Luật mẫu của UNCITRAL và các văn bản pháp luật về trọng tài

16/06/2021
Phạm Nhật Thăng
Phạm Nhật Thăng
Trong quá trình soạn thảo, một số điều khoản của Luật trọng tài thương mại năm 2010 kế thừa các điều khoản của Luật mẫu của UNCITRAL, do đó khi tìm hiểu tinh thần của Luật trọng tài thương mại năm 2010, cần nghiên cứu tài liệu của UNCITRAL.

1- Điều ước quốc tế và Luật mẫu của UNCITRAL về trọng tài

Công ước về việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài (thường được gọi là Công ước New York 1958) do Ủy ban luật thương mại quốc tế của Liên hợp quốc (UNCITRAL) soạn thảo và thông qua tại kỳ họp ở New York (Mỹ) từ ngày 20/5 đến ngày 10/6/1958 và có hiệu lực kể từ ngày 07/6/1959, Việt Nam trở thành thành viên của Công ước New York 1958 ngày 12/9/1995 và công ước này có hiệu lực tại Việt Nam kể từ ngày 1/12/1995.

Công ước New York 1958 không chỉ quy định về việc công nhận và thi hành phán Quyết trọng tài nước ngoài như tên gọi của công ước mà nội dung có tầm quan trọng không kém chính là những quy định về hiệu lực của thỏa thuận trọng tài, vốn là nền tảng của trọng tài thương mại quốc tế. Do đó, muốn tìm hiểu sâu về trọng tài thương mại quốc tế thì văn bản pháp lý đầu tiên cần nghiên cứu chính là Công ước New York 1958.

Công ước về việc giải quyết tranh chấp đầu tư giữa các nhà nước, và kiều dân của các nước khác được ký kết tại Washington (Mỹ) năm 1965 để thành lập nên Trung tâm giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế (ICSID) thuộc sự bảo trợ của Ngân hàng Thế giới (World Bank) nên thường được gọi là Công ước Washington 1965 hay Công ước ICSID.

Công ước ICSID có hiệu lực từ ngày 14/10/1966 và cho đến nay đã có tới 153 quốc gia phê chuẩn công ước này, Việt Nam chưa phải là thành viên của Công ước ICSID nhưng công ước này vẫn có tầm quan trọng nhất định vì nó là nền tảng cho trọng tài đầu tư, được coi là một phân ngành chuyên sâu của trọng tài quốc tế, tạo lập nên những nguyên tắc pháp lý quốc tế quan trọng để giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư với chính phủ nước tiếp nhận đầu tư (hay thường gọi là ISDS: Investor - State Dispute Settlement) mà Việt Nam đã thỏa thuận trong rất nhiều hiệp định bảo hộ đầu tư (BIT) và các hiệp định thương mại tự do (FTA). Chính phủ Việt Nam cũng trở thành bị đơn trong vụ kiện đầu tiên của nhà đầu tư nước ngoài kiện theo cơ chế phụ trợ (Additional Facility) của ICSID ngày 19/3/2018.

Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của Ủy ban luật thương mại quốc tế của Liên hợp quốc (thường được gọi là Luật mẫu của UNCITRAL) được ban hành năm 1985 và sửa đổi, bổ sung năm  2006. Luật mẫu này được soạn thảo để các quốc gia nội luật hóa và quốc gia, vùng lãnh thổ thông qua ở hơn 111 thẩm quyền tài phán khác nhau. Mặc dù Việt Nam chưa được UNCITRAL công nhận là một quốc gia theo Luật mẫu của UNCITRAL, nhưng trên thực tế hầu hết các nguyên tắc cơ bản của trọng tài thương mại quốc tế có trong Luật mẫu của UNCITRAL đều được ghi nhận trong Luật trọng tài thương mại năm 2010 của Việt Nam.

Trong quá trình soạn thảo có nhiều nội dung trong một số điều khoản của Luật trọng tài thương mại năm 2010 được kế thừa từ các điều khoản của Luật mẫu của UNCITRAL, do đó muốn tìm hiểu tinh thần của các điều luật trong Luật trọng tài thương mại năm 2010 thì việc nghiên cứu các tài liệu của UNCITRAL về luật trọng tài mẫu là điều rất cần thiết đối với các luật sư. Quy định về giải quyết tranh chấp tại các hiệp định, điều ước quốc tế song phương và đa phương khác có liên quan như các hiệp định bảo hộ đầu tư (BIT) và hiệp định thương mại tự do (FTA)...

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực thương mại của Công ty Luật TNHH Everest

2- Các văn bản pháp luật về trọng tài

Luật trọng tài thương mại năm 2010 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 17/6/2010 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2011. Luật này điều chỉnh tất cả các vấn đề pháp lý , bao gồm cả các vấn đề về nội dung như thỏa thuận trọng tài và các vấn đề có tính hình thức về thủ tục tổ trọng tài của Việt Nam và trọng tài quốc tế có địa điểm giải quyết tranh chấp tại Việt Nam

Bộ luật tố tụng dân sự 2015 đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 25/11/2015 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2016. Bộ luật này điều chỉnh việc công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam tại Phần thứ bảy cũng như thủ tục tố tụng chung khi xem xét hủy phán quyết trọng, tài trong nước theo quy định tại Chương XI của Luật trọng tài thương mại năm 2010 và các vấn đề pháp lý khác có liên quan đến vai trò giám sát và hỗ trợ tố tụng trọng tài của tòa án.

Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành ngày 20/3/2014 hướng dẫn thi hành một số quy định Luật trọng tài thương mại và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 02/7/2014.

Ngoài những văn bản quy phạm pháp luật nêu trên thì còn có nhiều văn bản luật và văn bản hướng dẫn thi hành Luật khác có liên quan, trong đó đáng lưu ý nhất là Bộ Luật dân sự 2015 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII , kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 24/11/2015 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2017 và Công văn số 246/TANDTC-KT ban hành ngày 25/7/2014 của Tòa nhân dân tối cao về việc giải quyết yêu cầu công nhận và cho thi hành tại Việt Nam quyết định kinh doanh, thương mại của trọng tài nước ngoài (Công văn số 246/TANDTC-KT).

Bộ Luật dân sự năm 2015 có thể được áp dụng để xác định năng lực chủ thể Việt Nam tham gia ký kết thỏa thuận trọng tài, giải thích thỏa thuận trọng tài hoặc áp dụng tắc xung đột luật để xác định luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài quốc tế nếu các bên không có thỏa thuận chọn luật áp dụng... Công văn số 246/TANDTC-KT tuy không có hiệu lực như là văn bản luật nhưng có ý nghĩa thực tế rất quan trọng vì nó hướng dẫn tòa án các cấp trong việc giải quyết những vấn đề pháp lý cụ thể khi xét đơn công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài tại Việt Nam, dẫn đến những thay đổi hết sức cơ bản về vấn đề này trong Bộ Luật tố tụng dân sự năm 2015.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực tư pháp quốc tế của Công ty Luật TNHH Everest

3- Căn cứ áp dụng điều ước quốc tế, Luật mẫu của UNCITRAL và các quy định pháp luật về trọng tài

Thỏa thuận trọng tài của các bên: Theo nguyên tắc tôn trọng thỏa thuận của các bên (Party autonomy), thì các bên tranh chấp có quyền tự do thỏa thuận lựa chọn luật áp dụng, quy tắc tố tụng hay các vấn đề pháp lý cụ thể khác như quy tắc chứng cứ... Những thỏa thuận này có thể được ghi nhận ngay từ đầu trong thỏa thuận trọng tài hoặc được các bên sửa đổi, bổ sung trong quá trình tố tụng trọng tài sau này.

Quy tắc tố tụng trọng tài: Ngoài thỏa thuận của các bên tranh chấp thì quy tắc tố tụng trọng tài cũng là căn cứ pháp lý cho việc áp dụng luật và các vấn đề thủ tục khác trong tố tụng trọng tài.

Thẩm quyền tự quyết của Hội đồng trọng tài: Trên thực tế, đa phần các vấn đề tố tụng trọng tài cụ thể sẽ do Hội đồng trọng tài quyết định phù hợp với quy tắc trọng tài tương ứng và không trái với thỏa thuận của các bên tranh chấp cũng như những quy định bắt buộc (mandatory rules) của luật tố tụng trọng tài.

Luật tố tụng trọng tài áp dụng tại địa điểm tiến hành tố tụng trọng tài (seat place of arbitration): Theo giải thích chính thức của UNCITRAL về việc áp dụng Điều V.1 (a) của Công ước New York 1958 thì nếu các bên không thỏa thuận chọn luật áp dụng cho việc tiến hành thủ tục trọng tài một cách rõ ràng (expressly) hay hàm ý (impliedly) thì sẽ áp dụng luật của nước nơi phán quyết trọng tài được ban hành.

Luật trọng tài của quốc gia thường có 02 loại quy phạm là quy phạm bắt buộc (hay thường được gọi là mandatory rules) hoặc quy phạm tùy nghi, không bắt buộc áp dụng. Ví dụ điển hình là Luật trọng tài Anh năm 1996 cung cấp một linh sách liệt kê các quy phạm bắt buộc áp dụng tại Phụ lục 1. Như vậy, những quy phạm còn lại đều là những quy phạm tùy nghi.

Tương tự như vậy, Luật trọng tài thương mại năm 2010 của Việt Nam cũng có những quy phạm tùy nghi trong đó có cụm từ “nếu các bên không có thỏa thuận khác hoặc quy tắc tố tụng của tổ chức trọng tài không quy định khác, thì... ”. Trong mọi trường hợp thì thỏa thuận của các bên tranh chấp cũng như quy tắc tố tụng trọng tài đều không được trái với các quy phạm bắt buộc của luật trọng tài quốc gia, nơi tiến hành tố tụng trọng tài.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ của Công ty Luật TNHH Everest

4- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Luật mẫu của UNCITRAL và các văn bản pháp luật về trọng tài được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Luật mẫu của UNCITRAL và các văn bản pháp luật về trọng tài có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org. vn.

0 bình luận, đánh giá về Luật mẫu của UNCITRAL và các văn bản pháp luật về trọng tài

TVQuản trị viênQuản trị viên

Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm

Trả lời.
Thông tin người gửi
Bình luận
Nhấn vào đây để đánh giá
Thông tin người gửi
Tổng đài tư vấn: 024-66 527 527
Giờ làm việc: Thứ 2 - Thứ 7: 8h30 - 18h00
1.80034 sec| 979.313 kb