách cá nhân phạm nhân, như trước đây họ là người như thế nào, hiện tại là người như thế nào, và trong tương lai cần phải trở thành người như thể nào dưới ảnh hưởng của giáo dục trong quá trình giáo dục cải tạo.

Tổng hợp từ Giáo trình Tâm lý học Tư pháp - Đại học Luật Hà Nội và một số nguồn khác.