Những lưu ý khi giao kết hợp đồng vay tiền

1- Hình thức của hợp đồng

Hợp đồng cũng là một loại giao dịch dân sự. Hiện nay, hợp đồng vay tiền có thể được lập bằng miệng hoặc bằng văn bản. Hợp đồng vay tiền lập bằng miệng khi số tiền vay ít hoặc hai bên dành cho nhau một sự tin tưởng nhất định. Tuy nhiên, khi xảy ra tranh chấp, việc xác lập hợp đồng vay tiền bằng miệng sẽ rất khó để xác định và chứng minh về quyền và nghĩa vụ của các bên. Chính vì vậy, khi xác lập hợp đồng vay tiền, nên lập thành hợp đồng bằng văn bản.

2- Quyền và nghĩa vụ của các bên

Khi xác lập hợp đồng vay tiền, cần quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng. Quyền và nghĩa vụ do các bên thỏa thuận, tuy nhiên, cần có những nội dung sau: 

Thứ nhất, nghĩa vụ của bên cho vay: 

- Giao tiền cho bên vay đầy đủ vào thời điểm và địa điểm đã thỏa thuận.

- Không được yêu cầu bên vay trả lại tài sản trước thời hạn, trừ trường hợp quy định tại Điều 470 của Bộ luật này hoặc luật khác có liên quan quy định khác.

Thứ hai, nghĩa vụ trả nợ của bên vay

- Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

- Địa điểm trả nợ là nơi cư trú hoặc nơi đặt trụ sở của bên cho vay, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

- Trường hợp vay không có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả nợ hoặc trả không đầy đủ thì bên cho vay có quyền yêu cầu trả tiền lãi với mức lãi suất theo quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này trên số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

- Trường hợp vay có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vay phải trả lãi như sau:

+ Lãi trên nợ gốc theo lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả; trường hợp chậm trả thì còn phải trả lãi theo mức lãi suất quy định pháp luật.

+ Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

3- Lãi suất

Điều 468 Bộ Luật dân sự quy định các bên tự thỏa thuận về lãi suất, tuy nhiên, không được quá 20%/năm. Trường hợp các bên thỏa thuận mức lãi suất quá mức lãi suất do pháp luật quy định thì phần lãi quá mức đó sẽ không có hiệu lực pháp luật. Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn (tức 10%) tại thời điểm trả nợ.

Ngoài quy định về cách tính lãi suất trong hạn, Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về lãi suất quá hạn bằng 150% lãi suất trong hạn. Mặt khác, đối với khoản lãi chưa trả thì bên vay phải trả lãi suất bằng 50% mức lãi suất giới hạn/khoản lãi chưa trả tương ứng với thời hạn chậm trả lãi. Đây là một quy định phù hợp với các quy định về nghĩa vụ trả tiền và trách nhiệm dân sự do chậm thực hiện nghĩa vụ. Quy định này thúc đẩy bên vay phải thực hiện nghĩa vụ trả lãi đúng kỳ hạn, góp phần lành mạnh hoá thị trường tiền tệ.

4- Kỳ hạn vay tiền 

Bộ Luật dân sự 2015 quy định 2 loại kỳ hạn vay tiền là có kỳ hạn và không có kỳ hạn. Các bên có thể thỏa thuận về vay có kỳ hạn hoặc vay không kỳ hạn trong hợp đồng. 

4.1. Vay không kỳ hạn 

Các bên có thể thoả thoả thuận với nhau và thể hiện trong điều khoản trong hợp đồng vay về kỳ hạn thanh toán khoản tiền vay. Nếu các bên thỏa thuận về việc thực hiện hợp đồng vay không kỳ hạn theo quy định tại Điều 469 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì việc thực hiện sẽ dựa trên nguyên tắc sau:

– Thứ nhất, đối với hợp đồng vay không kỳ hạn và không có thoả thuận về lãi suất (lãi suất 0%) thì bên vay có quyền đòi lại số tiền đã cho vay bất kỳ lúc nào và bên vay phải có nghĩa vụ thanh toán theo đúng thời hạn mà bên cho vay yêu cầu. Tuy nhiên bên cho vay khi đòi lại số tiền đã cho vay trong trường hợp cho vay tiền không kỳ hạn thì phải báo trước cho bên vay một thời gian hợp lý (trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác);

– Thứ hai, đối với hợp đồng vay không kỳ hạn và có lãi thì bên cho vay có quyền đòi lại tiền cho vay bất kỳ lúc nào nhưng phải bảo đảm báo trước cho bên vay một thời gian hợp lý và được trả lãi đến thời điểm nhận lại số tiền đã cho vay.

Trong trường hợp thỏa thuận hợp đồng vay không kỳ hạn thì bên vay cũng có thể trả lại tiền cho bên cho vay bất kỳ lúc nào và phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán cả lãi nếu các bên có thoả thuận nhưng cũng phải đảm bảo thời gian báo trước cho bên cho vay.

4.2. Vay có kỳ hạn

Khi các bên có thoả thuận về việc thực hiện hợp đồng vay có kỳ hạn sẽ thực hiện theo nguyên tắc quy định tại Điều 470 Bộ luật Dân sự năm 2015. Theo đó, nguyên tắc thực hiện hợp đồng vay có kỳ hạn được quy định như sau:

– Đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và không có lãi thì bên vay có quyền trả lại tài sản bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước cho bên cho vay một thời gian hợp lý, còn bên cho vay chỉ được đòi lại tài sản trước kỳ hạn, nếu được bên vay đồng ý.

– Đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và có lãi thì bên vay có quyền trả lại tài sản trước kỳ hạn, nhưng phải trả toàn bộ lãi theo kỳ hạn, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Trong hợp đồng vay cần xác định rõ thời điểm chấm dứt hợp đồng hay thời hạn mà bên vay phải hoàn thành nghĩa vụ trả nợ để có căn cứ xác định trách nhiệm dân sự giữa các bên và tính hiệu lực của hợp đồng. Bởi trong hợp đồng vay không kỳ hạn, bên cho vay có thể yêu cầu bên vay phải trả lại tiền bất cứ khi nào nhưng phải thông báo trước một khoảng thời gian hợp lý. Tuy nhiên, việc xác định “một khoảng thời gian hợp lý” lại rất khó có thể xác định một cách rõ ràng. Chính vì vậy, các bên nên thỏa thuận về thời hạn vay cũng như thời điểm chấm dứt hợp đồng một cách rõ ràng.

5- Thỏa thuận về sử dụng tiền vay

Trên thực tế, đã có nhiều trường hợp các bên khi ký kết hợp đồng vay tài sản lại không thoả thuận về mục đích sử dụng tiền vay cũng như cam kết sử dụng đúng mục đích nên dẫn đến tình trạng bên vay sử dụng tiền vay vào một mục đích khác và gây thiệt hại nhiều về khoản tiền đó nên không có khả năng thanh toán. Thậm chí một số trường hợp bên vay lợi dụng việc vay tiền để chiếm đoạt số tiền của bên cho vay, có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Lợi dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 175 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 hoặc tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 quy định tại Điều 175 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

Căn cứ theo quy định tại Điều 467 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì các bên khi ký hợp đồng vay tiền cần phải thỏa thuận rõ về việc sử dụng số tiền vay vào đúng mục đích vay. Theo quy định này thì bên cho vay tiền có quyền tiến hành kiểm tra việc sử dụng số tiền vay của bên vay và có quyền đòi lại số tiền đã cho vay trước thời hạn mà các bên đã cam kết nếu như bên cho vay đã nhắc nhở nhưng bên vay vẫn sử dụng số tiền đã vay trái với mục đích đã thoả thuận.

6- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

(i) Bài viết trong lĩnh vực nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

(ii) Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

(iii) Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn.